Мемлекеттік тілдің басымдығы заңмен бекітілгенімен қолданылу деңгейі жеткіліксіз – Л.Сүлеймен

АСТАНА. KAZINFORM – Мемлекеттік тілдің басымдығы заң жүзінде бекітілгенімен тәжірибеде қолданылу деңгейі әлі де жеткіліксіз. Мұндай пікірді Парламентаризм институты директорының орынбасары Ләззат Сүлейменова білдірді.

Аталған институт ұйымдастырған «Заң шығармашылығы қызметі: мемлекеттік тілді қолданудың және әдістемелік қамтамасыз етудің өзекті мәселелері» тақырыбындағы дөңгелек үстел барысында Ләззат Сүлеймен мемлекеттік тілдің заң шығару саласындағы маңыздылығына тоқталды.

- Парламентаризм институтының басты міндеттерінің бірі – заң жобаларын жетілдіру бойынша ғылыми негізделген ұсынымдар әзірлеу. Ал мемлекеттік тілді заң шығару қызметінде қолдану – құқықтық дамуымыздың маңызды бағыты. Мемлекеттік тілдің басымдығы заң жүзінде бекітілгенімен, тәжірибеде оның қолданылу деңгейі әлі де жеткіліксіз, – деді ол.

Әділет министрлігінің «Заңнама және құқықтық ақпарат институты» лингвистика орталығының бастығы, заң ғылымдарының кандидаты Болат Сыздық заң жобаларына жүргізілетін ғылыми лингвистикалық сараптама нәтижелерін пайдалану жолдары туралы айтты.

- Ғылыми лингвистикалық сараптама заң мәтіндерінің тілдік, терминологиялық және стилистикалық тұрғыдан дұрыстығын қамтамасыз етеді. Ол заң нормаларының түсініктілігі мен құқықтық анықтылығын арттырып, олардың қолданылуын біріздендіреді. Сараптама қорытындыларын тиімді пайдалану үшін оны заң шығару процесінің міндетті кезеңіне айналдыру қажет, – деді ғалым.

Ал филология ғылымының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі Шерубай Құрманбайұлы заң мәтіндерінің тілдік сапасына назар аударып, қазіргі қолданыстағы тәжірибенің бірқатар кемшіліктерін атап өтті.

- Заң мәтіндерінің сөйлем құрылымы мен стиліндегі, сөз қолданысындағы олқылықтардың басты себебі – олардың алдымен орыс тілінде жазылып, кейін қазақ тіліне аударылуында. Соның салдарынан заң мәтіндерінде орыс тілінің синтаксистік құрылымына негізделген сірескен сөйлемдер мен тікелей аударылған калькалар жиі кездеседі. Бұл тәсіл заң тілін ауырлатып, қазақтілді оқырман үшін мәтінді түсінуді қиындатады, – деді ол.

Ғалымның пікірінше, мәселенің тиімді шешімі – заңдардың түпнұсқасын алдымен мемлекеттік тілде әзірлеу.

- Қазақстан Республикасының барлық заңдары ең алдымен мемлекеттік тіл – қазақ тілінде жазылып, содан кейін ғана орыс тіліне және қажет болған жағдайда өзге тілдерге аударылуға тиіс, – деп қорытындылады Шерубай Құрманбайұлы.

Кездесу қорытындысында қатысушылар заң шығармашылығындағы тіл мәдениетін жетілдіру, қазақ тіліндегі құқықтық терминологияны дамыту және тіл саясатын іске асыруда заманауи әдістемелерді енгізу жөнінде бірқатар ұсыныс қабылдады.

Осыған дейін қазақ тілінің цифрлық коммуникация тілі ретінде дамуын қамтамасыз ететін заң қабылданғаны туралы жаздық.