Әр гример – психолог – Зәмзагүл Құлмұханова
АҚТӨБЕ. KAZINFORM – Алдына келген актер мен актрисаның мінез-құлқын, бар болмысын білетін жанның бірі – бет әрлеуші. Т.Ахтанов атындағы облыстық драма театрдың гример-пастижері Зәмзагүл Құлмұханова өз мамандығының қыр-сырын бөлісіп, ұжымдық жұмыстың жауапкершілігі туралы айтып берді.
- Бет әрлеушілер сахнадағы әр кейіпкердің түр-тұлғасын жасап шығарады. Бізге сол мамандардың жұмысы қалай ұйымдастырылатыны қызық? Арнайы оқуы бар ма?
- Біз негізінен бетке реңк беретін кремді пайдаланамыз. Сонымен бірге опа, түрлі қарындаш, қылқалам пайдаланамыз. Гример-пастижер қоюшы суретшінің нұсқауымен бетті әрлеп қана қоймай, өз қолтаңбасын да қосатын адам. Өзім мұғалім мамандығын меңгердім. Мектепте сурет және сызу пәнінен сабақ беруім керек еді. Оқып жүрген кезде тәжірибеден өткенде-ақ ол саланы таңдамадым. Өзім хабарландыру арқылы келдім. Суретші іздеп жатыр екен. Бес жыл бойы бутафор-суретші болдым. Сахнаға декорация әзірлеп, түрлі қажетті заттарды дайындадым.
Театрда қысқарту болып, гримцехқа келдім. Өнер адамдарының ортасында жүрген соң бұл жұмыстың бәрі таныс. Бірден меңгеріп алдым. Өзім бетті әрлеп қана қоймай, сақал, мұрт жасаймыз. Тура мағынасы осы. Біз жұмысқа келгенде қолымыз қалт етсе қажетті құралдарды қолға алып, тоқимыз. Жасанды қылды қолданып, кейде шаштан да жасалады.
– Бір күнде қанша адамды сахнаға дайындайсыз?
– Әртүрлі. Кейде барлық труппа сахнаға шығады. Ол күні Т.Ахтанов атындағы облыстық драма театрда жұмыс істейтін үш гример-пастижер жұмылады. Сөйтіп қазақ және орыс труппасын бояп, түр-тұлғасын дайындаймыз. Жалпы актерлар қойылымнан екі сағат бұрын келуі тиіс. Бір адамға 15-20 минут жеткілікті. Кейде күрделі тұлғаларды әзірлеуге тура келеді. Оларға ұзақ дайындық қажет. Негізі өздері боянып, сахнаға әзірленетіндері де бар. Егер кейіпкері күрделі әрі өзгерісті қажет етсе, гример әрлейді. Кейде бір қойылымда бір адамның бірнеше шағын көрсетеді. Сол кезде сахна жанында тұрып, жаңа образын жасап береміз. Мәселен бір сахналық көріністе үй ішінде жүрсе, екінші сәтте қыдыруға шыққан кезін көреміз. Мұның бәрі қосымша жұмыс. Өзгерісті әп сәтте біз жасап береміз.
- Бір гримцехта үш адам еңбек етеді. Бір-біріңізді қалай түсінесіздер?
- Бір-біріміздің қатемізді түзеп, жөндеп отырамыз. Қолдау да көрсетеміз.
- Кімнің образын жасап шығу қиын?
- Иә, қиын образдар болады. Сонымен бірге портрет те, театрға арналған образ да кездеседі. Бір айта кетерлігі – театр мен кино басқа әлем. Кинода актер мен актрисаның бет-бейнесі экраннан көрінеді. Ал театрда алдыңғы және соңғы қатарда отырған көрерменнің образды тең қабылауы үшін бетке қою етіп грим жасау маңызды. Сонымен бірге сахнаның көлеміне де байланысты. Егер шағын залда өтсе, бояу аз жағылады. Үлкен сахнаның талабы басқа.
- Атақты тұлғалардың образын жасап шықтыңыз ба?
- Иә, бізде тарихи қойылымдар да болады. Әбілқайыр хан, Мөңке би, Абай, Шәмші Қалдаяқов пен Алаш зиялыларының да түр-келбетін жасап шықтық. Негізі режиссер да актер мен актрисаны таңдаған кезде ұқсас адамдарды іріктейді. Біз де сиқыршы емеспіз. Түбегейлі өзгерту қиын. Алайда шашын, бет келбетін келтіреміз. Бәрі бояудың күші, шеберлік.
- Бет әрлеушінің жұмыс күні қалай реттеледі?
- Таңертең келіп, кешке кету деген жоқ. Дайындық болатын күні екі сағат бұрын келеміз. Сол күні түнгі 12-ге дейін жүре береміз. Ал егер іссапар болса, таңда да шығып кете береміз. Демалыс күні, мереке күндері жұмыста жүреміз. Сол тәртіпке біз үйреніп кеттік. Сақал, мұрт жасап, шаш жалғайтын болсақ, ерте келуіміз керек.
- Бет әрлеуші ғана емес, пікір алмасып, мұң-мұқтажын тыңдайтын, қуанышын бөлісетін жақын адам, психологтың да қызметін атқаратын секілдісіз...
- Актер мен актриса – өнер адамы. Бірі ашуға булығып, кейбірі қуанып кіреді ішке. Бірер сағаттан соң қойылым басталады. Демек біз оны тыныштандырамыз, сабырға шақырамыз, көңілін аулап, сахнаға дайындаймыз. Әр гример – психолог. Ол алдына келген әр актерді бәрінен де жақсы таниды, біледі. Кейде актердің қалауы мен режиссер, қоюшы суретшінің талабы сай келмей жатады. Гример сол кезде актерға қайсысы дұрыс, қайтсек ұтамыз дегенді түсіндіріп, ұғындыруы тиіс. Біз тіпті шашының түсіне дейін біліп, айтамыз. Актер «менің қалауым осы» деп кесіп айтуы мүмкін. Бірақ өзге мамандармен де ақылдасып, ортақ шешімге келеміз.
- Биыл кімнің образын жасады гримцех шеберлері?
- Мөңке би, Әлия... Соғыс жылдарының талабына сай ер адамдардың да шашын қиды. Актрисаға парик кигізді. Кез келген қойылымға 2-3 ай бұрын дайындалады.
Айта кетейік, Ақтауда бүлдіршіндерден құралған ұрмалы аспаптар оркестрі сахнада өнер көрсетіп жүр. 3-5 жастағы ақтаулық бүлдіршіндер оркестрі көптің көзайымына айналды.