Электриктер мен газ қызметкерлерін лицензиялау қажет – сарапшы Түркістан облысындағы өрт туралы

АСТАНА.KAZINFORM - Түркістан облысы Алағабас ауылындағы өрттен 12 адам қаза тапқан қайғылы оқиға тағы да үй қауіпсіздігі жүйесіндегі олқылықтарды еске салып, елдің барлық аймағы үшін сабақ болды деуге болады.

Kazinform-ға берген сұхбатында құрылыс менеджменті ғылымдарының магистрі және «Болашақ» стипендиясының иегері Адат Әділхан жеке үйлердің коммуналдық жүйелерінде жасырынған тәуекелдерді түсіндіріп, әрбір үй иесі білуі керек халықаралық тәжірибелер мен ережелер туралы айтты.

– Бүгінде жеке тұрғын үй құрылысында қандай ережелер осал болып тұр?

– Жетісай ауданындағы оқиға тағы да бүкіл елді дүр сілкіндірді. 2019 жылы Астанада болған өрт бес қыздың өмірін қиған қайғылы оқиға әлі күнге дейін есімізде. Зардап шеккендердің отбасыларына қайғырып көңіл айтамын. Осының бәрінен сабақ алмасақ, ендігі қателік кешірілмейді. Тұрғын үй құрылысында қоғам ретінде шешуге тиісті жағдайлар бар.

2021 жылы Төтенше жағдайлар министрлігі Индустрия және инфрақұрылымды дамыту министрлігінің Құрылыс, тұрғын үй және коммуналдық шаруашылық істері комитетімен бірлесіп, жаңадан жобаланған көп пәтерлі тұрғын үйлерде автономды түтін детекторларын міндетті түрде орнатуды талап ететін ҚР 3.02-02-2018 «Бір пәтерлі тұрғын үйлерді және олардың инженерлік жүйелерін жобалау» құрылыс кодексіне түзетулер енгізді. Алайда жеке тұрғын үйлерге қатысты заңнамалық жұмыстар әлі де кешеуілдеп отыр.

– Сіз жеке тұрғын үй секторында жұмыс істейтін мамандарды лицензиялау қажеттілігін айттыңыз. Бұл неге маңызды?

– Қазақстанда жеке тұрғын үй жобаларын салу кезінде құрылыс-монтаж жұмыстарын, соның ішінде ішкі инженерлік желілерді орнату мен төсеуді тиісті лицензиясы жоқ шеберлер мен бригадалар орындайды. Ауылдық жерлерде үй иелерінің құрылыс-монтаж жұмыстарын өздері жүргізуі сирек емес.

Сондықтан өрт қауіпсіздігі жүйелерін талқыламас бұрын, жеке тұрғын үй секторында қызмет көрсететін мамандарға лицензиялау талаптарын қайта қарау қажеттілігін атап өткім келеді. Бұл электриктерге, сантехниктерге, газ қызметкерлеріне және басқа да мамандарға қатысты. Жеке үйді пайдалануға беру жауапты мердігерлердің қолымен және олардың белгілі бір жұмыстарды орындау құқығын растайтын сертификаттарымен бірге жүруі керек. Бұған жеке үйлерге қауіпсіздік сенсорларын орнату талаптарын әзірлеу кіреді.

Сұхбат алдында мен Оңтүстік Қазақстандағы бірнеше таныстарыма қоңырау шалып, жеке үйді пайдалануға бергеннен кейін өрт дабылының немесе газ анализаторларының бар-жоғын тексерген адам бар-жоғын сұрадым. Бірақ бар алған жауабым «ешқашан» болды.

Бұл қайталама тұрғын үй нарығына да қатысты. Мысал келтірейін: сіз жеке үй сатып алдыңыз және электр сымдарының дизайны ұнамады немесе ол сіздің өмір салтыңызға сәйкес келмеді. Бұл көбінесе сізге көбірек розеткалар немесе жарықтандыру құрылғыларын қосу қажет болған кезде болады. Сіз өз қажеттіліктеріңізге сәйкес түзетулер енгізу үшін топ шақырасыз. Сонымен қатар, клиенттерге мұндай маманның біліктілігі мен тәжірибесін анықтау қиынға соғады. Өзгерістер енгізілгеннен кейін мердігер де, жобалаушы да еш жерде жауапкершілікке тартылмайды. Нәтижесінде, тек ғимарат иелері ғана емес, сонымен қатар олардың көршілеріне де қауіп төнеді.

