Толған ел тарихын таспен жазады - Қасым-Жомарт Тоқаев

Қазіргі созылмалы экономикалық дағдарыс пен аумалы-төкпелі саяси тұрақсыздық етек алған кезеңдегі Елбасымыздың стратегиялық көрегендігі мемлекетіміздің тұрақты да табысты келешегіне деген сенімді күшейте түседі. Бұндай пікірді ҚР Парламенті Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев айтты.
«Елбасы қасиетті Ұлытау төріндегі сұхбатында: «Біз кемел келешегіміз туралы армандай отырып, келелі өткеніміз туралы да ұмытпауға тиістіміз» деген өзекті ой тастады. Шынында да, халқымыздың тарихын қастерлей білмесек, мемлекетіміздің тәуелсіздігін нығайтуға қажетті рухымыз да күшті болмақ емес. Ал бізде мақтанышпен айтатын жайттар жетерлік.
Қазақ халқының тереңнен тамыр тартатын бай мемлекеттілік тарихы бар. Мыңдаған жылдар бойы Қазақстан аумағы алуан түрлі өркениеттердің даму жолы тоғысқан мекен болды, мұнда халықтардың ұлы көштерінің іздері жатыр. Біздің ата-бабаларымыз кең-байтақ Еуразия даласын игерді, төл материалдық және рухани мәдениетін қалыптастырды. Бұл бірегей мәдениеттің жетістіктері күллі әлемде, оның ішінде, БҰҰ да мойындалып отыр.
Кең-байтақ Еуразия даласын мекен еткен ежелгі сақ және ғұн тайпалары, асыл тарихын тасқа қашап жазған Көк түріктері мен сол кезеңдегі әлемге орасан зор саяси және дүниетанымдық ықпалын жүргізген Алтын Орда сияқты ұлы өркениеттер - ұлттық біртектілігіміздің қайнаркөзі. Ал осыдан 550 жыл бұрын іргесі қаланған Қазақ хандығы - бүгінгі Қазақстанның бастау арнасы.
Елбасы өз отандастарына: «Ата-бабамызды есте сақтап, олардың ізгі істері мен бастамаларын жалғастыру - адамгершілік парыз ғана емес, әлеуметтік ілгерілеудің, одан әрі қарқынды дамудың алғышарты» деген еді. Шынында да, ұлағатты сөздер!
Қазақ хандығы туралы айтқанда, оның негізін салған Керей мен Жәнібек хандардың еңбегін одан әрі жалғастырған тарихи тұлғалардың қызметін де атап көрсету маңызды. Қазақ хандығының этносаяси аумағының қалыптасып, нығаюы, халықаралық байланыстардың орнығуы мен бір миллионнан астам халықтың хандық құрамына бірігуі - Жәнібек ханның ұлы - Қасым ханның ерен еңбегі екені баршамызға аян. Ал Қасым ханның жолын сәтті жалғастырған мұрагері - Хақназар ханның тұсында Қазақ хандығы батыста - Жайық, солтүстікте - Есіл мен Нұра, шығыста - Шыңғыстау, Балқаш және Шу өзені, оңтүстікте - Түркістан аралығын қамтыды. Жошы хан ұрпағына тән мемлекетшілдік ұстаным XVI-XVIII ғасырларда Есім хан, оның ұлы Жәңгір хан, Жәңгір ханның ұлы Тәуке хан қызметінен анық байқалды. Қазақ құқығын бір жүйеге түсірген «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» мен әз Тәукенің «Жеті жарғысы» дала заңы жүйесінің қайнар көзіне айналды.
Қазақ халқының ұлттық сана-сезімі мен ұлттық біртектілігі жоңғар басқыншыларымен болып өткен қанды шайқастарда аса қауіпті сыннан өтті. Ғасырлар қойнауынан тамыр тартқан тарихқа терең үңіле отырып, біз тәуелсіздіктің қаншалықты қиындықпен келгенін жете түсінеміз. Бұл жолда қазақ халқы ұлы жеңістердің даңқын да, ауыр жеңілістердің қасіретін де бастан өткерді. Мұндай үздіксіз күрестегі тарихи тәжірибе Мәңгілік елдің басты өсиеті - халықтың амандығы жолындағы бірліктің сөзсіз маңыздылығын анық көрсетеді. Мәңгілік ел тұжырымдамасының өзектілігін діндер, мәдениеттер, өркениеттер арасындағы соқтығысу салдарынан туындап отырған қазіргі әлемдік қақтығыстар да растай түседі. Осындай күрделі ахуалда Қазақстан Көшбасшысы жаһандану жағдайында, оның барлық ерекшеліктері мен күрделілігіне қарамастан, еліміздің ұлттық мүдделерін сенімді қорғай алатын мемлекеттік саясат құра алды.
