Астана экономикалық форумы – жаһандық мәселелердің шешімін қарастыратын халықаралық алаңға айналғанын дәлелдеді

АНА. 6 мамыр. ҚазАқпарат /Қанат Мәметқазыұлы/ - Осы аптада Астанада әлемнің назарын аударған тағы бір маңызды шара жүзеге асты. Ол - дәстүрлі түрде өткізіліп келе жатқан Астана экономикалық форумы.

Осымен төртінші мәрте ұйымдастырылған форум «Жана онжылдық: болашақтар мен талаптар» деген тақырыппен өтіп, оған әлемнің 80 елінен 3 мыңнан астам өкілдер қатысты. Айтулы шараға әлемнің көрнекті саясаткерлерінің, ірі халықаралық корпорациялардың, орталық банктердің, қаржы институттарының, экономиканың нақты секторының аузы дуалы сақа сарапшыларының келуі форумның салмағын арттыра түскендей. Әсіресе, экономика саласының суперэлитасы саналатын Нобель сыйлығының 6 бірдей лау­реа­тының Еуразия кіндігіндегі қазақтың елордасында жаһандық экономика туралы сөз қозғап, түрлі болжамдар бойынша пікір қағыстырып, тың идеяларға түрен салуы биылғы басқосудың маңыздылығын тағы бір мәрте дәлелдесе керек. Роберт Манделл, Джон Нэш, Роджер Корнберг, Джеймс Миррлис, Роберт Ауманн, Финн Кидланд секілді нобельшілер биылғы басқосуда байсалды пікірлер ұсынып қана қойған жоқ, бұдан кейінгі де қазақ даласында өтетін осындай форумға ұдайы қатысуға құлықты екендерін жеткізді. Экономика саласының білімпаздары осы форумда Нобель сыйлығы лауреаттарының астаналық клубын құруы да осыған дәлел бола алады. Енді ІV Астана экономикалық форумының аясында қарастырылған негізгі мәселелеріне көшсек.

Жаһандық проблемаларды белсенді талқылайтын Астана алаңының ашылу салтанатына ҚР Президенті Нұр­сұлтан Назарбаев қатысып, сөз сөйлеген болатын. «Бү­гінде әлемдік қоғамдастық жаңа ғасырдың жаңа он­жыл­ды­ғына қадам басты. Қазіргі үрдіс­тер дүние дамуының жаңа қар­са­ңында тұрғанын білдіреді. Сон­дық­тан дағдарыстан кейінгі ке­зеңде «жаңа қағидаттар қандай бо­лады, қандай жаңа тәртіп ор­найды?» деген сауал баршаны тол­ғандырады. Мен мұндай ортақ қағидаттарды барлық елдердің күш-жігерімен қалыптастыруы­мыз керек деп санаймын. Сонда ғана әлемдік құрылымның жаңа жүйесі баршаның және әрқай­сы­мыздың мүддемізге сай болады», - деді Елбасы. Бұдан соң Президент өткен тарихқа көз жүгірте отырып, еліміздің тәуелсіздігінен бері бірқатар дағдарысты сәтті еңсергенін атап өтті. Бұның ең үлкені Кеңес ода­ғының ыдырауы тұсында орын алып, сол кезде отан­дық экономиканы толық тұқырған еді. Ел басынан өткен екінші күйзеліс - Оңтүстік-Шығыс Азия дағдарысы болса, соңғысы дүние жүзіндегі барлық елдердің дамуына тікелей әсер еткен жуырдағы жаһандық қаржы дағдарысы. Бұның бар­лығын Қазақстан ойдағыдай ең­серіп өтті десе де болады. Бұл ретте Президент Қазақстанның ағымдағы қарышты даму деңгейіне, алдағы амбициясына тоқтала келе, жаһанданған әлемдегі жағдайлардың өзара байланысты болатынын атап өтті. «Біз бір-біріміздің жағдайымызға тәуелдіміз. Бүгінгі фо­рум - осындай халықаралық деңгейдегі үлкен мәселелердің шешімін іздестіретін танымал үн­қа­ты­су алаңдарының бірі», - деп форумның негізгі мазмұнын ашып берген Н. Назарбаев кешегі дағдарыстардың сабағынан туындайтын алдағы жаңа онжыл­дық­тың перспективалы мәселеле­рі туралы өз көзқарасын жеткізді. Осыған орай, Елбасы соңғы дағдарыстың әлемге берген сабақтарын объективті және жан-жақты талдау қажеттігі айтып, бұған қатысты пікірін де білдірді. «Дағдарыстың басты сабағы - экономикалық саясатта теңгерімсіздіктерге жол бермеу. Осы ретте ауыр болса да ба­қылаусыз бетімен кеткен қар­жы рыноктарын төтенше қысым­да ұстаудың маңызы мен пайдасы зор. Реттелмеген қаржы секто­рына үйлестірілген ашық капитал - бұл баяу жарылатын бомбамен тең. Ол бұған дейін де бір рет жарылды, әлі де талай жарылуы мүмкін», - деді Н. Назарбаев.

