1995 жылғы 14 маусым. «ҚазАқпарат» ХАА (ҚазТАГ): Түркия мен Қазақстанның арасындағы тауар айналымы 1 миллиард долларға жететін болады
Маусымнын 13-інде танертең республикамыз басшысының Сарайы алдында Алматыға сапармен келген Түркия Президенті Сүлеймен Демирелді қарсы алудың ресми рәсімі өткізілді.
Мәртебелі мейман мен онын зайыбын Нұрсұлтан Назарбаев зайыбымен бірге жылы шыраймен кұттыктады. Екі елдің мемлекеттік гимндерінің асқақ әуені қалықтады. Президенттер республикалык ұланның кұрметті карауылы сапын айналып өтті. Ол бұдан кейін салтанатты шеру тартып өтті.
Осында, Елбасының Сарайында екі мемлекеттің басшылары оңаша отырып өзара сенім ахуалында сьндарлы әңгіме өткізді. Н. Ә. Назарбаев өзара тиімді ынтымақтастықты одан әрі дамыту үшін екі жактан да күш-жігерді үдету кажеттігін атап көрсетті. Ол Түркияның Қазақстанға катысты саясатын жоғары бағалап, оның басшысына бірлескен жобаларды жасау мен жүзеге асыруға тікелей қатысқаны үшін алғыс айтты.
Түрік басшысы біздің екі жақты ынтымақтастығымыз халықаралық қатынастардың ғаламдық жүйесінің маңызды элементі болып табылатындығымен келісті.
Президенттер өз үкіметтеріне осы сапар шеңберінде бұдан бұрын қол жеткізілген уағдаластықтарды тезірек жүзеге асыру максатында серіктестікті дамытудын негізгі бағыттарына қатысты нақты мәселелер бойьшша келіссөз өткізуге тапсырма берді.
Н.Назарбаев таяуда Женевада сейлеген сөзінде көтерген халықаралық және аймақтық проблемаларды талқылау кезіңде екі жақ өз айқындамаларьның ұштасып жатқандығын атап өтті.
Президенттердін кездесуінен кейін өткізілген екі мемлекет деле гацияларының кенейтілген құрамдағы келіссөзінде Н. Назарбаев қазір Қазақстанда түріктің 269 фирмасы белсенді түрде жүмыс істеп жатқандығын атап өтті. Бұл елдің 158 компаниясы мен сауда операциялары жүзеге асырылуда. Егер 1992 жылы жалпы тауар айналымы 20 миллион АҚШ долларын құраса, қазір ол 160 миллион долларға дейін көтерілді. Жалпы сомасы 1 миллиард долларға жуық болатын бірлескен 34 жоба бойынша жұмыстар жүзеге асырылуда. Түрік үкіметі бөлген 200 миллион доллар кредиттің 150 миллионы қазірдің өзінде игерілді.
Қазақстан басшысынын пікірінше, кредиттің қалған бөлігін тезірек игеру туралы мәселені қарау қажет. Н. Назарбаев Түркия басшысының осы сапары, достас екі елдің сан-салалы қарым- қатынастарын дамытуға жаңадан қуатты серпін береді деп ойлайды.
Өз кезегінде С. Демирел Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері үш жарым жыл өткендігін айтты. Осы уакыт ішінде республика көп нәрсеге қол жеткізді. Мемлекеттікті дамыту процесі үрдіс жүріп жатыр, Қазақстанның халықаралық аренадағы беделі арта түсуде.
Екіжақты серіктестіктегі басым бағыттарды сөз ете келіп Түркия басшысы ізгілікті байланыстарды, сондай-ақ коммуникация мен көлік саласындағы қарым-қатынастарды ең маңыздылары ретінде айқындады. Болашағы зор байланыстар деп көне Жібек жолы негізінде қалпына келтірілмек болып отырған байланыс көзінің бір бөлігі ретіндегі Иран аркылы Түркияға темір жол төсеу жобасын, сондай-ақ Еділ-Дон каналын пайдалана отырып су жолдары арқылы қатынас жасасуды жолға қоюды және Кавказ арқылы автомобиль тасымалдарын атауға болады, деп есептейді ол.
Ең алдымен екі ел кәсіпкерлерінің іскерлік байланыстарына барынша серпінділік беру керек, деп ұйғарды Президенттер. Алматыға С. Демирелмен бірге түрік бизнесмендерінің үлкен тобынын келуі нақ осы мақсатқа қызмет етеді. Мемлекеттер басшылары ең таяу болашақта-ақ өзара тауар айналымын бір миллиард долларға жеткізуге болады деп пайымдайды. Сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссия осы бағытта белсендірек жүмыс істеуге тиіс.
Екі жақ Қазақстанның ауыл шаруашылығына жаңадан ірі мөлшерде кредит бөлу мәселесінде де толық өзара түсіністік тапты. Бұл кредит агроөнеркәсіп кешенін жекешелендіру процестерін жеделдету, ауылшаруашылық өнімдерін ұқсату өнеркәсібін дамыту үшін пайдаланатын болады. Және де, келісілгеніндей, бұл кредит бойынша біздің республиканың егіс алқаптары мен фирмалары өнімдерінің бір бөлігімен есеп айырылысылады.
Келіссөзге Қазақстан жағынан Премьер-министрдің бірінші орынбасары Виталий Метте, вице-премьерлер Ахметжан Есімов пен Иманғали Тасмағамбетов, Президент аппаратының басшысы Нұртай Әбіқаев, сырткы істер, өнеркәсіп және сауда, энергетика және көмір өнеркәсібі, геология және жер қойнауын корғау министрлері Касымжомарт Тоқаев, Гарри Штойк, Виктор Храпунов. Серікбек Дәукеев, Қазакстанның Түркиядағы елшісі Қанат Саудабаев катысты.
Келіссөз аяқталғаннан кейін Президенттер Қазақстан мен Түркия арасындағы ынтымақтастықты одан әрі дамыту және терендету туралы бірлескен Декларацияға кол койды.
Сондай-ак, азаматтық істер жөніндегі құкықтық көмек туралы екіжақты шарт пен «Қазақстанэнерго» мемлекеттік энергетика компаниясы мен Сименс-БМБ-Бобкок консорциумы арасында Актөбе ауданында қуаты 954 мегават электр станциясын салу туралы келісімшарт жасалды.
Түстен кейін С. Демирел 28 панфиловшы-ұландар атындағы парктегі Даңқ мемориалына гүлдесте койды. Содан кейін Президенттер «Бөбек» кайырымдылық қорының балаларды сауықтыру кешенінің іргетасын қалау рәсіміне қатысты. Алматы мешітіне барып, намаз окыды. Екі елдің іскер топтарының өкілдерімен кездесіп, түрік мамандары салып жаткан жоғары класты «Анкара» мейманханасы құрылысының барысымен танысты.
Кешкісін Президент С. Демирел мен онын зайыбының кұрметіне Президент Н. Назарбаев пен оның зайыбы атынан ресми қонақасы берілді.
Маусымнын 14-інде мемлекеттер басшыларының Оңтүстік Қазақстан облысына ұшып баруы жоспарланған.
Суретті түсіргендер: И.Будневич пен А.Павский.