«Соколов-Сарыбай кен өндірістік бірлестігіндегі техникалар жұмыс қарқынын арттырады»

АСТАНА. ҚазАқпарат - Соколов-Сарыбай кен өндірістік бірлестігіндегі техникалар жұмыс қарқынын арттырады, деп жазады «Егемен Қазақстан» газеті «Алыптың адымы» атты мақалада.

Еуразиялық Топтың құрамына кіретін «Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігі» акционерлік қоғамы соңғы жылдары бірнеше рет шетелдік алып техникалар алды. Осыдан 5 жыл бұрын жапондық HITAСHI экскаваторлары мен кен таситын ауыр жүкті көліктердің алғашқы легі Качар кенішіне алынған болатын. Бұл алып техникалар карьерлердегі жұмыс өнімділігін бірнеше есе арттырды. Әсіресе, HITAСHI алып экскаваторының дүние жүзінде 6-7 данасы ғана бар екен. Соның бесіншісі осы Качар кенішінде кен қазып жатыр. Алып экскаватор шөмішін жерге бір салғанда 27 текше метр жынысты топырақты бір-ақ алады. Ал ауыр жүкті машиналар бір сапарында 180 тонна кен жынысын тасиды, тіпті, жүргізушілердің айтуынша оларға 240 тоннаға дейін кенді топырақ артыла береді. Одан кейін де жапондық және басқа да шетелдік озық техникалар инвестициялық бағдарлама бойынша алынып отырды.

Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігіндегі техника паркі жыл сайын жаңартылады. Қазір кәсіпорынға барлығы 25 жапондық HITAСHI ауыр жүкті машиналары алынды. Оның ішінде он бес машина Качар кенішіне жіберіледі. Ал он машинаны №1 автокөлік цехы қабылдап алып жатыр, олар Соколов және Сарыбай кеніштеріне жіберілетін болады.

- Бұл 63 тонналық ауыр жүкті HITAСHI машиналары Жапонияда емес, Канадада шығарылған. Олардың екеуін кен алыбындағы арнайы алаңда құрастырып, сынақ полигонына жібердік. Құрастыру сапасына кепіл береміз. Заманауи техника кеншілер көңілінен шығады деп ойлаймыз, - дейді техниканы құрастыру міндетін алған «TURKUAZ MACHINERY» ком­паниясының өкілі Петр Колмаков.

Он сегіз мыңнан аса жұмысшы істейтін алып кәсіпорынға әр келген жаңа техника бүкіл ұжымның қуанышына айналады. Өйткені техникасыз және электр энергиясынсыз алып өндіріс те қайырлаған кемедей жұмысын тоқтатады. Жұмыстың тоқтаусыз жүргені адамдарға алып жүректің соғып тұрғанындай әсер береді. Өндірістің әр учаскесінде нәпақасын осы жерден тауып отырған қаншама адам оны жанымен сезінгендей. Кеншілер қаласының тынысы да осы өндірістен қуат алады. Мысалы, Андрей Владимирович басқаратын автокөлік цехында 139 машина бар, оның сыртында қаншама адам жөндеу жұмыстарымен айналысады.

- Біздің цех осыдан 4 жыл бұрын осындай заманауи техникалар алған болатын. Төрт жылдық үзілістен кейін алып отырған машиналарға бәріміз де қуанып отырмыз. Осы жолы он машина аламыз, - дейді №1 автокөлік цехының бастығы Андрей Анкудинов. «TURKUAZ MACHINERY» компаниясының өкілдері құрастырған екі ауыр жүкті HITAСHI машиналары техника қауіпсіздігі полигонына жеткізіліп, осында сынақтан өткізіледі. Онда осы бір машинада жұмыс істейтін Александр Васючковты, Захар Гайтурин, Дінмұхаммед Байқұловты ертіп цех бастығы Андрей Владимировичтің өзі келді. Бұлар жүргізушілер командасы болып есептеледі екен. Жай жүргізушіліктен бастап, кен орнына келген соң БелАЗ, Comatsu, Catarpillar ауыр жүкті машиналарымен жұмыс істеген олардың әрқайсысы мына келген HITAСHI машинасының әр тетігін жатқа біліп тұр. Үш жүргізушінің арасында Дінмұхаммедтің ғана еңбек өтілі он жылдан асыпты. Ал Александр мен Захардың жүр­гізушілік өтілдері 40 жылға таяған.

