Тоқаев дипломатиясы – Қазақстан-Ресей диалогі тұрақтылығының негізгі ресурсының бірі — Дроговоз

АСТАНА. KAZINFORM – Мәдениет, білім беру, іскерлік және қоғаммен байланыс салаларын дамытуға арналған автономды коммерциялық емес ұйым – Ресейдің «Аналитика және стратегиялық коммуникациялар орталығы» директоры Александр Дроговоз Kazinform агенттігіне берген сұхбатында елдер арасындағы бірлескен стратегиялық бастамаларды жүзеге асыру және жоғары деңгейдегі дипломатияның негізгі элементтері туралы айтты.

– Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан мен Ресей арасында шешілмейтін мәселе жоқ. Бұл – жоғары деңгейдегі жауапкершілік пен бірлесіп жұмыс істеуге шынайы дайындықтың айқын мысалы» деген болатын. Елдер арасындағы ынтымақтастықтың қазіргі деңгейін және Қазақстан Президентінің Мәскеуге мемлекеттік сапарының маңызын қалай бағалайсыз?

– Менің ойымша, Президент Тоқаевтың Ресейге сапары тек дипломатиялық оқиға ғана емес, сонымен қатар стратегиялық серіктестіктің жаңа кезеңі болды. Бұл сапар элита арасындағы сенімді нығайтты және жаһандық тұрақсыздық жағдайында екі ел арасындағы мүдделердің синхрондылығын растады. Менің ойымша, кездесудің нәтижесі алдағы жылдардағы мемлекеттік саясат пен инвестициялық ынтымақтастықтың басымдықтарында көрініс табады, Еуразиядағы интеграцияның қарқынын белгілейді. Салтанаттылық пен жеке қимыл үйлесімі ерекше назар аударды: ұшақтар, инновациялық лед-экрандар және Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтында қазақ тілінде шынайы қарсы алу. Бұл – Қазақстанның тәуелсіз және құрметті ойыншы ретіндегі маңызды рөлін мойындау. Кездесудің «жабық» бөлігінің екі жарым сағаттан астам уақытқа созылуы жеке сенім деңгейін көрсетеді. Бұл бізге тек ағымдағы жобаларды «жеделдетуге» ғана емес, сонымен қатар стратегиялық келісімдерге сенімділікті қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін фактор. Мұндай атмосфера ресми шеңберден тыс жаңа ірі бастамаларға жол ашады деп ойлаймын. Вашингтондағы саммиттен кейін президенттеріміздің талқылайтын дүниесі көп болды деп ойлаймын.

– Мемлекет басшысының айтуынша, қол жеткізілген келісімдер Қазақстан мен Ресей арасындағы көпқырлы ынтымақтастықтың табысты дамуын толық көрсетеді және бұл бірегей ынтымақтастық өз бағытынан ауытқымайды. Елдер арасындағы бірлескен маңызды жобалардың қайсысын ерекше атап өтер едіңіз?

– Қазір энергетика, машина жасау, фармацевтика, ауыл шаруашылығы және көлік инфрақұрылымы салаларында ондаған бірлескен жоба жүзеге асырылып жатыр. Серпінді жобалар қазірдің өзінде басталды: ірі құрастыру зауыттарынан бастап бірлескен энергетикалық және фармацевтикалық кластерлерге дейін. Оларды кеңейтудің перспективасы жоғары. Мысалы, Трансалтай дәлізін дамыту аймақты Еуропа мен Азия арасындағы жүк ағынының жаңа хабына айналдырады. Алдағы 3-5 жылда инновациялық және технологиялық инвестиция артқанын көреміз және жаңа мегажобалар одақтас үкіметтер деңгейінде қолдау табады деп сенемін. Бұл сапардан кейін көлік және логистика, цифрлық экономика, өнеркәсіптік инновациялар және инфрақұрылым сияқты салаларға серпін берілуі мүмкін. Заманауи білім беру және ғылыми бағдарламалар бірлескен кәсіпорындар үшін кадрларды жаңартудың катализаторы болады. Әрине, елдер арасындағы сауданы цифрландыру бірыңғай платформалар мен жаңа тарату орталықтарының арқасында айтарлықтай жеделдетіледі.

– Президент Тоқаев елдеріміз арасындағы қарым-қатынастың одақтық сипатын бірнеше рет атап өтті. Бұл бүгінде қаншалықты маңызды? Кейінгі жылдары Қазақстан мен Ресейдің сыртқы саяси өзара іс-қимыл стилін қалай сипаттар едіңіз?

