М.Тынышбайұлының қазақ тарихы туралы еңбегі араға 100 жыл салып қазақша жарық көрді
АСТАНА. KAZINFORM – Астанада көрнекті инженер, Түркістан автономиясының бірінші премьер-министрі, тарих зерттеушісі Мұхаметжан Тынышбайұлының «Материалы к истории киргиз-казахского народа» атты еңбегінің қазақшаланған нұсқасы таныстырылды.
Аталған құнды еңбек 1925 жылы орыс тілінде баспадан жарық көрген. Араға 100 салып сол еңбек «Қазақ халқының тарихы» деген атпен қазақша басылып шықты.
Тұсаукесер шараға алаштанушылар, тарихшылар мен ғалымдар, БАҚ өкілдері қатысты. Бастаманың иесі де, жетекішісі де — AmalBooks баспасының негізін қалаушы Бақытжан Бұқарбай.
— Бұл идеяны іске асыру үшін қазақша сапалы аударатын маман іздедік. Бірнеше аудармашының ішінен Бұлан Жамбыл деген замандасымды таңдадым. Кейін дайын аудармаға өзім түзетулер енгізіп, мұхаметжантанушы Гүлбану Жүгенбаеваға бердік. Сол кісінің сараптамасынан өткеннен кейін баспаға жібердік.
Кітапты аудару, ғылыми негіздеу, баспа шығындарының бәрін демеуші төледі. «Таза тарих» сериясымен шығатын кітаптың бәрін демеушілер қаржыландырып келеді. Осы жолғы басылымның демеушісі — Рамиль Мухоряпов, - дейді Бақытжан Бұқарбай.
Қазақ тарихына, Алаш кезеңіне қалам тербеген зерттеушінің бәрі сілтеме жасап, басшылыққа алып келе жатқан құнды кітаптың қазақша нұсқасы туралы белгілі алаштанушы, профессор Айгүл Ісмақованың пікірін сұрадық.
— Бұл кітаптың 100 жылдан кейін болса да қазақшаланғаны жақсы болды. Мен Назарбаев университетінде үш дәріс оқимын — Алаш әдебиеті мен ғылымы, 15-18 ғасырдағы хандық дәуір әдебиеті, Ұлы дала демократиясы.
Тамыздан бастап Қазақтың ғылыми дискурсы тақырыбында дәріс бастаймын. Бұл дәрісте «Тарих-и Рашидиден» бастап, Әлихан, Ахметтердің баяндамалары, ХХ ғасырдың басындағы қазақтың тұңғыш оқулықтары мен ғылыми зерттеулері қамтылады. Солардың ішінде М.Тынышбайұлының осы еңбегі ғана орысша болатын. Енді соны студенттерге қазақша нұсқасынан оқытамын деп қуанып отырмын, - дейді ғалым.
Айгүл Ісмақова еңбек авторының негізгі мамандығы инженер болғандықтан, кітапта бір де бір артық сөз жоқ екенін, қысқа әрі нұсқа, нақты әрі дәйекті баяндалғанын айтады.
— Бұл кітаптың құндылығы — Шәкәрім Құдайбердіүлы мен Әлихан Бөкейхановтың еңбектерінен кейін жарық көрген, өте тиянақты зерттеу екендігінде. 1925 жылы өзі оқыған дәрістерін жинақтап жазған ғой. Шежіредегі қазақтың үш жүзі, Шыңғыс ханнан бері келе жатқан қазақтың тарихы, Алтын Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы, бәрі-бәрі қамтылған. Мұхаметжан Тынышбайұлы бұл еңбекте әр сөзді нақты қолданады. Сол кездегі орыстың интеллектуалды элитасына қазақ өзінің ата қонысында отырғанын, Қазақ хандығының заңды мұрагері екенін дәлелдеп беру үшін жазған, - дейді алаштанушы.
Кітаптың таралымы — 1 500 дана. Ірі сауда желісінде сатылады.
Бұған дейін шетелдегі қазақ ақын-жазушыларына арналған 9 кітаптың тұсауы кесілген еді.