Президент айтқан дағдарыстың екінші сабағы әсіресе, дамушы елдер үшін ин­дустриялық және инновациялық саясаттың маңызының артуы болды. Ал үшінші сабақ - жеткілікті дәрежедегі әлеуметтік саясаттың қажет екендігіне тү­сі­нік­тің артқандығымен ерекшеленеді. «Соңғы кездері әлеуметтік саясаттың рөлі негізсіз төмендетілген бо­ла­тын. Араб елдерінде, соның ішінде дамыған бірқатар елдердегі бел­гілі оқиғалар халықтың әлеу­меттік жағдайын тұрақты назарда ұстаудың өткірлігін көрсетіп берді. Өкінішке қарай, нарықтық күш­тер жұмыспен және азық-түлікпен, әлеуметтік қорғаумен және тұрақтылықпен қамтамасыз етудің сайма-сай міндеттерін барлық жерде бірдей шеше алған жоқ. Осының салдарынан дамы­ған және дамушы экономика­лардың арасында айырмашылық ұл­ғайып, сауда даулары, валюталық кикілжіңдер, мемлекеттік қарыз­дар көбейіп, жұмыссыздар мен аз қамтылған халық саны өсті. Әлем­де бірінші рет бүтіндей мем­лекеттердің банкроттық жағ­дайға тап болуы пайда болды», - деді Президент.

Бұдан соң, Елбасы әлемдік экономи­ка алдындағы жаһандық сынақтар күтіп тұрған негізгі үш секторды да атап көрсетті. Олар - қаржылық, индустриялық-инновациялық және ресурстық-азық-түліктік. «Әлемдік қаржы сек­торының дағдарысты жағдайы әлемдік қаржы жүйесінің ақаулығында және оның негізгі құ­рам­дас бөлігі әлемдік резервтік валютада тұр. Оның үстіне қазіргі қолданыстағы валюталық-қаржы­лық жүйе заңдылық пен демо­кратиялық қағидаттарға жауап бере алмайды әрі макроэко­но­микалық қағидаттарды бұрма­лап, пайда болған жаһандық проб­лемаларды шешуге кедергі келтіреді. Бұл ахуалды жою үшін осы уақытқа дейін қолға алынбаған түбегейлі шаралар қарастырылуы қажет. Осы жағдайға байланысты әлем­нің бірқатар елдері баламалы ва­лютаны қарас­ты­руға мәжбүр болуда. Ақыр аяғында әлемнің бар­лық экономикалары ұлттық есеп-төлем бірлігін құру және енгізу, ал мұнан кейін жаңа қағидатты жаһандық ва­лютаны құ­руға келетін болады», - деді Н. Назарбаев.

Сонымен қатар Елба­сы өз сөзінде жалпы әлемдік саясатта назар аударуға тұрарлық бірқатар маңызды мәселелерге де тоқталған болатын. «Біріншіден, макроэкономика­лық басқарудың үйлестірілген жүйесін жасақтау қажет. Екіншіден, шикізаттан қаржы секто­ры­на дейінгі рыноктарды жаһандық тұрғыдан реттеу керек. Үшіншіден, тиімді валюта-қаржы жүйесін негізге алу қажет. Бірінші бағыт үшін «G-20» тобының қаржы министрлері ұлттық экономикалар жағ­дайын бағалаудың әмбебап инди­каторларының тізімін айқындауы қажет. Қазіргі күні әлемдік ры­нок­тарды реттеу жүйесін құру ту­ралы көп айтылуда. Бірақ үй­лес­тірілген шешім әлі әзірленген жоқ», - деп түйіндеді Мемлекет басшысы.

