Астана әкімдігі 773 млн теңгеге сатып алған қар еріткіш техника қолдан-қолға өтіп жүр
АСТАНА. KAZINFORM – Астанада 8 жыл бұрын алынған қар ерітетін қондырғылар қаңтарулы тұр. Бюджеттен 773 млн теңге жұмсап сатып алған техникалар 2020 жылдан бері бірде-бір рет іске қосылмаған. Kazinform тілшісі салық төлеушілердің ақшасына сатып алынған техниканың ендігі келешегі не болатынын зерделеуге тырысты.
Климат туралы күмәнді уәждер
Астанаға канадалық Trecan машиналарының келіп, жұмысқа кіріскенін БАҚ 2015 жылдың ақпанында жаза бастады. Ол кезде қала әкімі Әділбек Жақсыбеков болатын. Ал қар еріту технологиясының иесі - Trecan Combustion компаниясы еді. Осы жоба үшін екі тарап бірлескен компания құрып, оның атын «Astana Snowmelting» бірлескен кәсіпорны» ЖШС деп атады.
Компанияның сол кездегі бас директоры Ерлан Атажан жаңа технология әкімдіктің қар тазалауға жұмсайтын қаражатынан жыл сайын кемінде 500 млн теңге үнемдейтінін айтып, сұхбаттар беріп жүрді. Ерлан Атажанның есебінше, жыл сайын Астана шетіндегі полигонға 4 млн текше метр қар төгіледі. Осы жұмысты атқару үшін қар тиеген әрбір көлік әр рейсте 13-тен 30 шақырымға дейін жол жүреді. Ал қаланың үш ауданына Trecan техникасын орнатса, қар таситын аралық 3-4 есе қысқаруы керек болған. Бұл қаланы қардан арылтуға жұмсалатын шығынды 30 пайыз, ақшамен шаққанда 500 млн теңге үнемдеуі керек еді.
Жобаға әкімдіктің атынан атсалысқан «Astana» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясының сол кездегі басқарма төрағасы Арман Рамазанов канадалық техниканы елорданың шаруасына жегу үшін 900 млн теңге жұмсайтындарын айтқан.
Ал «Elorda eco system» шаруашылық жүргізу құқығындағы мекемесінің редакция сауалына жолдаған жауабында үш қондырғының құны 773 млн 86,8 мың теңге екені айтылған. Аталған мекеме Trecan машиналарына 2020 жылдан бері иелік етіп отыр. Ал әуелде «Астана Тазалық» ЖШС-не жалға берілген.
Жобаның тағдырына жауапты «Astana» ӘКК» кезінде сонша дақпыртпен сатып алынған техниканың бүгінде қолдан-қолға өтіп жүргенін Астана климатының өзгеруімен байланыстырады.
- Жылжымалы қондырғылар қажеттілікке қарай, қалың қар жауған кезде іске қосылады. Бірақ биылғы маусымда олардың жұмысы қажет болмады. Себебі, қар мөлшері айтарлықтай көп емес және коммуналдық техниканың паркі тұрақты түрде жаңартылып отыр. Барлық қар ерітетін қондырғылар мемлекеттік меншікке жатады және белгіленген нормаларға сәйкес қолданылады, - делінген компанияның жауабында.
Бір қызығы, «Қазгидрометтің» мәліметі корпорация мамандарының уәжімен қабыспайды.
Астанаға 2016-2017 жылғы қар тазарту маусымында 33 сантиметр қар түскен. 2017-2018 жылдары қар қалыңдығы 20 сантиметр болса, 2018-2019 жылдары 37 сантиметрге жеткен. 2019-2020 жылдары 33 сантиметр, 2021-2022 жылдары 44 сантиметр қар жауған. Кейінгі 2 жылда түскен қардың көлемі 36-37 сантиметр болған.
Бұдан «Astana» ӘКК мамандары жауған қардың көлемін «Қазгидромет» мекемесінің тәсілінен бөлек әдіспен өлшей ме?» деген сұрақ туындайды.
«Қазгидрометтің» мәліметін былай қойғанда, қала көшелерінде көктем сайын көліктер суға «шашалып», Есілдің екі жағасы Венецияға айналып жатқанын Астанада тұрып көрмеу мүмкін емес. Мысалы, 2022 жылы елорда көшелерін еріген қар суы басып, халықты әбден әбігерге салған еді. Бұл жағдай былтыр да қайталанды.
Қар ерітетін техника деген атауына қарап, бұл техникаларды қар салатын қазаны бар пеш деп елестетуіңіз мүмкін. Әлбетте, олай емес. Қондырғы еріткен су 4 сатылы тазалаудан өтіп, Есіл өзеніне жіберілу керек болған. Бұл бір жағынан, көктемде Астананың кәріз жүйесі дұрыс жобаланбаған көшелерінде көлкіп шыға келетін судың көлемін азайтады деп жоспарланған-ды.
«Канададан көмек сұраймыз»
Астана әкімдігінің «Elorda eco system» шаруашылық жүргізу құқығындағы мекемесінің жауабы 2015 жылы осы жобаны әкімдікке тықпалағандар мен оны қолдағандардың сөзін уақыт теріске шығарғанын көрсетеді.
