Аутизмді ерте анықтау маңызды: Дәрігерлер кеңесі
АСТАНА. KAZINFORM – Бүгін – дүниежүзілік аутизм туралы ақпарат тарату күні. Соған орай Jibek Joly арнасының «Бүгін LIVE» бағдарламасына қос бірдей ерекше баланы тәрбиелеп отырған ана сұхбат берді.
- Бұл жағдайды бірден қабылдай алмадық. Үлкен күйзеліс кезеңінен өттік. Отбасымызда дағдарыс болды. Ерекше баланы, оның ішінде аутист баланы тәрбиелеп өсіру өте қиын. Балам сап-сау болып өсіп келе жатты. 1 жасында екпе алғаннан кейін 4-5 күн қызуы көтеріліп ауырып қалды. Содан кейін мүлде адам танымастай өзгеріп кетті. Атын атаса қарамайды, бір орында айналып жүре береді. Тіпті ата-анасын да танымайтындай хәлге түсті, - дейді ана.
Ерекше баланың анасы перзентіндегі өзгешелікті байқаған сәттен-ақ әрекет ете бастаған.
- Біздің ата-ана ретінде жұмыс істеп, баланы дер кезінде оңалту орталықтарына апарып, уақытылы дәрігерге көрсетуіміздің арқасында баламызды ол синдромнан жәйлап шығарып келе жатырмыз. Аутизм диагнозы бар баламыздың есімі Әдемі. Ол екінші баламыз. Үшінші ұлымда да психикалық тежелу белгілері бар. Бірақ, ұлым әлдеқайда жақсы. Десе де, кенже баламмен де біраз жұмыс істеу керек, - дейді 3 баланың анасы .
Айзада Рахымжанова аутизмі бар балаларды қоғамнан оқшауламай, керісінше көпшіліктің оларды қалыпты қабылдауына үлес қосуымыз керек дейді. Оған қоса ана аутизм белгілері байқалатын балаларға логопедтердің де көмегі көп екенін айтады. Студияға қонақ болған логопед маман Дина Майлина ерекше балалармен жұмыс істеудегі өзіндік тәсілін бөлісті.
- Логоритмика – музыка, қимыл мен сөйлеуді біріктіретін әдіс. Өзіме келген әр балаға осы тәсілді қолданамын. Бірақ кейде әнді де тыңдағысы келмей, құлағын жауып алатын сенсорлық бұзылыстары бар балалар да болады. Ондай балалармен кезең-кезеңімен жұмыс істейміз. Әртістік қасиеттерімізді қосып, түрлі кейіпкерлердің рөліне кіреміз. Балаларды емдегенде міндетті түрде эмоцияны қосу керек. Керек жерде әртістік қабілетті қосса балаға тезірек әсер етеді, - дейді маман.
Аутизм синдромы бар балаларға психотерапевт мамандар да көмектеседі. «Бүгін LIVE» бағдарламсына сұхбат берген Астана қаласы психологиялық денсаулық орталығы директорның орынбасары Алмагүл Айтжанова бала психикасының дамуында бұзылыстар барын қалай білуге болатынын айтты.
- Аутизм – ми даму процесстерінің бұзылысы. Ондай балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы төмендейді. Аутизмнің ең басты белгілері, бала анасына немесе ең жақын туыстарына эмоциялық реакция көрсетпейді. Оны 6 айлық баладан да байқауға болады. Әдетте жаңа туылған балада әр ай сайын өзгерістер болып тұруы керек. Аутист балаларда өзгерістер тежеліп қалады. Оған қоса көзқарасы суық болады. Анасына да мейірім білдірмейді. Сондықтан күнде таңертеңнен кешке дейін өзі ұстап жүрген баладан ешқандай мейірім сезінбейтін болса, демек ол балада аутизм белгілері бар деген сөз, - дейді психотерапевт.
Алмагүл Айтжанова баласынан психикалық дамуының тежелуін байқаса ата-аналар не істеу керектігін де айтты.
- Егер ата-ана баласынан мұндай белгілерді байқаса, ең алдымен педиатрға немесе жалпы практика дәрігеріне тексерту керек. Олар балалардың нормаға сай дамуын бақылайды. Егер дәрігер қандай да бір ауытқушылық белгілері бар десе, баланы бірден психиатрға көрсету керек, - дейді студия қонағы.
Маман аутизмды психикалық және сөйлеу дамуының кешеуілдеуі бар балалардан қалай ажыратуға болатынын да тізіп шықты.
- Аутизм белгісі бар балаларда қарым-қатынас мүлде болмайды. Сөйлеу дамуының кешеуілдеуі байқалатын балалар сөйлей алмаса да көзбен көрсетіп, ымға түсініп отырады. Ал психикалық дамуы кешеуілдеген балалар айтқан дүниені сәл түсінбей қалуы мүмкін, бірақ эмоция білдіреді, - дейді Алмагүл Айтжанова.
Ерекше бала тәрбиелеп отырғандардың бірі – Абай Әбдісаметұлы. Ортаншы ұлы Әмірге 5 жасында аутизмның жеңіл түрі деген диагноз қойылған. Ол ұлының аутист екенін қалай білгенін баяндап берді.
- Балабақшаға барғанда ол тек бір киімді киіп баратын. Екі күн бұрын немесе кеше киген кімін бүгін де киіп барамын дейтін. Біз оған басқа киімді ұсынсақ айқай-шу басталатын еді. Одан бөлек біз түсінбеген әдет бар. Сол кезде Найзағай Маккуин мультфильмі өте танымал еді. Әмірге сол мультфильмді қосып берсең, үзбей 20-30 рет қайталап көре беретін. Атын айтсақ, мән бермей бастады, - дейді Абай Әбдісаметұлы.
Содан бері 15 жыл өткен. Қазір Әмір суда жүзу спортымен айналысады. Талай додада топ жарып та үлгерген. Мақсаты 2028 жылы өтетін паралимпиадаға қатысып, жүлделі болу.
- 2 ай бұрын АҚШ-тан керемет хабар келді. Тарихта бірінші рет ашық чемпионат өткізілуде. Әмірді барлық талапқа сай болғандықтан сол жарысқа шақырды. Өткен айда барып қатыстық. Жарыс 3 күн өтті. Алғашқы күні сәтсіз болды, бірақ Әмір ерекше бала болғандықтан түсінген жоқ. «Марапаттау рәсімі қайда? Неге жүлдемді бермеді?» деп сұрады. Бірақ, екінші және үшінші күндері сәтті болды, - дейді ерекше баланың әкесі.
Әмір дәл осы байрақты бәсекеден 6 бірдей жүлдемен оралыпты.
Жыл сайын елімізде аутизммен ауыратын балалар саны шамамен үш мыңға артып отырады. Мәселен, биыл динамикалық бақылаудағы балалар 12 839 болған. Бұл ағашқы 2,5 айдағы мәлімет. Ал былтыр дәл осындай диагнозы бар 12 286 бала тіркелген. Алдынғы жылы 9 038 ерекше бала динамикалық бақылауға алынған. Елімізде аутист балаларды қолдау үшін 227 түзету кабинеті жұмыс істейді. Одан бөлек 110 психологиялық-медициналық-педогогикалық консультациялар, 10 аутизм орталығы, 13 оңалту орталығы мен 1080 ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды қолдау кабинеті бар.
Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін БҰҰ аутизммен ауыратын адамдардың құқығын құрметтеуге шақырғанын жазған едік.
Ал Қонаев қаласында аутист балаларға арналған жалғыз орталық қалай жұмыс істейтінін білгіңіз келсе, сілтемеге өтіңіз.