- Шетелдік озық техникалар жыл сайын жетілдіріліп отырады. Мына машинаның қуаттылығы аса зор емес, орташа 63 тонна. Мен мұнан бұрын 75 тонналық CAT көлігінде жұмыс істегенмін. Біздің кеніштерде бір апарғанда 195 тонна топырақ таситын машиналар бар. Олардың барлығы да өте қолайлы, ішінде қыста пеші, жазда желдеткіші бар. Шаң кірмейді. Бірақ мына техниканың артықшылығы - ақауы бірден экранға шығады, - дейді жүргізуші Александр Васючков.

Машина техникалық қауіп­сіздік полигонында сынақтан асықпай өткізіледі. Жүргізушілер мен цех бастығы машинаны ке­зек-кезек айдап көрді. Машина кабинасындағы экраннан алдын­дағы, артындағы, жанын­дағы жол­дың барлығы көрінеді.

- Жолды онсыз да әйнектен көріп отырған жоқсыз ба, мына экран жүргізушінің назарын бұрмай ма? - дейміз біз техника сынағына қатысқанда.

- Олай емес, машинаның ені өте жалпақ. Мен оң жағымдағы, машинаның артындағы жолды түгел көрмеймін. Ал экраннан оның барлығын көріп отырмын. Ал карьердегі жолдар полигондағыдай жазық емес, тереңдеген сайын қусырылып, жіңішкере береді. Онда ауыр жүкпен келе жатқан машинаға мүлт кетуге болмайды, - деп түсіндірді Андрей Владимирович.

Жүргізушілердің полигонда сыналған жаңа техникаға қуанышын біз де түсінгендейміз. Шетелден әкелінген бұл озық техникалар карьерлерде үш жыл бойы тәулігіне тоқтамай жұмыс істейді. Тек жүргізушілер түскі асын ішіп және ауысымын қабылдап алғанда ғана бір сағаттан тыныстайды екен. Осылай тынымсыз жұмыс істеген кейбір техникаларға үш жылда қол тимейді, яғни ақаусыз жұмыс істейді. Өткен жылы Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігінің карьерлерінен барлығы 115 миллион тонна кен жынысы сыртқа шығарылған. Ал биыл жыл басынан бері кеніштер 38 миллион тонна топырақтан босатылды. Кен жынысы сыртқа шығарылған са­йын таза кенді алуға мүмкіндік мол туады. Оның барлығын кеніштің сыртынан қарағанда құмырсқадай тынымсыз қыбырлап жүрген осы машиналар тасиды.

Сондай-ақ, басылымда «Энергияны үнемдеу ілгерілеп келеді» атты мақала жарық көрген.

«Кеше Тәуелсіздік сарайында  Astana Mining & Metallurgy» VII халық­ар­а­лық тау-кен және металлургиялық конгресі жұмысын жалғастырды. Оған еліміздің және алыс-жақын бірқатар елдердің мамандары мен сарапшылары қатысты» деп жазылған мақалада.

Шара аясында өткен «Қазақ­станның тау-кен сек­торының инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін KAZRC стан­дартын енгізу» жөнінде болған дөңгелек үстелге еліміздің Үкі­меті аты­нан қатысып сөз сөй­леген Инвестиция және даму вице-министрі  Альберт Рау Қазақ­станның осы бағытта қол жеткізіп отырған жетістіктері жөнінде әңгімеледі. «Металл өндіруші және өңдеуші сала­ның менеджерлері энергияны тиімді пайдалану мен барынша үнемдеуге қатыс­ты осындай шара ұйымдастырып отыр­ғанын, әрине, Қазақстан Үкіметі қолдай­ды. Себебі, саладағы өнім өндіре­тін кәсіпорындардың бәрінің шығарған тауары және оның бәсекеге қабілетті бола алатыны энергияны қалай пайдалануына қатысты. Сондықтан, қай салада да энергияны тиімді басқару біз үшін өте маңызды», деді министрдің орынбасары.