– Көп пәтерлі үйлер туралы айтатын болсақ, сіздің ойыңызша, коммуналдық жүйелерге қойылатын талаптар қандай болуы керек?

– Көп пәтерлі кешендердегі тұрғындар пәтерлеріне өзгерістер енгізген кезде жағдай ұқсас. Мұнда қайта құруға қойылатын талаптарға ұқсас талап қажет: егер ішкі коммуналдық жүйелерге өзгерістер енгізілсе, лицензия үшін жеке жауапты болатын сертификатталған мердігерден құрылыс құжаттамасын аласыз. Себебі өрттің негізгі себебі электр жабдықтарын орнату және пайдалану ережелерін бұзу, содан кейін отты абайсыз пайдалану болып саналады.

– Халықаралық тәжірибе мен Қазақстандағы жағдай арасында қандай айырмашылықтарды көріп отырсыз?

– Әлемдік тәжірибе көбінесе бұл үй иелерінің өздеріне жүктелетінін көрсетеді. Мысалы, Ұлыбританияда түтін детекторлары орнатылмаған пәтерді жалға беруге болмайды. Мұндай құрылғыларды әрбір тұрғын үйге орнату заңды талап. Үй иелері детекторларды жөндеуге немесе ауыстыруға жауапты.

Сәйкестікті жергілікті билік органдары бақылайды, олар ақауды түзету туралы бұйрықтарды орындамағаны үшін 5000 фунт стерлингке (3 401 812 теңге) дейін айыппұл салуы мүмкін. Бұл талаптардың сақталуын мүлікті жалға беруге қатысатын жылжымайтын мүлік агенттіктері де тексереді.

Қазақстанда қауіпсіздік мәдениеті енді ғана қалыптаса бастағанын мойындау керек. Қауіпсіздік датчиктерін немесе терезе қорғаныштарын орнату әрбір азаматтың жеке міндеті екенін түсінуіміз керек. Мұнда босқа жүктеме болмауы керек. Әлеуметтік жағынан осал топтар басқа мәселе: мұнда демеушілік немесе мемлекеттің мақсатты көмегі қажет.

– Қазақстанда қауіпсіздік мәдениетін нормаға айналдыру үшін не істеу керек?

– Ұлыбритания мысалына оралсақ, бірде-бір университет дәрісі төтенше жағдайдағы эвакуация жоспарымен қысқаша таныстырылмай басталмайды. Кез келген нормалар мен талаптарды қағазға түсіруге болады, бірақ менің ойымша, қауіпсіздік мәдениетін мектеп пен университет сатыларынан бастап дамыту қажет.

Сондай-ақ, мен отандастарымның назарын жөндеу кезінде қауіпсіздік датчиктерінің көрінбейтін көрінісіне байланысты аспалы төбелердің артына жасырылатынына аударғым келеді. Біз көріп отырғанымыздай, қауіпсіздік ережелеріне немқұрайлы қарау қымбатқа түсуі мүмкін.

– Жеке үйлер мен пәтер иелеріне өз қауіпсіздігін жақсарту үшін қандай практикалық ұсыныстар берер едіңіз?

– Үйлер мен пәтерлердегі электр панельдеріне қалдық ток құрылғыларын (ҚТҚ) орнату кең таралған тәжірибе болып саналады. Сымдарды қысқа тұйықталудан және айтарлықтай шамадан тыс жүктемелерден қорғайтын автоматты ажыратқыштан айырмашылығы, бұл құрылғы тек ағып кету токтары пайда болған кезде ғана іске қосылады. Тұрмыстық электр жүйелеріндегі ағып кетулер сым оқшаулағышының зақымдалуынан, соның ішінде дұрыс есептелмеген жүктемелерден немесе дұрыс орнатылмаған орнатудан туындауы мүмкін. RCD үйді өрттен, ал тұрғындарды ақаулы сымдардың немесе электр құрылғыларының салдарынан туындаған электр тогының соғуынан қорғайды.

Еске сала кетейік, 18 қарашада Түркістан облысының Жетісай ауданындағы Алғабас ауылында екі қабатты жеке үйде өрт болды. Өрттен он екі адам, оның ішінде тоғыз бала қаза тапты.

Жыл басынан бері аймақта 300-ден астам өрт болды, көміртегі тотығымен улану жағдайлары артты.