– Одақтық риторика, әсіресе бүгінде өте маңызды. Талдау көрсеткендей, Қазақстан мен Ресей сыртқы саяси ынтымақтастықтың ерекше стилін қалыптастырды: прагматизм, өзара мүдделерді ескеру, шамадан тыс идеологиялық реңктердің болмауы және болжамдылықтың жоғары деңгейі. Бұл бізге тіпті күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Бұл стиль болашақта аймақтық көшбасшылықтың тиімді моделінің үлгісі ретінде ЕАЭО және ШЫҰ елдерінен серіктестер тарапынан сұранысқа ие болады деп ойлаймын.

– Қазақстан мен Ресейдің XXI өңіраралық ынтымақтастық форумының пленарлық сессиясында сөйлеген сөзінде Қасым-Жомарт Тоқаев ресейлік жоғары оқу орындары қазақстандық университеттердің көпшілігінің негізгі серіктесі екенін айтып, осы оң үрдісті қолдау жоспарланып отырғанын атап өтті. Жалпы, Сіздің ойыңызша, бүгінгде сыртқы саясатта халықтардың гуманитарлық жақындығы қаншалықты маңызды?

— Жеке тәжірибем гуманитарлық негіз екіжақты қарым-қатынасты «сақтандыру» ретінде қызмет ететінін айтуға мүмкіндік береді. Мәдени және тілдік қауымдастық сын-қатерлерге тез жауап беруді қамтамасыз етеді, қоғам мен бизнес арасындағы сенімді қалыптастырады. Демек, кез келген саяси келісімді өміршең етеді. Ұзақ мерзімді гуманитарлық ынтымақтастық тек кеңейе түседі.

– Форум Қазақстан мен Ресей арасындағы қарым-қатынасты нығайтуға қалай әсер етеді?

– Аймақаралық ынтымақтастық форумы тек жұмыс платформасы ғана емес, сонымен қатар практикалық шешімдерді енгізудің нақты құралы. Дегенмен оның толық әлеуеті әлі толық ашылған жоқ. Жақсартуға мүмкіндік бар. Менің ойымша, оның рөлі арта түседі: дәл осы жерде нақты секторда, білім беруде және инновацияларда бірлескен жобалар басталады, аймақтық деңгейдегі серіктестік негізі нығаяды.

– Қазақстан Президенті халықаралық саясатта тәжірибесімен және теңгерімді көзқарасымен танымал. Бұл Ресеймен диалогтің тиімділігіне қаншалықты әсер етеді?

– Тоқаевтың кәсібилігі мен дипломатиясы – Қазақстан-Ресей диалогі тұрақтылығының негізгі ресурсының бірі. Сонымен бірге, біздің елдер басшыларының жеке қарым-қатынасы сыртқы саяси бағыттарды құрудағы маңызды факторлардың бірі болып саналады. Бұл мемлекеттерге әлемдік жағдайдың өзгерісіне тез бейімделуге және икемді, кейде қиын шешімдерді бірге жасауға мүмкіндік береді. Осы тәсілдің арқасында тәуекелдерді болдырмауға және дамудың жалпы моделіне көшуге болады деп санаймын.

– Келіссөзден кейін президенттер Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы мемлекетаралық қатынасты кешенді стратегиялық серіктестік пен одаққа көшіру туралы декларацияға қол қойды. Бұл құжаттың саяси салмағын қалай бағалайсыз?

– Декларация тек символизм ғана емес, бұл интеграцияның жаңа деңгейіне, ең алдымен экономикалық салаға арналған «Жол картасы» түрі. Бұл инвесторлар мен бизнес арасында сенімді оятады, екі елдің халықаралық ұстанымын нығайтады және екіжақты қарым-қатынас үшін ғана емес, сонымен қатар ұлтаралық форматтардағы жұмыс үшін де еуразиялық серіктестіктің негізін қалауға мүмкіндік береді.

– Сіздің ойыңызша, бұл сапар Қазақстанның сындарлы серіктес және өңірлік тұрақтандырушы ретіндегі рөлі тұрғысынан халықаралық қоғамдастыққа қандай маңыз береді?

– Сапар мынаны анық көрсетеді: Қазақстан Батыс, Шығыс және Ресей арасындағы тепе-теңдікті сақтаған маңызды аймақтық ойыншы. Ол тек сындарлы делдал рөлін атқарып қана қоймай, сонымен қатар еуразиялық интеграцияның катализаторына айналып отыр. Саяси хабарлама бір мәнді: Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы бірлесіп дамуға бет бұрды және ешқандай сыртқы қысым қазіргі жағдайды өзгертпейді. Қазақстан-Ресей қарым-қатынасы бірнеше рет сынақтан өтті. Бірақ әр жолы біздің елдеріміздің көшбасшылары дәлелденген шешімдер тапты.