Қуат көзін орынды жұмсау ісі елімізде енді ғана қолға алынып жатқанын айтқан вице-министр, бірқатар мәселеге назар аудартты. «Өткен ғасыр­дың 60-жылдары бір тонна металл өндіруге кететін энергияның құны сол өнімнен де қымбатқа түсіп жататын кездері болатын. Бұл үрдіс кешегі 2010 жылға дейін жал­ғасып келді. Түрлі себептер мен кедер­гілердің салдарынан осы кезге дейін қуат көзін үнемді пайдалану шар­а­сына кіріспей келген едік. Сөйтсек, пайданы екі бағыттан да, яғни энергияны тиімді пайдалану арқылы да табуға болады екен. Сондықтан германиялық әріптес­терімізбен бірге арнайы бағдар­лама да­йын­­­дап, оны жүзеге асыра бас­­та­ға­ны­мыз­ға да бірталай жыл болды», деді ол.

Қазақстанның энергияны үнемді пай­далануға 2010 жыл­дан бастап кіріс­кеніне назар аудартты. «Елімізде индус­трия­ландыру бағдарламасы бас­тал­ған соң, Мемлекет басшы­сы Нұрсұлтан Назарбаев қуат көздерін тиімді пайда­лану­­ды тапсырды. Тапсырып қана қой­ған жоқ, үнемі жеткен жетістіктердің көрсет­кі­шін белгілеп отыруды жүктеді. Ай­тайын дегенім, одан бергі атқарылған жұ­мыс­тар аз емес. Мемлекеттік үдемелі ин­дус­т­рия­лық-инновациялық бағ­дарлама аясында бой көтерген кәсіпорындардың бар­­лы­ғын­да энергияны үнем­деу шара­сы бас­ты назарда болды. Оған қоса еліміздің эко­но­мика­лық құрылымдарында тиімді өзге­ріс­тер болды. Сон­дай-ақ, қуат көзін үнем­­ді пай­далануға қатысты қабыл­дан­ған заң да өз жемісін беріп жатыр», деді А.Рау.

Германия энергетика агент­тігінің өкілі Наргис Вик Қазақстан Үкіметімен әріп­тестікте жұмыс істеп жат­қан­дарын айтып, ақылды энер­гетика жүйесін қалай құру керектігі жөнінде әңгімеледі. «Маған қуат көздерін үнемді пайдалану мен оның балама жолдарын қарастыру жұмысын Қазақстан Үкіметімен бірге істеген ұнайды. Ал қазір Гер­ма­нияның энергетиканы ақылды жолмен үнемдеу шараларына қатысты әңгімелеп өтейін. Біз­дің елдің қолға алып, жүзеге асырып отырған жобасы салада революциялық шара екені мәлім. Біздің ел алғаш рет атомдық отын өндіретін стансалардан мүлде бас тартып, шешім қабылдағанда көптеген мемлекеттер таңдана қарағаны рас. Бірақ, жұмыс нәтижесі көрсетіп тұрғандай, электр қуатын өндірудің балама жолдарын қарастырып, елді табиғи қуат көзімен толық бол­маса да 80 пайызға дейін электр энергиясымен қамтамасыз етуге болады екен», деді Н.Вик.