Елбасының сөзінен соң, БҰҰ Бас хатшысының орынбасары, БҰҰ Еуропа экономикалық комиссия­сы­ның атқарушы хатшысы Ян Кубиш Бас хатшы Пан Ги Мунның Астана экономикалық форумына жолдаған құттықтауын жариялады. Онда Ұлттыр Ұйымының басшысы осыдан 3 жыл бұрын Астанада алғашқы форум өткен кезде әлем экономикасының терең рецессия жағдайында бол­ған­дығын атап көрсетіп, содан бергі аралықта бірқатар азиялық елдер дамудың жоғары қарқынын көрсете бастағанын айтады. Осындай елдің алдыңғы қатарында форум өтіп жатқан Қазақстан елі де бар екендігін атап көрсетеді. «Ендігі кезекте әлем қандай даму ар­насына қарай бет түземек? Келіп жатқан инвестицияларды қалай қарай бағыттаған жөн болар еді? Бүгінгі күннің экономика саласын­да қалыптасып отырған проблема­ларын қалай шешкен орынды? Міне, осындай сұрақ­тарға жауап іздестіруде Астана эконо­микалық форумының маңы­зы­ның арта түседі деп сенемін әрі жиынның жұмысына сәттілік тілеймін», - делінген Пан Ги Мунның хатында.

Тоқтала кететін жайт, форум жұмысы не­гізгі үш бағытта - «Жаһандық экономика және қар­жы», «Бизнес және инвестициялар», «Қоғам мен тұрақты даму» секциялары бойынша айқындалған болатын. Оның ішінде де жаһандық қатерлердің негізгі бағыттары бойынша түрлі сексиялар ұйымдастырылып, екі күнге жалғасқан халықаралық пікірталас алаңында пайдалы кеңестер ғана емес, іскерлік қадамдар да жүзеге асты. Айталық, бір топ сарапшылар әлемнің алдында ең өзекті болып отырған азық-түлік қауіпсіздігі мәселесі бойынша әңгіме өрбітсе, енді бір топ валюталық және жаһандық монетарлық саясаттың өзектісін қалқып, соның жолдарын саралады. Бұндай алқалы алаңға Қазақстанның орталық атқарушы органның мүдделі министрліктері атсалысып, елге пайдалы мәселелерге барынша құлақ асты. Азық-түлік қауіпсіздігі, жаһандық «жасыл өсу», валюталық һәм қаржылық байыптаулар, туризм индустриясын өркендету тақырыбында әрбір саланың бірінші басшылары жиындарда сөз сөйлеп, Қазақстанның позициясын ғана көрсетіп қойған жоқ, сонымен бірге елдік экономикалық дамуға қажетті келісімшартарға отырып, меморандумдар жасасты.

Сондай-ақ, Астана экономикалық фо­румы­ның ая­сында VІ Инновациялық конгресс те болып өтті. «Ұлттық инно­ва­циялық жүйелердің интеграция­лану үде­ріс­тері» тақырыбына арналған инновациялық конгресс әлем ғалымдары мен белгілі мемлекет қайраткерлерін бір үстел басына жинады. АҚШ, Ұлыбри­та­ния, Франция, Германия, Швей­цария, Израиль, Түркия, Оңтүстік Корея, Ресей және тағы басқа 12 елден 300 адам қатысты.

Астана - Қазақстан дамуындағы зор амбициялардың нышаны - К. Мәсімов

ІV Астана экономи­ка­лық форумының екінші күні ҚР Премьер-Министрі Кәрім Мәсімовтың, Елорда әкімі И. Тасмағамбетов пен Экономикалық даму және сауда министрі Қ. Келімбетовтың қатысуымен «Аstana-Invest-2011» ІІ халықаралық ин­вес­тициялық форумы да болып өтті. 4-ші форум аясындағы 2-ші форумның мақсаты айқын - Қазақстанның дамуын ілгерілету үшін қолайлы инвестициялық ахуалды одан әрі жақсарту. Елорда экономикасына отандық және шетелдік инвестиция құйылуын ынталандыра отырып, бәсекеге қабілетті елулік­тің қатарына кіру стратегиясы шеңберінде «Астана - Қазақстан елордасы» брендін қалып­тас­тыру. Бұл жайында аталмыш форумды ашып, сөз сөйлеген ҚР Премьер-Министрі Кәрім Мәсі­мов елорданың Қазақстан дамуындағы рөліне тоқталып, қаланың болашақта білім беру және зерттеулер орталығына айналатынын атап өтті. Премьердің айтуынша, қазіргі таңда Астанада инфрақұрылым саласындағы стандарттарды ай­қын­дау шаралары жүзеге асырылып келеді. Бұл ретте бизнестік қолдауларға жол ашылады. «Ал алдағы бес жылда Астанада құны 5 млрд. доллардан асатын 11 маңызды инвести­циялық жоба жүзеге асатын болады. Бұл жобалар инфра­құрылымнан бастап, жоғары техноло­гиялық ғарыштық жобаларға дейінгі сектор диапазонының барлығын қамтитын болады», - деген Кәрім Қажымқанұлы инвесторлар үшін қолайлы жағдайдың әлі де жалғаса түсетінін атап өтті.

