10 қыркүйек. Туған күн иелері

АСТАНА. ҚазАқпарат - 10 қыркүйек күні тұлғалардан кімдер дүниеге келген? ҚазАқпарат оқырмандарына есімдер күнтізбесін ұсынады.

ЕСІМДЕР

124 жыл бұрын (1894-1938) мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, көркемсөзші, ұстаз, ғалым, публицист ҚОЖАНОВ Сұлтанбек Қожанұлы дүниеге келді.

Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы Ақсүмбе ауылыда туған. Түркістандағы 4 сыныптық орыс түзем бастауыш мектебін (1910), 3 сыныптық қалалық мектепті (1913), Ташкент мұғалімдер семинариясын тәмамдаған. Мәскеуде БК (б) П ОК Марксизм-ленинизм курсын (1927) бітірген.

Са­яси қыз­метін Таш­кент қала­сын­да се­мина­рия оқушы­лары­нан құралған «Кеңес» ат­ты ас­тыртын жас­тар ұйымын құру­дан бас­таған. 1917 жы­лы көктем­де Таш­кент­те Мұста­фа Шоқай, Қ. Қожықов, Қ. Болған­ба­ев, С.Ақаевпен бірге «Бірлік туы» га­зетін шығар­ды. Түркістан (Қоқан) автономи­ясы­на қызу қол­да­у та­нытып, оны кеңес өкіметінің әскер күшімен құла­ту­ын жергілікті ха­лықтың өзін-өзі би­леу құқығын аяқас­ты ету деп бағала­ды.

Өлке­де кеңестік билік тұсын­да орын алған ашар­шы­лыққа қар­сы күресте белсенділік та­ныт­ты. Аш­тықпен күре­сетін орталық ко­мис­си­яның мүшесі ретінде 1918 жылғы қара­шадан бас­тап Түркістан, Со­зақ, Жаңақорған, Қызылқұм, Ши­елі өңірлерінде ашыққан адам­дарды та­мақтан­ды­ратын ар­найы орын­дар ашу­ды ұйым­дастыр­ды. 1919 - 1920 жы­лдары Сыр­да­рия уезі төрағасы­ның орын­ба­сары, Түркістан уездік-қала­лық атқару кентінің, Сырдария об­лыстық ре­волю­ци­ялық кентінің төрағасы бол­ды.

1920 жыл­дың соңына қарай Түркістан Рес­публи­касы­ның Ішкі істер ха­лық комис­са­ры, 1921 жы­лы қазан­да Ха­лық ағар­ту ха­лық ко­мис­са­ры бо­лып тағайын­далды. Оқу-ағар­ту са­ласын­да білім бе­руді жергілікті ха­лықтар тілінде жүргізу мәсе­лесін көтеріп, оны жүзе­ге асы­руды та­лап етті.

Мәскеу, Пет­роград секілді ірі қала­лар­да жоғары оқу орын­да­рын­да білім алып жатқан түркістан­дық жас­тарға ма­тери­ал­дық көмек көрсе­туде бірқатар іс-шаралар­ды жүзе­ге асыр­ды. Түркістан­да бас­пасөздің және ұлттық те­атр­дың өркен­деуіне еле­улі үлес қос­ты. «Ақ жол» га­зетін шығару­ды ұйым­дасты­рып, оның алғашқы ре­дак­то­ры бол­ды. 1922 жы­лы Түркістан Рес­публи­касы­ның Жер ша­ру­ашы­лығы ха­лық ко­мис­са­ры бо­лып тағайын­да­лысы­мен, ауыл ахуалы­на ерек­ше көңіл бөліп, өлке­дегі жер-су ре­фор­ма­сына тек тап­тық қана емес, со­нымен бірге ұлттық си­пат бе­ру бағытын да ұстан­ды.

1922 - 1924 жы­лдары Түркістан КП кентінің хат­шы­сы, атқару кенті төрағасының орын­ба­сары, РК (б) П ОК Ор­та Азия бю­росы­ның мүшесі бол­ды. Ор­талық Ази­ядағы ұлттық-аумақтық ме­желеу кезінде (1924) ай­рықша танылды. 1924 жы­лы қара­шада РК (б) П Қазақ об­ко­мының (1925 жы­лы ақпан­нан - Қазақ өлке­комы­ның) екінші хат­шы­сы қыз­метіне жіберілді. Қожановтың тіке­лей ұсы­нысы­мен Кеңес­тердің І съезі қазақ халқы та­рихи ата­уын (пат­ша­лық тұсы­нан бұрма­ланып қалып­тасқан «кир­гиз» де­ген ат­ты төл ата­уына - «қазаққа» түзетіп) қай­та­рып, ас­та­налық қала атын Қызы­лор­да деп өзгертті.