Бұл мақсатқа Германия 2050 жылдары қол жеткізуге ұмты­лып отырғанын айтқан спикер, атом энергиясынан бас тарту әлемнің әр тұрғынына пайдалы әрі жағымды болатынын жет­кізді. «Бүгінгі күнде энер­гияны үнемді пайдалану бойынша 2008 жылға қарағанда, тұтас елдің қуат көзін 9 пайызға дейін үнемдегені анық болып отыр. Енді алдағы 20 жылда бұл көрсеткіш тағы 20 пайызға дейін артады деген үмітіміз бар. Ол үшін барлық мүм­кін­­діктер қарастырылып, нақ­­ты есептеулер жасалды. Мұны толық сеніммен айтып оты­руым­­ның себебі, біздің агент­тік осы жұмыстарды жүз­еге асырушылардың негізгі ор­тасы болып саналады. Сон­дық­­тан, бұған ешқандай күмән­дарыңыз болмасын. Егер әлем елдерінің бәрі Қазақстан мен Германия сияқты осындай нақ­ты бағдарламаларды жүзе­ге асырса, Жер шарының әр тұр­ғы­н­ы­на пайдалы болар еді», деді ол.

«Энергияны үнемдеу және электрэнергияны дамы­ту институты» АҚ-тың жетек­шісі Айдар Махамбет, Еуропа елдерінің осы салада қол жеткізген жетістіктері мен тәжірибелері жөнінде әңгі­меледі. «Еуропа елдерінің бірқатары бұл бағытта жеміс­ті жұмыс істеп жатқаны бел­гілі. Ал солардың ішінде Гер­манияның тәжірибесі бар­лық елдерге үлгі екені анық. Сон­дықтан да, аталған елдің маман­дарымен бірлесіп, бала­ма қуат көздерін өндіру жұмы­сын жүргізіп жатыр­мыз. Бұл ісіміздің жемісін көре де бастадық деуге болады. Әсі­ресе, тез жүзеге асатын және нәтижесі қысқа уақытта белгілі болатын қалаларды жарықтандыру шаралары кеңінен қолға алынған. Ал өндіріс ошақтарында қуат көзін тиімді пайдалану шаралары да қарқынды жүргізіліп жатыр», деді А.Махамбет.

Спикер көрші Ресей елінің де осы бағыттағы ұмтылысы көпке үлгі екенін айтып өтті. «Ресей мемлекеті алдағы 20 жылдың ішінде ірі өндіріс орындарында және өзге де тұтыну салаларында энергияны үнемдеуді 40 пайызға дейін үнемдеуге қол жеткізуді көздеп отыр. Мемлекеттік бағдарламаларына зер сала қарасақ, көрсеткіштері жақсы боларына сенім бар. Енді алыс-жақын елдердің осы салада қол жеткізген табыстары мен көрсеткіштерін нақты зерделей отырып, өз тәжірибемізге енгізе білгеніміз жөн. Расын айтқанда, қоршаған ортаны ластамай, өндіріс орындары мен жалпы халықты балама қуат көздерімен қамтамасыз ету бүгінгі күннің басты мақсаты болып отыр. Сондықтан Германияның 2030 жылға дейін энергияны үнемдеуді 2 есеге дейін жеткізу бағдарламасынан бәріміздің үйренетін тұстарымыз бар», деді ол.

Металды өндіру мен қайта өңдеу саласында қуат көзін барынша үнемді пайдалануға үндеген конгресс қатысушы­лары, осы шараны насихаттап жүр­ген БАҚ өкілдері мен өндіріс ошақ­тарында ерекше еңбегімен көрінген қызметкерлерге өз сый-құрметін де жасады. Атап айтқанда, конгрестің алғашқы жұмыс күні ұлттық салалық «Алтын Гефест» 2016 сыйлығының жеңімпаздарын марапаттап, гала-қабылдау өткізді. Онда «Жыл геологы», «2016 жылдың кеншісі», «Жыл жобасы», «Инновациялар бо­йынша жыл көшбасшысы», «Қазақстандық құрамы бойын­ша жыл көшбасшысы», «Энер­гияны үнемдеу сала­сындағы үздік», «Жылдың ғалым-педа­гогы», «Жылдың дип­­ломдық жұмысы», «ТКМК тура­лы ТД-ғы үздік журналистік жұ­мыс», «ТКМК-гі еңбек адамы туралы үздік журналистік мақала» аталымдары бойынша бірқатар адамдарға құрмет көрсетіліп, сый-сияпат жасалды.

