«Тарихи сапар»: Қазақстан мен Корея арасындағы қатынастың жаңа белесі туралы елшімен сұхбат
2024 жылғы 12 маусымда Корея Республикасының Президенті Юн Сок Ёлдің Қазақстанға мемлекеттік сапары өтті. Қасым-Жомарт Тоқаев бұл сапарды тарихи сапар деп атады. Екі елдің басшылары бірқатар екіжақты құжатқа қол қойды. Корея басшысы сапарындағы жоспарлаған мақсатына жетті ме? Корея Қазақстанға қандай технологияларды ұсына алады? Сапардың нәтижесіне қатысты басқа да сұрақтарды Kazinform тілшісі Қазақстандағы Корея Республикасының төтенше және өкілетті елшісі Чжо Тэ-икке эксклюзив сұхбатында қойды.
- Корея Республикасы Президентінің Қазақстанға мемлекеттік сапарының барлық жоспарланған мақсаты орындалды ма?
- Президент Юн Сок Ёлдің Қазақстанға мемлекеттік сапары Корея мен Қазақстан арасындағы 2009 жылы құрылған стратегиялық серіктестікті одан әрі нығайта түсті.
Атап айтқанда, осы сапар барысында екі ел басшылары жоғары деңгейдегі келіссөздер мен ресми қабылдауға ғана емес, достық түскі ас, бизнес-форум, корей-қазақ бірлескен мәдени кеші сияқты іс-шараларға да қатысты.
Соның арқасында екі ел басшылары сенім мен достықты нығайтты. Мемлекет басшыларының жоғары қызығушылықтары аясында бұл сапар екі ел арасындағы барлық саладағы, соның ішінде саясат, экономика, қоғам және мәдениеттегі өзара тиімді ынтымақтастықты тереңдету мен дамытудың маңызды қозғаушы күшіне айналды.
Президент Тоқаевтың осы сапар алдында Корея жариялаған Корея Республикасы мен Орталық Азия елдері арасындағы ынтымақтастық жөніндегі «K-Silk ROAD» бастамасын қолдайтынын айтқанын ерекше атап өтуге болады.
Президент Тоқаев 2025 жылы біздің еліміздің алғаш рет Корея-Орталық Азия саммитін өткізу шешімін де құптады.
- Сапар барысында ең маңызды екіжақты құжаттар қандай болды және қандай сомаға қол қойылды?
- Сапардың нәтижесінде екі елдің үкіметтері, тиісті мекемелер мен компаниялар арасында әртүрлі бағыттағы 36 маңызды келісімге қол қойылды.
Келісім құжаттарының әрқайсысы екі елдің жекелеген салалардағы ерекшеліктерін, сұранысы мен күш-жігерін көрсетеді. Сондықтан осы салалардың әрқайсысы бойынша ынтымақтастықты нығайту өте маңызды және барлық ынтымақтастық құжаты біз үшін құнды.
Экономика және өнеркәсіп тұрғысынан алғанда, екі елдің бір-бірін толықтыратын экономикалық және өнеркәсіп құрылымдары бар екенін ескере отырып, мен мұнай, газ және электр энергетикасы сияқты энергетика және инфрақұрылымдағы, сондай-ақ маңызды минералдар жеткізу тізбегіндегі ынтымақтастық салаларында үлгілі жетістіктер байқалады деп ойлаймын.
Қазақстан энергетикалық қоры бар пайдалы қазбаларға бай мемлекет болса, Корея – жоғары білікті кадрлары мен жоғары технологиялары бар ел. Егер екі ел өздерінің мықты салаларындағы ынтымақтастықты нығайта түссе, бұл олардың тиісті секторларында синергия құрудың тиімділігін арттырып қана қоймайды, сонымен қатар екі ел экономикасының өзара тиімді өсуіне серпін береді.
Корея көшбасшысының Қазақстанға мемлекеттік сапары аясында жасалған ынтымақтастық құжаттарында тиісті жобалардың қаржылай көлемі нақты көрсетілмеген, сондықтан нәтижелерді бағалауда шектеу бар.
Алайда, энергетика, инфрақұрылым және маңызды минералдарды жеткізу тізбегі бойынша ынтымақтастық туралы келісім құжаттарымен байланысты жобалар бар және болашақта ынтымақтастық дамып келе жатқандықтан, жүзеге асырылып жатқан жобалардың сан жағынан нәтижесі артады деп күтуге болады.
- Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан-Корея бизнес-форумында: «Оңтүстік Кореяның жасанды интеллектіге, роботты техникаға және биотехнологияға негізделген инновациялық агротехнологиясын енгізуге мүдделіміз» деді. Корея Республикасы Қазақстанға қандай технологияларды ұсына алады?