Елбасы «Нұр Отан» партиясының съезінде атап өткендей, Мәңгілік ел идеясы арқауындағы жұмылдырушы құндылықтар - азаматтық теңдік, еңбексүйгіштік, адалдық, білімді қастер тұту, тағаттылық, зайырлы ел болып табылады». «Біздің ортақ рухани күшіміз бен жоғары мақсатымыз: Мәңгілік ел! Ол біздің ХХІ ғасырдағы дамуымызды алға ілгерілеу қуатымен толтыратын болады» деп атап көрсетті ұлт Көшбасшысы.
Қазақстан өзінің этностық құрамы бойынша интернационалды мемлекет, соған сәйкес еліміз осы қасиетті жерде тұрып жатқан әрбір ұлыстың өткен тарихын өзінің бойына жинақтап отыр. Мемлекетіміздің абыройы мен күш-қуаты - әр алуандығымыздың бірлігінде. Қазақ халқының этностық және конфессиялық толеранттылығы ел ішіндегі және халықаралық форматтағы бейбітшілік пен келісімнің және тұрақтылықтың маңызды факторы ретінде дүниежүзіне белгілі.
Сонымен қатар біз әлемдік дамудың соңында қалып, сырттан келген теріс ықпалдарға түспеу үшін өз ұлттық болмысымызды нығайтып, халықтық дәстүрлеріміз бен мәдениетімізді дамытуымыз қажет. Қайталау, шетелдік шоу-қойылымдарды көзсіз көшіру бізге тән қасиет емес. Әлемдік классикалық мәдениеттің дәстүрлерін қолдап және дамыта отырып, біз шетелдік аудиторияға ұлттық өнеріміздің үздік үлгілерін көрсете білуіміз керек.
Тарих тұтас ұлттың дүниетанымына елеулі әсер ете отырып, ядролық қуат іспетті бейбіт және жасампаз болуы мүмкін, бірақ абайсыздық танытсақ, жойқын цунамиге айнала алатынын да естен шығармауымыз қажет. Жоғары деңгейдегі тарих ғылымы аса күрделі, ол физика, математика ғылымдары сияқты формулаларға бағынбайды, қоғамдық өмірдің өзекті мәселелеріне әрқашан біржақты жауап бере алмайды, сондықтан да саяси мүдделердің пайдасы үшін ойдан шығарылатын түсіндірмелердің нысанына айналуы мүмкін. Өкінішке қарай, тарихшы Михаил Покровскийдің: «Тарих - өткен заманды бұрмалайтын саясат» деген пікірі шындық. Әлемдік жылнамалар көрсетіп отырғандай, қақтығыстар мен соғыстар үнемі тарихи деректермен және даулармен сипатталады. Антикалық дәуірде де солай болған, қазір де бұл құбылыс сақталып отыр.
Басқа халықтардың тарихы мен мәдениетін, діни сенімін, ділін және дәстүрлерін бағаламау - қақтығыстарға, тіпті соғысқа бастайтын тура жол. Бүгінгі таңда бүкіл әлемді алаңдатып отырған оқиғалар - осының айқын дәлелі.
Қазіргі жаһандық тұрақсыздық ахуалында тарих ғылымы барша халықтардың басын біріктіруі тиіс. Мұны барлық ұлттардың мәдениеттері мен халықтардың өткен тарихы тең құндылыққа ие екендігі тұрғысынан түсіну маңызды. Бір мәдениет екінші мәдениеттен жоғары тұра алмайды, бір халықтың тарихын айрықша ерекшелеп қарауға, сондай-ақ басқа халықтардың тарихы, әдет-ғұрыптары мен тілдеріне менсінбеушілік танытуға болмайды. Бөтен, тіпті жат немесе нашар тарих болмайды. Сонымен бірге ғалымдар қауымы диктаторларды, жендеттерді және басқа да жағымсыз тарихи тұлғаларды сынға алуда бір пікірде болуы тиіс, өйткені олардың әрекеттерін ақтау жағымсыз саяси салдар мен тарихты жалған қабылдауға әкеп соғуы мүмкін. Бейнелеп айтқанда, халықтар тарихы - біздің ортақ үйіміз, онда тіршілік етушілердің барлығына да жайлы болуы керек.
Тарих пәнінің міндеті - жас ұрпақты өткеніміздің жарқын жолын құрметтеуге және ата-бабаларымызды мақтан етуге тәрбиелеу. Отан тарихын білмей, патриот болу мүмкін емес. Сонымен бірге жастар бейбітшілік пен келісімнің әмбебап, баламасыз құндылық екенін де түсінуге тиіс.