Одан бөлек, «Ауласында мал семіртеді» мақалада Үкіметтің жұмыс­сыздықты жоюға, отбасылық кәсіпкерлікті қолдауға, сондай-ақ, аула шаруашылығын дамытуға көңіл бөліп жатқандығы жазылған. Екі қолға бір күрек таба алмай отырған­дарды жұмыспен қамтамасыз етуде бұл тиімді бола түсуде.

 Кімде-кім қолынан келетін шаруаны жүргіземін десе, «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» мемлекеттік бағдарламасы ар­қылы өз ісін ашуына әбден болады. Міне, осындай қаржылай қолдау көріп, ауласынан шағын мал бордақылау алаңын ашып, жұмыс жасап жатқандардың бірі - Алға ауда­ны Бестамақ ауылының тұрғыны Руслан Жиеналин.

Бестамақ ауылы қаланың ірге­сінде орналасқан. Русланның үйі ауылдың шет жағында болып шықты. Біз келгенде ол қаладан құрамажем әкеліп, түсіріп жатыр екен. Қорапты «ГАЗель» ма­шинасының жанында жем түсіріп жатқан жас жігітпен амандық-сау­лықтан кейін, әңгіме ауанын бұл кәсіпке қалай келгеніне бұрдық.

- Жалпы, мен Ойыл ауданы Тайсойған ауылында туып-өстім. Еңбек жолымды механизатор болып бастадым. Ауылда жұмыс болмағандықтан, қалаға жақындауды шештім. Шыны керек, қала маңындағы қай ауылға табан тіреймін дегенде осы ауылды көңілім қалады. Шағын үй сатып алып, қоныстандым. Он үш жыл «Ақтөбемұнайгаз» АҚ-та жұмыс істедім. Кішкентайымыздан еңбекке етене өскендіктен вахтадан келген соң бос уақыт өткізбей бір шаруамен айналысуды жөн көрдім, Сөйтіп, ауылдардан мал сатып алып, бордақылап семіртуге кірістім. Бала кезімізден мал жайлап, бағым-күтіміне араласып өстік қой. Сөйтіп, мал семіртіп, етін базарға шығарып, көтерме бағамен өткізіп жүрдім, - дейді Руслан ініміз.

Шаруамен көзі ашылған ауыл баласы алғашқыда бір-екі бас баспақты бордақыға қойып келсе, келе-келе оның санын көбейтіп, союға келетінін сойып сатып отырған. Семіртуге қоятын малды ауыл арасынан емес, Батыс Қазақстан, Қостанай облысынан сатып алып отырған, себебі бұл өңірде етті бағыттағы қазақтың ақ бас тұқымды ірі қарасы өсіріледі. Ал, біздің ірі қара тез қоң жинай қоймайды, салмағы да жеңіл болып келеді. Жас та болса ірі қараның тез салмақ қосатын тұқымын танитын ауылдың малсақ баласы емес пе?

- Шаруам жүрген соң мұнай саласындағы жұмысымды тас­тап, бірыңғай мал өсіруге шық­тым. Ол үшін несие алу керек болды. Жеке кәсіпкер ретінде тіркелгеніме екінші жыл. Бас­тапқыда бордақылауға 13 бас қойдым. Қазір 27 басқа дейін жетті. Енді қора-қопсымыз тарлық ете бастады. Сөйтіп, көршімнің қорасын уақытша пайдаланып отырмын. Болашақта 100 ірі қара бордақылайтын шағын мал бордақылау алаңын салуды ойластырудамын. Ол үшін ауыл әкімі жер бөлуге уәде беріп отыр. Сәті түссе, шаруашылығымды кеңейт­пекпін, - дейді ол.

