Ресейдің арзан сүті павлодарлық фермерлерді шығынға ұшырата ма
ПАВЛОДАР. KAZINFORM - Павлодарлық зауыттар жергілікті шаруашылықтардан сүт сатып алуға лимит енгізуі мүмкін. Себебі, Ресейдің шекаралас аумақтарынан отандық кәсіпорындарға арзан шикізат ұсынып отырғандар бар. Жақын уақытта дүкен сөрелерін көрші елдің тез бұзылатын сүт өнімдері басып, жергілікті тауарды тықсырады деген болжам айтыла бастады.
Фермерлер қазір кәсіпорындар туындатқан мәселе бойынша құзырлы органдарға жиі шағымдана бастаған. Ал мемлекеттен миллиардтаған несие алып, тауарлы сүт фермаларын құрып жатқан ауылдағы еті тірі азаматтар кәсіптерінің келешегіне алаңдап отыр.
Зауыттар өзіміздің сүт шаруашылықтары мен қосалқы шаруашылықтардан сүттің литрін шамамен 170-191 теңгеден сатып алады. Ал Ресейдегі фермерлер ағарғанның литрін 31 рубльден, яғни теңгеге шаққанда шамамен 147-148 теңгеге ұсынып отыр. Мұндай арзан баға павлодарлық сүт өңдейтін зауыттардың қызығушылығын тудыратыны анық. Екі елдің арасындағы сауда-саттыққа жол ашық екенін ескерсек, жуық уақытта отандық супермаркеттерді Беларусьтен ағылып жатқан өнімдерді қоспағанда, көрші мемлекеттің тез бұзылатын сүт өнімдері толығымен жаулап алуы ғажап емес. Ал оның салдары – сүт шаруашылықтары үшін ғана емес, жергілікті зауыттарға зор қауіп.
«Біздің палатаға облыстағы сүт өндіруші фермалар жиі шағымдана бастады. Қарапайым шаруалар мемлекеттен миллиардтаған несие алып, тауарлы сүт фермаларын салып, оларын жақын жылдары ақтап шығамыз деп үміт артқан ғой. Алайда өңірдегі өңдеуші кәсіпорындар біздің шаруалардың сүттерін сатып алудан бас тартып отыр деген ақпарат бар. Шикізаттың көлеміне шектеу енгізе бастаған. Кейбір зауыттар шикізат қабылдамаймыз деп ашық түрде ескерткен. Ал ауыл шаруашылығы жануарларын көбейту арқылы жаңадан сүт шаруашылықтарын құру, соның нәтижесінде отандық сүт пен сүт өнімдерінің көлемін ұлғайту – мемлекеттік маңызы бар мәселе», - дейді Өңірлік кәсіпкерлер палатасы директорының орынбасары Жомарт Сембаев.
Павлодар облысы ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының орынбасары Төлеген Көшербаев сүт зауыттарының қабылданатын шикізатқа байланысты шектеу енгізуі бірінші рет кездесіп отырғанын айтады. Бұған дейін кәсіпорындар толық жүктемемен жұмыс істеп, нарықта сүт жетпегені себепті еліміздің өзге өңірлерінен тасыған. Енді келіп осындай мәселе қалыптасып отыр. Ал жазда шикізаттың көлемі қазіргіден де көп болатынын ескерсек, жағдай тіпті шиеленісуі мүмкін.
«Сүт өңдеушілер дайын өнімдерін жергілікті нарықта сата алмай отырғандарын, қоймалары толып тұрғандарын жиі айтады. Шикізатты қабылдауға шектеу енгізудің негізгі себебі осы деп түсіндіреді. Біздің ойымызша, қалалардағы үлкен супермаркеттер жергілікті өндірушілерге өз тауарларын сату үшін ең тиімді және қолжетімді сауда орындарын ұсынуы керек. Себебі сауда сөрелеріндегі өнімдердің 60-70 пайызы Ресей Федерациясынан әкелінген тауарлар екені байқалады. Оның үстіне өңдеуші кәсіпорындарымыз шекаралас аймақтарға барып, ресейлік тез бұзылатын дайын сүт өнімдерін жеткізе бастауды жоспарлап отыр. Ендеше алдағы уақытта жағдай одан сайын ушығады. Сондықтан бұл тараптағы саясатты қайта қарау қажет», - дейді басқарма басшысының орынбасары.
Осы орайда «Аграрлық несие корпорациясынан» қыруар қаражатты қарызға алып, 1500 басқа арналған заманауи тауарлы сүт фермасын іске қосуға кіріскен «AndasAgro» ЖШС-нің қазіргі қиын жағдайын мысал етуге болады. Шаруашылық басшысы Зейнолла Сәлменбаев жобаға жұмсалған 8 млрд теңгенің тең жартысы – серіктестіктің жеке қаражаты екенін, фермада болашақта 100 жұмыс орны құрылып, жылына 10 мың тонна сүт беру жоспарланғанын жеткізді. Енді мына жағдайда шаруа не істерін білмей абдырап отыр.
