Еуразиялық интеграция институтында әкімдерді тікелей сайлау институтының дамуы талқыланды
АСТАНА. KAZINFORM – Еуразиялық интеграция институтында «Ашық саясат» сараптамалық клубының «IV Ұлттық құрылтайдың түйінді акценттері тұрғысынан әкімдерді тікелей сайлау институтын дамыту» тақырыбында жиын өтті.
Отырысты кіріспе сөзімен ашқан Еуразиялық интеграция институтының Ғылыми-теориялық талдау департаментінің басшысы Арман Ешмұратов әкімдерді тікелей сайлау институтын енгізу орталықсыздандыру процесін күшейтетінін атап өтті.
– 2021 жылдан бастап Қазақстанда аса маңызды саяси-әкімшілік өзгеріс байқалды-азаматтардың тікелей мандатына негізделген жергілікті билік жүйесі қалыптасуда. Бұл жергілікті жерлерде заңдылық моделін сапалы өзгертеді және өңірлердің саяси субъективтілігінің қалыптасуына ықпал етеді, - деді ол.
Ешмұратовтың пікірінше, тікелей сайлау биліктің есептілігін арттыруға, саяси бәсекелестік пен азаматтық қатысу мәдениетін дамытуға ықпал етеді. Бұл, нәтижесінде, мемлекет пен қоғам арасындағы тұрақты өзара іс-қимыл мен сенімге әкелуі керек.
Кездесуге қатысушылардың айтуынша, реформаның тағы бір салдары партия алаңын жандандыру болды. ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Ислам Сұңқар тікелей сайлауды партиялар қолдайтынын және тіпті 2023 жылы Қазақстан Халық партиясының бағдарламасында көрініс тапқанын атап өтті.
– Біз үшін әкімдерді тікелей сайлау демократияландырудың элементі ғана емес, сонымен қатар саяси партиямызды танымал етудің жақсы құралы болып табылады. Әр уақытта өз кандидаттарымызды ұсына отырып, біз қолдаушылардың санын көбейтеміз. Адамдар біздің қатарымызға кіруге қызығушылық танытып, ниет білдіруде, - деді депутат.
Сонымен қатар отырысқа қатысушылар реформаны іске асырудағы бар қиындықтарды, атап айтқанда — жергілікті әкімдердің шектеулі қаржылық өкілеттіктерін атап өтті. Мәселен, Ақмола облысы Целиноград ауданы Қажымұқан ауылының әкімі Алпамыс Әбенов бағдарламалардың негізгі әкімшілері аудан әкімдіктері болып қала беретінін айтты. Бұл ауыл әкімінің жолдарды, саябақтарды салу, ауылда коммуникациялар салу мәселесінде ресми маңызын тудырады.
– Әкімдер өздерінің сайлауалды бағдарламалары аясында коммуникациялар жүргізуге, жолдар салуға және тағы басқаларға уәде бере алады. Бірақ қызметке кіріскеннен кейін олар бірден аудан немесе облыс деңгейінде оларға бұл үшін мақсатты бюджет бөлінбеген нәрсеге тап болады. Нәтижесінде әкімдер азаматтар алдында ақталуы керек, - деді Мәжіліс депутаты Ислам Сұңқар.
Сарапшылар бюджетаралық қатынастар саласындағы ағымдағы заңнаманы терең пысықтау қажеттігін, сондай-ақ өңірлік бюджеттерді жергілікті деңгейге беру мүмкіндігін атап өтті.
Әкімдер корпусының кадрлық әлеуетіне ерекше назар аударылды. Еуразиялық интеграция институтының сарапшысы Серік Жүсіпов әкім лауазымына кандидаттар үшін міндетті тестілеуді енгізуді ұсынды.
– Көптеген елде жергілікті атқарушы органдардың басшылары құзыреттілікке тексеруден өтеді. Қазақстанда бұл мемлекеттік қызметшілер үшін қолданылады және тікелей сайлау идеясының беделін түсірмеу үшін бұл талапты әкімдерге тарату орынды, - деп түсіндірді ол.
Amanat партиясының «Әкімдер мектебі» жобасы аясында әкімдерді жүйелі дайындау туралы Қоғамдық саясат институтының директоры Мәдина Нұрғалиева айтып берді. Жобаға 2 400-ден астам әкім қатысады деп жоспарланып отыр.
– Заңнамадан және бюджеттік саясаттан бастап салық базасы мен өкілеттіктерді кеңейту тетіктеріне дейінгі негізгі бағыттар қамтылатын болады. Бұл жерде цифрландыру да шешуші рөл атқаруы керек. Көптеген ауыл әкімдерінің базалық статистикалық деректері жоқ — оларда қанша мал бар, ауылдың экономикалық бейіні және өсу нүктелері қандай екенін білмейді, - деді ол.
Соңында қатысушылар әкімдер жұмысының тиімділігі саяси жүйенің тұрақтылығына тікелей әсер ететініне сенім білдірді.