Сондықтан да Президент орынды атап көрсеткендей, Қазақ хандығының 550 жылдығын даңғазалыққа жол бермей, парасатты түрде атап өтудің саяси маңызы зор. Бұл дата - шынында да біздің мемлекеттігіміздің дамуындағы атаулы кезең, оның тарихи түп-тамырын еске түсірудің игі өнегесі. Осы мерейтойды атап өту арқылы біз халқымыздың тәуелсіз мемлекет құрып, өз даму жолын дербес таңдау құқығына лайықты түрде қол жеткізгендігін паш етіп отырмыз.
Көрнекті қаламгер Ілияс Есенберлиннің «Қазақтың өз мемлекеті болған және біздің тарихымыз әлемдік тарихтың бір бөлігі болып табылады» деген пікірімен келіспеу мүмкін емес. Осы орайда, елімізге белгілі ғалымдар Қазақ хандығының 550 жылдығында өз зерттеулерін қасиетті жерімізде болған ірі тарихи оқиғалардың сабақтастығы тұрғысынан жалғастырады деп сенемін. Бұл, ең алдымен, барша қазақстандықтарға, әсіресе, жастарға және халықаралық қауымдастыққа халқымыздың тарихын дұрыс түсіну үшін қажет.
Тарих осы тағдырлы міндетті орындауды аса көрнекті мемлекет қайраткері, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевқа жүктеді. ХХ ғасырдың аяғындағы аса күрделі геосаяси жағдайда Президентіміз тәуелсіздікке қол жеткізу жолында шешуші рөл атқарып, Қазақстанның қазіргі мемлекеттігін құрды. Оның мықты ерікжігері мен стратегиялық көрегенділігінің арқасында, барлық шетелдік болжамдарға қарамастан, еліміз өзінің сан ғасырлық тарихында алғаш рет заңды тұрғыда ресімделген және халықаралық деңгейде мойындалған шекарасы бар табысты да беделді мемлекетке айналды. Сондықтан Елбасы әлемдік тарих жылнамасына тәуелсіз Қазақстанның негізін қалаушы тұлға, көрнекті мемлекет қайраткері ретінде енді.
«Үш жүздің ханы» атанып, қазақ мемлекеттігін нығайтуға елеулі үлес қосқан Абылай ханның: «Үш арманым бар еді. Біріншісі, елімді бейбіт өмірге жеткізсем деп едім. Қан көп төгілді. Екіншісі, қала, кент сала алмадым. Үшіншісі, елдің басын біріктіре алмадым» деген сөзі бар.Осы аңсаған асқақ армандар Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың арқасында орындалды. Бүгінде Қазақстан күллі әлемге жаһандық қауіпсіздіктің нығаюы мен халықаралық ынтымақтастықтың дамуына елеулі үлес қосқан тұрақты және бейбітсүйгіш мемлекет ретінде белгілі. «Нұрлы жол» экономикалық бағдарламасы мемлекетіміздің жаңаруы мен жаңғыруына жаңа жасампаздық серпін беріп, Қазақстанды ауқымды құрылыс алаңына айналдырды. Еліміздің төрінен бой көтерген жаңа елордамыз - Астана жаһандық деңгейдегі халықаралық бастамалар орталығына және Қазақстанды әлемнің ең дамыған елдерінің қатарына кіретін заманауи, қарқынды дамушы мемлекет ету жолында өз Көшбасшысының қажырлы еңбегін шынайы қолдайтын халқымыздың жаңа ұлттық идеясына айналды.
Елбасының «Нұр Отан» партиясы съезінде ұсынған институционалды реформалар бағдарламасы - елімізді экономикалық жағынан ғана емес, саяси тұрғыдан да жаңғыртуды көздейтін аса маңызды тұжырым. Ұлт Көшбасшысының жанында жұмыла отырып,бүгінгі қазақстандық ұрпақ ұлы тарихи миссия - азаматтық қоғам институттары мен парламентаризм арқылы халықтың еркі мен дауысы маңызды рөл атқаратын, саяси жүйесі жаңарған мемлекет құру ісіне белсене атсалысу мүмкіндігіне ие болып отыр. Елбасының барлық мемлекеттік қызметі іспетті, жаңа бағдарлама - Қазақстан халқының қызу қолдауына ие болып отырған және халықаралық қоғамдастық тарапынан сөзсіз лайықты бағасын алатын тарихи инновация», - деді Сенат Төрағасы «Айқын» газетіне.