1925 жы­лы қара­шада БК (б) П ор­та­лық кентіне шақыры­лып, ұлт республикала­ры бойын­ша жа­уап­ты нұсқаушы ла­уазы­мымен Кав­казға, 1928 жы­лы Таш­кент­ке, Ор­та Азия Бю­росы­на қыз­метке жіберілді. Мұнда ол үгіт-на­сихат бөлімі меңге­рушісінің орын­ба­сары, хат­шы бол­ды. Бүкіло­дақтық ауыл ша­ру­а-шы­лығы ҒА-ның (ВАСХ­НИЛ) Таш­кент бөлімшесін ұйымдастыр­ды. 1929 жы­лы Ор­та Азия мақта-ир­ри­гаци­ялық по­литех­ни­ка инс­ти­тутын (СА­ХИПИ) құрып, алғашқы ди­рек­то­ры бол­ды, со­нымен қатар 1929 - 1931 жы­лдары Ор­та Азия мақта кентінің ди­рек­то­ры қыз­метін атқар­ды. 1931 - 1932 жы­лдары БК (б) П ОК ап­па­ратын­да істеді. Қожа­нов негізгі міндет­терін қоғам­дық, ғылы­ми-шығар­ма­шылық жұмыс­тармен ұштас­ты­рып отыр­ды. Мек­тепке ар­налған «Есеп­та­ну құра­лы» ат­ты оқулығы (1924), «Түркістан­ның Кеңестік Ав­то­номи­ясы­ның он жыл­дығына» ат­ты орыс тіліндегі зерт­теуі (1928) же­ке кітап бо­лып шыққан. РК (б) П ОК ұлт қызметкер­лерімен өткізген Төртінші кеңесінде (1923), РКФСР ХКК төрағасы­ның орын­ба­сары Т. Рысқұлов­тың басқару­ымен өткен же­ке кеңес­те (1926) сөй­ле­ген сөздерінде, сон­дай-ақ И. В. Ста­лин­ге 1927 жы­лы жазған екі ха­тын­да Қожа­нов­тың са­яси көзқарас­та­ры мейлінше айқын тұжы­рым­далған. Ол 1937 жы­лы 16 шілде­де Таш­кент­те тұтқын­да­лып, са­яси қуғын-сүргін құрба­ны бол­ды. 1957 жы­лы ақтал­ды. Ал­ма­ты, Шым­кент қала­ларын­дағы көше­лер­ге Қожа­нов есімі берілген. Түркістан­да ес­керткіш қойылған.

 

79 жыл бұрын (1939) философия ғылымдарының докторы, профессор, ҚР Қоғамдық ғылымдар академиясының академигі, Ақтөбе қаласының құрметті азаматы АЙТАЛЫ Амангелді Әбдірахманұлы дүниеге келді.
Ресейдің Астрахань облысы, Володарск ауданына қарасты Болдырево ауылында туған. 1964 жылы Атырау педогогикалық институтын, 1967 жылы ҚАЗҰУ-дың аспирантурасын тәмәмдаған.

Орыс тілі мен әдебиетінің мұғалімі. Философия ғылымдарының докторы, профессор. Ұзақ жылдар білім және ғылым саласында қызмет еткен. 1999-2004 жылдар аралығында екінші шақырылымдағы және 2004-2007 жылдардағы үшінші шақырылымдағы Парламент депутаты. Бірнеше ғылыми-көпшілік кітаптардың және жүздеген ғылыми мақалалардың авторы.

«Құрмет белгісі, «Парасат» ордендерімен, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің гамотасымен марапатталған.

  

69 жыл бұрын қоғам қайраткері, «Дос-Мұқасан» тобының негізін қалаушылардың бірі әрі оның мүшесі ОМАРОВ Шәріп (1948-2007) дүниеге келді.

61 жыл бұрын (1957) Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы аппаратының басшысы КАМАЛОВ Бахтияр Камалұлы дүниеге келді.

Ол Хожейлі қаласында (Қарақалпақ АССР) туған. Филолог, экономист және заңгер мамандықтары бойынша үш жоғары білім иесі.