- Қазақстан - Орталық Азиядағы үлкен аумақта бидай өндіретін және экспорттайтын жалғыз мемлекет, салыстырмалы түрде қысы ұзақ. Сондықтан ауыл шаруашылығы жасанды интеллекті пайдаланатын смарт фермалар сияқты инновациялық агротехнологияларды енгізу арқылы жаңа сала ретінде дамиды деп күтілуде.
Цифрлық технологияларды пайдаланатын смарт ферма (интеллектуалды ферма) – жылыжайларда, шыны жылыжайларда, АКТ технологияларын үйлестіре отырып, егін мен мал өсіру ортасын оңтайлы жағдайда қашықтан және автомат түрде ұстауға, оны шектеусіз басқаруға мүмкіндік беретін технологиялар.
Бұл технологияны пайдалана отырып, егін және мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді ұлғайтуға, жұмыс уақытын қысқартуға, егін жинау уақыты мен өнімді болжауға, егін және мал шаруашылығы өнімдерінің сапасын жақсартуға болады.
Корея үкіметі корей компанияларымен бірлесіп Таяу Шығыс, Орталық Азия және Австралия сияқты елдердегі ақылды ферма ынтымақтастығын ілгерілетуде және осы жылдың ақпанынан бастап бес ақылды ферманы қолдау орталығы құрылды. Оның ішінде Сауд Арабиясы, Кувейт, Әзербайжан және Австралиядағы Корея Республикасы Бас консулдығының коммерциялық бөлімін (KOTRA) атауға болады.
Қазақстан нарығына шыққысы келетін корей компаниялары KOTRA арқылы жергілікті серіктестер мен жобаларды іздеуде, құқықтық кеңестер мен нарықты зерделеуде қолдау ала алады, бұл жергілікті компаниялармен ынтымақтастықты жеңілдетеді.
Биыл қазанда KOTRA компаниясының K-Smart Farm Roadshow көрмесін өткізу жоспарланып отыр, ол екі елдің ауылшаруашылығымен байланысты ақылды компанияларын біріктіреді, сондықтан осы салалардағы ынтымақтастықтың практикалық нәтижелері күтілуде.
- Оңтүстік Корея президенті Юн Сок Ёль «Қазақстанның бай минерал ресурстары мен Кореяның технологиялық мүмкіндіктерін біріктіре отырып, елдер негізгі пайдалы қазбаларды жеткізу тізбегін нығайтуға келісті» деп мәлімдеді. Осы келісім туралы толығырақ айтып бере аласыз ба? Ал маңызды минералдар Оңтүстік Корея экономикасына қаншалық қажет?
- Бұл сапардың аясындағы экономикалық саладағы елеулі жетістіктердің бірі маңызды минералдарды жеткізу тізбегіндегі ынтымақтастықты кеңейту болды. Мұндай минералдарға бай Қазақстан мен минералды өңдеудің озық технологиялары мен сұранысқа ие өнеркәсіптері бар Корея өз салаларында өзара ынтымақтастықты нығайтуға келісті.
Нақтырақ айтқанда, маңызды минералдарды бірлесіп барлаудан бастап игеруге, өңдеуге және коммерцияландыруға дейінгі циклдің барлық кезеңінде ынтымақтастықтың негізін құру мақсатында екі елдің өнеркәсіп министрліктері арасында маңызды минералдарды жеткізу тізбегіндегі ынтымақтастық туралы өзара түсіністік меморандумына қол қойылды. Егер барлауды бірлесіп атқару экономикалық тұрғыдан тиімді болатыны расталса, онда кореялық компанияларға оларды игеруге қатысуға басым құқықтар беріледі.
Сонымен қатар, екі ел осы Меморандумнан нәтижелерге қол жеткізу үшін үкіметтер арасында маңызды минералдарды жеткізу тізбегі бойынша Корея-Қазақстан диалогын бастау туралы шешім қабылдады.
Үкіметаралық ынтымақтастықтан басқа, екі елдің ғылыми мекемелері мен компаниялары арасында маңызды минералдарды жеткізу тізбегіндегі ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды.
Солардың бірі – Кореяның геология және минералдық ресурстар институты (KIGAM) және SK Ecoplant арасында «Тау-Кен Самұрық» (Қазақстан) компаниясымен қол қойылған электромобиль аккумуляторларының негізгі шикізаты – литий кеніштерін барлау және игеру саласындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандум.