- Бұл техникалар дизельмен жұмыс істейді. Қатты суықта дизель қатып қалады. Астананың қысында бұл құрылғымен жұмыс істеу қиын. Оған қоса, 1 машина жұмыс істеу үшін күніне шамамен 8 тонна дизель қажет. Ол тағы тек қысқы дизель болуы шарт. Қазір бұл сұйық отынның литрін 600 теңгеге аласыз. Одан бөлек, бұл қондырғыларды қосып, пайдаға асыру үшін 60 жұмысшы керек болады. Оларға төленетін жалақы бар. Сондықтан бізге ол қолайсыз болды, - дейді мекеме маманы Әмірхан Жағыпаров.
Бұл уәждің климат туралы тұсына ғана күмәнмен қарауға болады. Биыл Астанада дизель қататындай аяз 19-23 қаңтар аралығында ғана болғаны тұрғындардың есінде. Осы 2-3 күндік аязға бола қыруар қаржыға алынған техниканы іске қоспай қойды дегенге сену қиын.
Қар еріткіш техникаларды «Астана Тазалық» ЖШС жалға алу құқығымен иелік еткен кезеңде (2016-2020 ж.ж.) жылына орташа есеппен 390,8 мың текше метр қар ерітілген көрінеді. Ал «Elorda Eco System» мекемесіне өткеннен кейін тек 2020 жылы 20 мың текше метр қар ерітілген. Одан кейін мүлде жұмыс істемеген. Бұл мәліметтерді аталған кәсіпорындардың өзі ұсынғанын ескеру керек.
«Elorda eco system» мекемесінің редакция сауалына жолдаған жауабында Trecan машиналарын келесі жылдан бастап қайта қолдану жоспарда бар екені айтылған. Бірақ ол үшін Канададағы технология авторларынан көмек сұрау керек.
- Қыста дизель қатып қалмас үшін машинаның жанармай құятын багын жылытып тұратын арнайы функция керек. Онсыз бұл қондырғыларды пайдалану қиын. Осы мәселе бойынша канадалық мердігер компаниямен келіссөз жүргізуді жоспарлап отырмыз. Бәрі ойдағыдай болса, техникаларды келесі маусымда пайдалануды бастаймыз, - дейді Ә. Жағыпаров.
Астана қаласы мәслихатының депутаты Бауыржан Жанқонақов осы проблеманы өз әлінше көтеріп жүр. Ол Әмірхан Жағыпаровтың идеясына күмәнмен қарап отыр.
- Мен комиссия құрып, мәселені анықтау керек екенін айтқан едім. Бұл қондырғыларды дұрыс пайдалану қажет. Қанша дегенмен құрылғының тиімділігін құжат жүзінде дәлелдеп, қыруар ақшаға алды ғой. Олар осы жобаны жүзеге асырарда бұл қондырғылар жұмыс істесе, қар полигондары азаяды, көктемде су тасқыны болмайды деп уәде берді. Оған қоса, жұмыс күшін азайтып, қаржыны да үнемдейміз деді. Жоба бастан аяқ есептелгенін айтты. Сол кезде мұны әкімдік те, мәслихат та мақұлдаған. Бұл – жауапсыздық. Бұл машиналардың Қазақстан үшін жаңа техника екенін ескеру керек еді. Тіпті, 1 құрылғыға күніне 8 тонна дизель кететінін ескерсек, мұнда ешқандай мағына жоқ. Енді құрылғыларды қайта іске қосу үшін қанша қаражат кететінін, жөндеу шығындарын, Канададан келетін мамандарға төленетін ақшаны көрсетсін. Жауаптылар ойланып, оны қалай қолдануға болатынын шешу керек, - деп отыр.
Депутаттың «қондырғыны өзге өңірге өткізіп құтылу керек» деген де ұсынысы бар.
- Бұл құрылғыларды мүлде қолданбай қоя салуға болмайды. Мүмкін оларды Алматы немесе Өскемен сияқты қар көп жауатын таулы өңірлерге жіберу керек шығар. Ол жақта бұл құрылғыларды тиімді пайдалануға болатын шығар. Болмаса жеке секторға беру керек, - дейді Бауыржан Жанқонақов.
Айта кетсек, Алматы әкімдігі қарды еріту үшін мұхиттың ар жағынан қымбат техника алдырмай-ақ, ескі қойманы жабдықтап алған. Сондықтан Астананың машақаты көп жобасына қызыға қоюы екіталай.
Ал Өскемен немесе басқа қала Астана қажетіне жарата алмаған техникаларға құда түсіп жатса, бұдан кім ұтады? Оны дөп басып айту қиын. Бір анығы, кезінде осы жобаны қала басшылығына тықпалап, жүздеген миллион теңгенің мәмілесін жасауға түрткі болған адамдардың құлағы тыныш табуы мүмкін. Өйткені, шалғай өңірдің балансына берілген техниканы кейін есептен шығарып, ұмыттырып жіберу Астанада тұрған жеріндегі баланстан шығарудан әлдеқайда оңай болатыны сөзсіз.