Еңбек жолы: орыс тілі мұғалімі (1980-1981); Алматы қаласы комсомол ұйымдарының бөлім инструкторы, Техникалық училище Комсомол комитетінің хатшысы (1981 жылдан); комсомолдардың Алматы обкомында бөлім инструкторы, Алматы облыстық атқару комитетінің кәмелетке толмағандар істері жөніндегі комиссияның жауапты хатшысы (1984-1987); Саяси ағарту кабинетінің меңгерушісі, Алматы қаласы Мәскеу аудандық комитеті комсомол ұйымдары, аудандық партия ұйымы бөлімінің меңгерушісі (1987-1991); Алматы қаласы жұмыспен қамту аудандық орталығының директоры (1991-1992); жұмыспен қамту бас басқармасы басшысының орынбасары, Қазақстан Республикасы Еңбек министрлігінің жұмыспен қамту департаменті төрағасының орынбасары (1992-1994); Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы бақылау бас инспекциясының сарапшысы (1994-1995); «Промстройпроект» АҚ директорының коммерция және кәсіпкерлік жөніндегі орынбасары (1995-1996); ҚР Экономика және сауда министрлігінің құрылымында басшылық қызметтер атқарған (01.1997-12.1997); Алматы қаласы тәртіптік кеңесінің меңгерушісі (1997-2008); ҚР Қаржы министрлігінің Қаржылық бақылау комитетінің қаржылық бақылау инспекциясы бөлімінің бастығы (2008-2009); ҚР Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттігі Алматы қаласындағы ұйымдастыру басқармасының бөлім бастығы (2011-2012); ҚР Әділет министрлігі Алматы қаласындағы Кадрлар департаментінің директоры (2012-2013); ҚР Мемлекеттік қызмет жөніндегі министрлігі Алматы қаласы бойынша департаментінің Әдеп жөніндегі кеңесінің төрағасы (2013-2014); Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі агенттігінде Алматы қаласы бойынша департамент басшысының орынбасары - Алматы қаласы Әдеп кеңесінің төрағасы (2014-2016); Мемлекеттік қызмет министрлігінің Алматы қаласы бойынша департаментінің бастығы - Әдеп кеңесінің төрағасы (2016); ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттінің Шығыс Қазақстан облысы бойынша департаменті Әдеп жөніндегі кеңесінің төрағасы (2016-2017).

Қазіргі лауазымын 2017 жылдың мамырынан бері атқарып келеді.

«Ерен еңбегі үшін», «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл», «Әділет органдары жүйесін дамытуға қосқан үлесі үшін» медальдарымен ҚР тәуелсіздігінің 10 жылдығы мерейтойлық медалімен марапатталған.

 

57 жыл бұрын (1961) ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының орынбасары ҚОЛҚАБАЕВ Марат Өмірбекұлы дүниеге келді.   

Алматы облысында туған. Алматы энергия құрылыс техникумын, КСРО МҚК Жоғарғы курсын тәмәмдаған.

Еңбек өтілі: Алматы ЖЭО-1 жоғары қысым қазандықтарының машинисі (1982-1984); КСРО МҚК Жоғары курсының тыңдаушысы (1984-1989); Қазақ КРО МҚК тергеу бөлімінің тергеушісі (1989-1995); ҚР ҰҚК басшы лауазымдарда жұмыс істеді (1995-2003); ҚР ҰҚК 9-шы тергеу департаментінің бастығы (2003-2009); ҚР ҰҚК Департамент бастығы (2003-2009); ҰҚК Астана қаласы бойынша департамент бастығы (2009-2011); ҰҚК 9-шы тергеу департаментінің бастығы (2011-2013).

Қазіргі лауазымында 2013 жылғы қазаннан бастап.

 

52 жыл бұрын (1966) Қазақстанның «Атамекен одағы» ҰКП президиумының төрағасы, кәсіпкер, Қазақстандағы энергетикалық секторлар мен мұнай-газ кәсіпорындарын біріктіруші KAZENERGY қауымдастығының төрағасы, экономика ғылымының кандидаты ҚҰЛЫБАЕВ Тимур Асқарұлы дүниеге келді.

