Қазақстанның халық әртісі Әнуарбек Байжанбаев туралы үзік деректер

АЛМАТЫ. ҚазАқпарат - Өмірде тұла бойын көргенде көңілің толатын, айтқан сөздері құлақ құрышыңды қандыратын, істеген істері тәнті ететін біртуар жандар болады. Солардың бірі - кезінде қазақтың «Левитаны» атанған атақты радио жүргізушісі, Қазақстанның халық әртісі Әнуарбек Байжанбаев. Егер тірі болғанда ол кісі бүгін 91 жасқа толар еді.

Бүкіл өмірі кейінгіге үлгі болар асыл тұлғаның өмірінен үзік деректер ұсынамыз:

Әнуарбек Байжанбаевтың әкесі Нығыметжан Байжанбайұлы Семей өңірі, Шыңғыс тауының бөктерінде, ұлы ақын Абайдың ауылдасы болған. Шешесі Фатиха өз заманында «Әнші апа» атанған кісі екен. Әнуарбек Байжанбаевтың өзі еңбек жолын 1931 жылы Алматыда, мектепте оқып жүрген шағында бастапты. Қалаға көшіп келген ата-анасына қолғабыс ету мақсатында «Социалистік Қазақстан» газетінің баспаханасында хат тасушы болып жұмыс істеген. С.Сейфуллин, М. Әуезов, С.Мұқанов секілді классик жазушыларымызға хаттар, қолжазбалар, кітаптар жеткізіп отырған. Солардың арасында жүріп бала Әнуарбек көркем шығармаға ден қойып өседі. 1940 жылы Қазақ коммунистiк журналистика институтына оқуға түседі. Соғыс басталғанда алғашқылардың бiрi болып соғысқа аттанған ол, 1943 жылы майданда аяғынан ауыр жараланып, елге оралады. Сол жылы, кезінде баспаханада бірге істескен, кейін Республикалық Радио тарату комитетінің бастығы болған Омарғазы Оспанов оны радиоға дикторлыққа шақырады. Содан өмiрiнiң соңына дейiн, 50 жылдай радиода қызмет атқарады. Қазақ радиосының алтын қорында бүгінде әйгілі диктордың оқуында 400-ден астам жазбалар, он мыңдай әдеби, му­зыкалық хабарлар сақтаулы. Әнуарбек Байжанбаев 1989 жылы 21 қазанда 66 жасында дүние салды.

Шығармашылық орта қызықсыз бола ма!? Әнекеңнің де басында сондай жәйттер болып тұрған. Солардың бірін Әнуарбек Байжанбаевтың ұлы Арыс Әнуарбекұлы былай деп еске алады:

«Бірде әкем жұмыстан түн ортасында қатты шаршап келді. Маған: «Балам, таңғы сағат бес жарымда оятарсың, радиоға эфирге баруым керек», - деді. Ол кезде Қазақ радиосынан таңғы алты жарымда ауа райы жайын­да тікелей хабар берілетін. Ба­ла­мын ғой, ұйықтап кетіппін. Оян­сам, сағат алтыдан жиырма минут кетіпті. Ол кезде қазіргі Бө­ген­бай мен Фурманов көшелерінің қиылысында тұ­рамыз. Әкем төсектен тұра сала, жүгіріп барып босағада ілулі тұрған пальтосын киді де, далаға атып шығып такси ұстады. Содан не керек, радиоға жеткенде таксистке 1 сом 37 тиын төлеу керек болады. Қалтасында 37 тиын жетпей қалады да, таксистке: «Бауырым, мен осында iстеймiн, сен менi күте тұр» - деп, iшке жүгіріп кiрiп кетедi. Ол кезде дикторлардың бәрi де жанды дауыспен шығады. Қазiргiдей алдын ала оқып қою деген жоқ. Эфир студиясына алқынып жеткен ол, аптығын басып, терең дем алып, қалыпты дауысымен: «Алматы уақыты 6 сағат 30 минут» деудiң орнына: «Алматы уақыты 6 сағат 37 тиын» деп жiберген ғой. Мен үйде ол сөзді радиодан естіп, анама жүгіріп бардым да: «Құ­рыдық, біттік, әкем: Алматы уа­қытын «37 тиын» деп жіберді, - дедім. Дереу үйден қалған киім-кешегін апарып бердім.

Сол «37 тиын» үшін Әнуарбек Байжанбаев 3 айға жуық уақыт дикторлық қызметтен шеттетiлiп, операторларға көмекшi болып жұмыс iстеген. Ал оның сол кезде «Халық әртiсi» деген атағы болған. Кейін, Әнуарбек Байжанбаевпен жақсы қарым-қатынаста болған Димаш Ахметұлы Қонаев бір күні телерадио басқармасының төрағасы Хамит Хасеновтен: «Әлгі гүрілдеуік қайда?» деп сұрапты. Тө­раға болған жайды баяндайды. Қонаев сол арада Әнуарбек Байжанбаевты қайтадан қызметіне алдырады.

Ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың да радиода қызметке тұруына Әнуарбек Байжанбаевтың септігі тиген екен. «Мұқағали 60-жылдары Алматының Көк базарында ұн сатып тұрса керек. «Ұн са­тамын...Нарынқолдың ұны...Келіңдер...» де­ген зор дауысты ес­тіп, әкеміз солай қарай аяңдайды. Сөйтіп, Мұқаңның ерекше дауысын ұнатып, Қа­зақ радиосына же­те­леп әке­ліп, диктор етіп қабылдатқызады. Екеуі бір-бірін өле-өлгенше құрмет­теп өтті», - деп еске алады Арыс Әнуарбекұлы.