«Корея технологияларды дамыту институты» мен Қазақстанның «Ұлттық технологиялық болжау орталығы» РМК қол қойған сирек металдарды коммерцияландыру бойынша техникалық ынтымақтастық туралы тағы бір меморандум.
Корей экономикасына сирек жер металдарының қаншалықты қажет екенін нақты масштабта айту қиын, бірақ Корея жартылай өткізгіштер мен электр көліктері сияқты материалдарды өндіруші және экспорттаушы ел болғандықтан, сирек металдар – бұл өнімдерде қолданылатын негізгі шикізат. Сондай-ақ, болашақта экономикамыздың және индустрияның бәсекеге қабілеттілігін дамытудың негізгі ресурсы. Сондықтан сұраныс одан әрі өседі деп күтілуде.
- Соңғы бір жылда Қазақстанға Оңтүстік Кореядан қанша турист келді? Оңтүстік Кореядан Қазақстанға туристер ағыны артып жатыр ма?
- Коронавирус пандемиясынан кейін өткен жылы Қазақстанға 23 928 корейлік азамат (Корея туристік ұйымы, Қазақстан статистикасы) келді.
Нақты сандарға тоқталатын болсам, пандемия кезінде 2021 жылы 6,4 есе – 3 744 адамға және 2022 жылы 51,3% – 15 811 адамға өсті. Бұл көрсеткіш пандемияға дейінгі көрсеткіштен (2019 жылы 40 180) төмен болса да, соңғы статистикалық мәліметтер пандемия аяқталғаннан бері Қазақстанға келетін корейлер санының қарқынды өсіп келе жатқанын көрсетеді.
Екі ел арасындағы сауда мен инвестиция көлемі артып, компаниялардың іскерлік белсенділігі кеңейген сайын Қазақстанға келетін корейлердің саны алдағы уақытта да арта түседі деп күтілуде.
Атап айтқанда, биылғы маусымның ортасынан бастап Инчхон мен Астана әуежайлары арасында аптасына екі рет болатын тікелей әуе қатынасының қайта жандануынан Қазақстанға келетін корейлер көбейеді деген үміт бар.
- Қазақстан Оңтүстік Кореяны несімен қызықтырады? Қазақстан Оңтүстік Кореяға қанша инвестиция салды? Сіздің елде қазақстандық қанша компания жұмыс істейді және экономиканың қай саласында?
- Қазіргі уақытта қазақстандықтар корей дорамалары мен фильмдері, косметика және салауатты тамақтану, көлік, корей тағамдары сияқты тұтынушылық өнімдер және корей тілі, жалпы Кореяға қатысты түрлі салаға қатты қызығатыны белгілі. Қазақстан үкіметі де корей компанияларының Қазақстанға инвестиция құюына үлкен қызығушылық танытады.
Екінші жағынан, Кореяға инвестиция салған қазақстандық компаниялар аз. Кореяның Сауда, өнеркәсіп және энергетика министрлігінің мәліметінше, қазақстандық компаниялар Кореяға инвестиция салатын салалар негізінен көтерме және бөлшек саудаға қатысты болса, содан кейін қонақүй бизнесі, азық-түлік қызметі, көлік, қойма және жылжымайтын мүлік бар.
Кореядағы салалар бойынша қазақстандық компаниялардың инвестиция көлемінің үлесі: көтерме және бөлшек сауда – 97%, қонақүй бизнесі және қоғамдық тамақтану – 0,8%, көлік және қойма бизнесі – 0,7%, жылжымайтын мүлік – 0,7%, өңдеу өнеркәсібі – 0,5% т.б.
1992 жылдан бастап 2023 жылдың қыркүйегіне дейін қазақстандық компаниялардың Кореяға салған инвестициясы жиынтық түсімдер бойынша 11 миллион долларды және жиынтық декларациялар бойынша 65 миллион долларды құрайды.
Кореяда бизнес жүргізетін қазақстандық компаниялардың нақты санын айту мүмкін емес, өйткені жарияланған статистика жоқ, бірақ 1992 жылдан бастап 2023 жылдың қыркүйегіне дейін Кореяға инвестиция салған қазақстандық компаниялардың саны жиынтық есеп бойынша 160, ал Кореяға іс жүзінде инвестиция салған қазақстандық компаниялардың саны 109 болды.
Корея Президентінің Қазақстанға мемлекеттік сапары барысында қол қойылған бірқатар ынтымақтастық құжаттарын ескере отырып, біз екі ел арасындағы тау-кен өнеркәсібі, өңдеу өнеркәсібі және қызмет көрсету салаларындағы болашақ экономикалық ынтымақтастық пен алмасуды нығайтуға ниеттіміз.