Руслан Жиеналин өз шаруасын дөңгелентіп жүргізу арқылы екі адамды жұмыспен қамтып отыр. Болашақта жер бөлініп, 100 ірі қара бордақылайтын алаң ашып жатса, тағы да бірнеше ауылдастарына жұмыс тауып бермек.

Алға аудандық жұмыспен қамту орталығының директоры Ақбөпе Әбдуалиеваның айтуынша, ауданда жұмыссыздықты жою және отбасылық шаруашылық түрлерін дамыту мақсатында 2016-2018 жылдарға арналған арнайы бағдарлама қабылданып, оны іске асыру жоспары бекітілген. Бұл бағдарламаға қатысуға 171 ауыл тұрғыны өтініш білдіріпті.

- Біздің аудан бұл жобаны осы жылдың бірінші тоқсанында өңірде алғашқы болып бастады. Бүгінгі таңда 108,6 миллион теңге қаражат игерілді. Жобаға облыстық бюджеттен «Ақтөбе ауыл микрокредит» шағын несие ұйымы арқылы 30 миллион теңге қаражат бөлініп, 7 жеке кәсіпкерге берілді. Оның ішінде бесеуі алған қаражатын шағын мал бордақылау алаңын ашуға, екеуі сауын сиыр алуға жұмсады. Жеті кәсіпкер барлығы 156 бас мал алды. Сондай-ақ, 14 жаңа жұмыс орны ашылды. Республикалық және облыстық қаражаттан бөлінген қаржыға, яғни «Ауыл кәсіпкері» бағдарламасы және Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қорының өз қаражаты есебінен 31 жеке кәсіпкер мен шаруа қожалықтарына 78,6 миллион теңге қаржы бөлініп, 195 ірі қара, 94 ұсақ мал алынып, 59 жұмыс орны ашылды, - дейді ол.

«Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасының екінші бағыты бойынша І траншқа 39,0 миллион теңге бөлінгенін, қазіргі таңда несие алу үшін 25 адам Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қорына құжат­тарын тапсырып қойғанын жет­кізді. Сондай-ақ, ІІ траншқа қа­ралған 178,0 млн. теңгенің 114,0 млн. теңгесі «Ақтөбе ауыл микрокредит» шағын несие ұйымына бөлініп, бұдан үміткер 20 адам құжаттарын тапсырып қойыпты. Осы бағдарлама жүзеге асқан жағдайда аудан бойынша 220-240 жұмыс орны ашылады деп күтілуде.

Сондай-ақ, басылымның бұл санында «Қымыздан жасалған тәтті тағамдар» атты мақала жарық көрген.

«Алматыда Қазақ тағамтану академиясының қасынан қымыздан түрлі  тағамдар жасайтын зауыт іске қосыл­ды. Ғалымдардың айтуынша, әлемде мұндай өндіріс орны алғаш болып Қазақстанда ашылып отыр екен» делінген мақалада.

Академик, медицина ғылым­дарының докторы Төрегелді Шарманов Қазақ тағамтану ака­д­емия­сының бірнеше жылғы ғылыми жұмыстарының арқа­сында осындай жетістіктерге жетіп жатқанын айтты.

- Сиыр сүтіндегі май қыш­қылының құрамында транс­майқышқылы деген улы зат бар. Ал биеде ол жоқ. Осыған байланысты біз мұндай сусыннан өзге де тағам түрлерін дайындау қажет деген ойға келдік. Содан мән беріп қарасақ, тортты, тәтті бәліштерді, кәмпитті, шоколадты, балмұздақты жасауға болады екен.

Қымыздан жасалған балмұз­дақтың ерекшелігі, құрамында адам денсаулығына қауіпті химия­лық қоспалар жоқ. Оның бағасы да қымбат емес көрінеді. Мамандар алдағы уақытта бұдан бөлек бір­неше тағам түрін шығаруды жос­парлап отыр.