Астана әкімі Иманғали Тас­мағамбетов бас қаламыздың бүгінгі жетістіктеріне тоқталып, бірқатар негізгі көрсеткіштерге назар аудартты. Мәселен, соңғы он жыл ішінде ІЖӨ-дегі Астана үлесі 1,5 пайыздан 10 пайызға ұлғайып, өнеркәсіп өндірісі 7 есеге өскен. Бұл елімізге тартылған инвес­тицияның есебінен болғаны түсінікті. Бұндай инвестиция ауқымы да 10 жыл ішінде 30 есеге өскен. «Астана әлем­дік дағдарыстан аман-сау өтіп, өзі­нің экономикалық тұрақты­лы­ғын дәлелдеді. Оған 2010 жылдың қорытындысы куә. Жал­пы өнім 10 млрд. долларды құра­ды. Өңдеу өндірісі 18,4 пайызға өсті. Негізгі капиталға құйылған инвестиция көлемі 2,7 млрд. долларды құрады. Алдағы уақытта да инвесторлар үшін тәуе­келділікті барынша төмендетіп, бизнес жүргізуге қолайлы жағдай жасауға дайынбыз. Тәуекел кез келген экономикалық қызметте болады, алайда біз оларды жүйелі түрде азайтамыз. Бұл ретте «Астана - жаңа қала» арнайы экономикалық аймағы арқылы мүмкіндік аясы кеңейе түспек. Астана экономикасы бойынша біз кез келген екіжақты тиімді ұсыныстарды қарастыруға әрдайым әзірміз», - деді бас қаланың басшысы И. Тасмағамбетов.

Жалпы, Қазақстанның инвестициялық ахуа­лына келетін болсақ, 1993 жылдан бастап Қазақстанға 120 млрд. доллардан астам тікелей шетелдік инвестиция тартылған. Сонымен қатар Қазақстан соңғы он жылдағы тікелей шетелдік инвестиция жиынтығы бойынша Орталық Азия­да - бірінші орынды, ал ТМД елдері бойынша екінші орынды иеленіп отыр. Сондай-ақ еліміз халықтың жан басына шаққандағы жинақталған шетелдік инвестициялар ауқымы бойынша өңірде һәм ТМД елдері арасында лидер болып табылады. Әйтсе де инвестициялық әлеуеттің ауқымды бөлігі әлі түрен түспеген бос кеңістік болып жатыр. Ал аталмыш форум аясында қатысушы шетелдік компаниялар Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі Инвестициялар жөніндегі комитетінің ұсынысымен тау-кен ісі, химия, фармацевтика салаларындағы өңдеуші сектордың инвестиция қажет етілетін бағытымен танысып шықты. Қорытындысы бойынша бір­қатар іскерлік келісімшарт жасалып, мемо­рандумдар жасалды. Бұлардың қатарында болат құбырлар шығаратын зауыттың құрылысы туралы инвестициялық келісім, мұражайлық фран­чайзингті пайдалана отырып, Астанада ха­лық­аралық мұражай салу, индустриялық бағыт аясындағы құрылыс, KAHel Astana тік­ұшақ құрастыру зауытының құрылысы туралы құжат­тарды қамтитын жалпы құны 2,5 млрд. доллардан асатын келісімшарттар жүргізілді.

Осылайша, сарапшылар, халықаралық деңгейдегі саясаткерлер мен экономика саласының білгір-ғалымдары екі күнге созылған Астана экономикалық форумының жұмысын жоғары бағалап, бұндай халықаралық пікірталас алаңының жаһандық дамуға тигізер пайдасы зор екендігін атап өтті. Бірқатар мәселелер бойынша әлемнің алпауыт ұйымдарына, оның ішінде Үлкен жиырмалық тобына үндеулер жасалды. Жаһандық қатерлерді бірлесе еңсеру үшін біріге түсуге ниеттестік танылып, тәжірибелер алмасу, сондай-ақ ғаламшар экологиясына қатысты ортақ ұстанымды жүзеге асыруға байланысты нақты консенсустар көрініс тапты.

Ең бастысы, жиналғандар бұндай ашық алаңның қажеттігін тағы бір мәрте сезініп, оның болашақтағы ауқымы да кеңи түсетініне сенім білдірді. Сондықтан да, Астана экономикалық форумы келесі жылы да жалғасан табатын болады. Бұл туралы Мемлекет басшысы ашылу салтанатында сөйлеген сөзінде: «Баршаға мәлім Астаналық экономикалық форумның маңызы жылдан жылға артып келеді. Сондықтан, келесі жылдан бастап ол тұрақты түрде мамыр айында өткізілетін болады. Баршаңызды келесі жылдың 23-24 мамырында өтетін V Астаналық экономикалық форумға шақырамын»,-деген болатын.