Қазақстан Швейцарияға сапалы, экологиялық таза әрі тұрақты өнім жеткізе алады — сарапшы

АСТАНА. KAZINFORM — Швейцариядан келетін инвестициялардың қысқаруы Қазақстан мен Швейцария арасындағы қарым-қатынастың дағдарысын білдірмейді. Халықаралық саясат бойынша сарапшы Сағит Бәкіровтің айтуынша, бұл қысқару уақытша сипатта және нарық конъюнктурасына байланысты. Дегенмен, Швейцария Қазақстанның энергетикасы, маңызды минералдары мен агроөнеркәсіп саласына тұрақты қызығушылық танытып отыр. 

— Қазақстанның Швейцарияға экспортын әртараптандыру үшін қай салалар зор әлеуетке ие деп ойлайсыз?

— Бүгінгі таңда Қазақстан үшін басты міндет — алтын мен шикізатқа тым тәуелді болмау. Осы тұрғыда агроөнімдер мен азық-түлік — балық, ет, бал, жоғары сұрыпты астық — әлеуетті бағыттар болып отыр. Өңдеу өнеркәсібі мен машина жасау саласында да мүмкіндік көп. Сондай-ақ аса маңызды минералдарды жоғары құнға шығарып өндіруді де назардан тыс қалдырмау керек. Швейцариялық нарық талапшыл: сапаны, экологиялық тазалық пен тұрақты жеткізілімге аса мән береді. Қазақстан мемлекет пен бизнестің сауатты қолдауы арқылы осы сұранысқа жауап бере алады.

— Швейцариялық инвесторлардың энергетика мен маңызды минералдарға қызығушылығы қаншалықты тұрақты?

— Қызығушылық тұрақты. Швейцариялық компаниялар үшін Қазақстан — ресурстардың мол қоры мен саяси тұрақтылықтың үйлесімі. Швейцариялық капитал еліміздің тау-кен-металлургия және энергетика саласында бұрыннан бар. Қазір басты мәселе — жаңа жобаларға кіру емес, бар жобаларды кеңейту. Әлемде бәсекелестік жоғары, бірақ Швейцарияның тәжірибесі, технологиясы және сенімді серіктес ретіндегі беделі бар.

— Өткен жылы Швейцариядан тікелей инвестициялар 75% қысқарған. Бұл уақытша құбылыс па, әлде терең мәселе ме?

— Бір қарағанда жағдай мүшкіл болып көрінуі мүмкін. Бірақ бұл — жай ғана бір көрініс. Бір-екі ірі жоба аяқталған шығар, бағалар өзгеруі немесе мәмілелердің кестесі ауысқан болуы мүмкін. Егжей-тегжейіне қарау керек: саласына, құрылымына және қайта салынған инвестицияның пайдасына. Қазақстанға қызығушылықтың азайғанына емес, уақытша құбылысқа ұқсайды. Инвесторлардың көбі ісін кеңейтуді жоспарлайды, бірақ ол үшін ережелер түсінікті болуы тиіс: салықтар айқын, бюрократия аз, құқық қорғау институттары мықты, жемқорлықпен күрес нақты болуы керек.

— 2025 жылы өзара сауда көлемінің төмендеуін қалай түсіндіруге болады?

— Себеп біреу — конъюнктура. Алтын мен шикізатқа байланысты операциялар азайды, өткен жылдың жоғары көрсеткіші де әсер етті. Бұл — қатынастың үзілуі емес, уақытша тежелуі. Динамиканы қайта жеделдету үшін тауар түрлерін көбейту қажет: агроөнімдер, өндірістік тауарлар, қызмет көрсету. Логистика да маңызды — Еуропа мен Азия арасындағы дәліз Қазақстан тауарлары үшін ашық болуы керек.

— Қазақстан мен Швейцария бейтарап саясат ұстанып, делдал болуды құп көреді. Осы ұқсастық арадағы диалогтің тұрақтылығына қалай әсер етеді?

— Бейтараптық, диалог және делдалдық — саяси шиеленістерді азайтатын ұстаным. Бізде геосаяси қақтығыс жоқ, керісінше серіктестік бар. Бұл диалогті тұрақты етеді және әлемдік саясаттағы күрделі кезеңдердің ықпалын азайтады.

Швейцарияның 2025 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі қосымша саяси мүмкіндіктер ашады. Қазақстанның да ЕҚЫҰ төрағалығы бойынша тәжірибесі бар, сондықтан Швейцария үшін Қазақстан су мен шекара жобаларынан жасыл энергетика және көлік дәліздеріне дейін Орталық Азиядағы негізгі серіктес бола алады. Астана процесінің тәжірибесі мен швейцариялық келіссөздер дәстүрінде бірлескен делдалдықтың бірегей форматын ашуға әлеует бар. Қазақстан Сирия, Кавказ және Ауғанстанға қатысты мәселелерде тараптарды бір үстел басына жинай алатынын дәлелдеді. Швейцария ондаған жылдар бойы Женевадағы келіссөздерді өткізіп келеді. Астана мен Женева тәжірибесін біріктірсе, бірегей делдалдық формат қалыптасуы мүмкін: кей келіссөз Еуразияда, кейбірі Еуропада өтеді және бейтарап төрағалар қатысады. Бұл сенімділікті арттырып, әлемдік делдалдық нарығында бірегей өнім болар еді.

— Жасыл технологиялар мен цифрландыру саласындағы ынтымақтастық қандай мүмкіндіктер береді?

— Мүддеміз сәйкес келеді. Қазақстан көміртегі ізін азайтып, экономиканы дамытуы керек. Швейцарияда жасыл және цифрлық технологиялардың озық үлгілері бар: жаңартылатын энергия көздерін пайдалану жобалары, қалдықтарды басқару жүйелері, қаржылық технологияларды енгізу. Бірлескен жобалар тек пайда әкеліп қана қоймай, Қазақстанның халықаралық имиджін де нығайта алады. Цифрландыруға келсек, Швейцария ақылды қаланың қалай жұмыс істейтінін көрсетіп отыр: көліктің бірыңғай цифрлық жүйесі, энергия мен қоршаған ортаны бақылауға арналған сенсорлар, тұрғындардың мобильді қосымшалар мен ашық базалар арқылы мәселеге үлесу мүмкіндігі. Қазақстан бұл тәжірибені, яғни мобильді қосымшалар мен ақылды жарықтандырудан бастап, нақты уақытта қаланы басқару орталықтарына дейінгі жобаларды біртіндеп енгізе алады. Швейцариялық компаниялардың қатысуымен Астана мен Алматыда пилоттық жобалар жүзеге асырылса, қалаларымыздың жаңа технологиялық деңгейге көтерілгенін көрсете алады деп ойлаймын. 

Еске салсақ Мемлекет басшысы Швейцария вице-президенті Ги Пармеланмен келіссөз жүргізді. Қасым-Жомарт Тоқаев Ги Пармеланның Астанаға сапары екіжақты күн тәртібіне тың серпін беріп, жаңа мүмкіндіктерге жол ашатынын жеткізген еді. 

Айта кетелік Қазақстан мен Швейцария $1,6 млрд болатын бірлескен жобаларды іске асыруға ниетті.