Ауыл шаруашылығы басқармасынан алынған статистикалық деректерге сүйенсек, облыста жалпы сыйымдылығы 166,6 мың тонна болатын 101 сүт салқындатқыш пен 63 дайындау пункті бар. Дайындау пункттеріндегі жұмысшылар саны - 156 адам. Ал шикізатты өңдеумен 8 кәсіпорын айналысады. Өткен жылы аймақта 449,4 мың тонна сүт өндірілген. Ал биылғы жылдың алғашқы үш айында өңірде 67,6 мың тонна сүт тапсырылған. Шындап келгенде, жергілікті нарықтағы өзіміздің сүт өнімдерінің үлесі 50 пайыздан аспайды. Өзге бөлігі республиканың өзге өңірлерінен және шетелден жеткізіледі. Сүт өндірумен жалпы саны 25-тен астам шаруашылық шұғылданса, олардың қатарын биыл 5,1 мың бас сиырға арналған 6 инвестициялық жоба толықтыра түспекші. Бұл жобалардың жалпы құны - 28,4 млрд теңге. Ендеше зауыттар әлгіндей шаруашылықтардан қабылдайтын сүтке шектеу қойып жатқанда тауарлы сүт фермаларын көбейту қаншалықты тиімді?
Жалпы тауарлы сүт фермалары мен сүт қабылдаушылар мемлекеттен бүгінде қомақты субсидия алып отырғанын да ұмытпаған абзал. Тауарлы сүт фермаларын субсидиялау Ауыл шаруашылығы министрінің 2019 жылғы 15 наурыздағы №108 бұйрығымен бекітілген асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуды, мал шаруашылығы өнімінің өнімділігі мен сапасын арттыруды субсидиялау қағидаларына сәйкес мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
- сүтті және сүтті-етті бағыттағы асыл тұқымды бұқаның тұқымын сатып алу
- ірі қара малдың асыл тұқымды аналық басын сатып алу
- сүт өндіру құнын арзандату
- ірі қара малдың эмбриондарын сатып алу құнын арзандату
- ауыл шаруашылығы жануарларының (ТСФ сиырларының басына) азығына жұмсалатын шығындардың құнын арзандату.
«2023 жылы барлық деңгейдегі бюджеттен 12,1 млрд теңге субсидия бөлініп, толық игерілді. Оның ішінде сүт фермаларының үлесіне 7,1 млрд теңге немесе бөлінген қаражаттың 59 пайызы тиген. Осындай қолдау шараларына қарамастан бүгінгі таңда дайын сүт өнімдерін сатуда кәсіпорындар бірқатар қиындыққа тап келіп отыр. Өндірушілер өз өнімдерінің нарықтағы бәсекеге қабілетсіздігіне байланысты өндіріс айналымын төмендетуге мәжбүр. Алдағы уақытта сүтті өткізу көлемі төмендей береді. Бұған негізгі себеп, импорттық өнімнің бағасы отандық тауар өндірушілердің өнімдерінен әлдеқайда төмен. ЕАЭО елдерінен сүт өнімдерінің ағылып келіп жатқанының негізгі себебі – санкциялық шектеулер. Бұрын ол компаниялар сүт өнімдерін Еуропаға экспорттаған, қазір Орталық Азия нарығына бәс тігіп отыр. Осылайша, импорттық сүт өнімдері қазақстандық тауар өндірушілерді өз нарығынан тықсырып жатыр», - дейді Т. Көшербаев.
Ал Агроөнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитетінің Павлодар облыстық аумақтық инспекциясының мәліметтері бойынша аймағымызға Ресей Федерациясынан шикі сүт әзірше жеткізіле қойған жоқ. Тек ресейлік шикізатты сатып алу туралы ұсыныстар түсіп жатыр.
Ірі супермаркеттер желісінің бірінің өкілі Ирина Дащук өздерінің сауда сөрелерінде тек қазақстандық өндірушілердің өнімі самсап тұр деп сендірді. Айтуынша, көрші мемлекеттің шекаралас өңірлеріндегі өндірушілер, соның ішінде Омбы қаласынан жеке компаниялардың өкілдері келіп, өнімдерін жиі ұсынады. Бұл өнімдердің барлығында жарамдылық мерзімі тез аяқталатыны көрсетілген.
«Біз негізгі таңдауды отандық өндірушілерге қойып отырмыз. Сауда сөрелерімізде павлодарлық қана емес, Астана, Қостанай қалаларының брендтері де бар. Ал баға жағынан алсақ, Семейде шығарылатын сүт өнімдері арзанырақ. Ресейлік өнімдердің бағасы біздікінен қымбат, сондықтан олар әзірше бәсекелес бола алмайды», - дейді ол.
Ал, жергілікті сүт өңдейтін кәсіпорындар, соның ішінде «Сүт» АҚ, «Best milk», «Галицкое» зауыттарының басшылығы бұл мәселе бойынша пікір білдіруден бас тартты. Компаниялар коммерциялық құпияны желеу етіп, қабылданған сүт пен дайындалған өнімнің көлемі бойынша да ақпарат бергісі жоқ.