Алматы қаласында туған. Михаил Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетін бітірген. 1988-1990 жылдары - Қазақ КСР Мемлекеттік жоспарлау комитеті жанындағы Жоспарлау және нормативтер ғылыми-зерттеу экономикалық институтының экономисі, кіші ғылыми қызметкері. 1990-1992 жылдары - Қазақстанның Мәдени, әлеуметтік және ғылыми-техникалық даму қоры Ғылыми-консультациялық орталығының директоры. 1992-1997 жылдары - «Алтын Алма» Концерні» АҚ бас директоры, президенті, Қазақстанның халықаралық даму қорының бас директоры, «Altyn Alma» сауда үйінің президенті, «Алтын Алма» жабық үлгідегі акционерлік қоғамының президенті. 1995-1997 жылдары - «Алматы сауда-қаржы банкі» ЖАҚ Бақылау кеңесінің төрағасы, Қазақстан Республикасы Инвестициялар жөніндегі мемлекеттік комитеті Жобаларды бағалау және келіссөздер жүргізу дирекциясының директоры. 1997-1999 жылдары - «Казақойл» Ұлттық мұнайгаз компаниясы» ЖАҚ экономика және қаржы жөніндегі вице-президенті. 1999-2001 жылдары - «ҚазТрансОйл» Ұлттық мұнай тасымалдау компаниясы» ЖАҚ президенті, «ҚазТрансОйл» ЖАҚ бас директоры. 2001-2002 жылдары - «Мұнай және газ тасымалдау» Ұлттық компаниясы» ЖАҚ бас директоры. 2002 жылдан бастап «ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясы» ЖАҚ бірінші вице-президенті болған. 2002 жылдан бері «ҚазТрансОйл» ЖАҚ Директорлар кеңесінің төрағасы. 2006-2007 жылдары - «Самұрық» Ұлттық холдингтік компаниясы» АҚ басқармасы төрағасының орынбасары. 2008 жылдың қазанынан - «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ басқармасы төрағасының орынбасары. 2009 жылдың қаңтарынан - Қазақстан бокс федерациясының президенті. 2010 жылдан - Қазақстан Республикасы Ұлттық олимпиадалық комитеті атқару комитетінің мүшесі. 2010 жылдың наурызынан Қазақстан Республикасы кәсіпкерлер  бірлестігі үйлестіру кеңесінің мүшесі. 2010 жылдың сәуірінде «Атамекен» одағы» Қазақстанның ұлттық экономикалық палатасы төралқасының төрағасы болып сайланған. 2010 жылдың мамырында Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Кәсіпкерлер кеңесінің құрамына кірген. 2011 жылдың 12 сәуірінде «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ басқарма төрағасы болып тағайындалған. «ҚазМұнайГаз ұлттық компаниясы» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы. «Қазатомөнеркәсіп ұлттық атом компаниясы» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы. Қазақстанның «Атамекен одағы» ҰЭП президиумының төрағасы (2010 жылдан). Қазақстан Республикасы бокс федерациясының төрағасы. «Газпром» ААҚ директорлар кеңесінің мүшесі (2011 жылдың маусымынан)
ІІІ дәрежелі «Барыс», «Құрмет», Достық, ІІ дәрежелі князь Даниил Московский ордендерімен, медальмен марапаттаған. Seimar Open 2000 гольфтан 3 жыл сайынғы қазақстандық турнирде 1 орынды жеңіп алған.

  

43 жыл бұрын (1975) қоғамдық даму министрінің кеңесшісі Айдос САРЫМ Әміроллаұлы дүниеге келген.

Ол Алматы қаласында туған. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетін «Тарих» мамандығымен бітірген.

Еңбек жолы: Қазақстан Республикасы Архивтер және құжаттамалар бас басқармасының бас инспекторы, кеңесшісі; Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының ғылыми қызметкері; Атырау облыстық Ішкі саясат департаментінің директоры; Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің сектор меңгерушісі; «Ақ жол» партиясының баспасөз хатшысы, кеңесшісі; «Нағыз Ақ жол» партиясы теңтөрағасының кеңесшісі; «Жас Алаш» газеті бас редакторының орынбасары; Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасы директорының кеңесшісі (05.2017-08.2018).

Қазіргі лауазымын атқаруға 2018 жылдың тамызында кірісті.

  

42 жыл бұрын (1976) Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі кеңсесі басшысының орынбасары АЙТАЕВ Ренат Құрметжанұлы дүниеге келді.

Өскемен қаласында туған. Д.М.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университетін, Қазақ мемлекеттік заң академиясын бітірген, инженер-экономист, заңгер.

1999-2000 жылдары - Шығыс Қазақстан облыстық статистика басқармасында өнеркәсіп кәсіпорындарына мониторинг бөлімінің бас маманы. 2000-2002 жылдары - ҚР Мемлекеттік кіріс министрлігінің талдау және болжау департаментінің жетекші, бас маманы. 2002-2003 жылдары - ҚР Қаржы министрлігінің кірістер мен келісімшарттар департаментінің кедендік кірістер бөлімінің бастығы. 2003-2008 жылдары - ҚР Қаржы министрлігінің кедендік бақылау комитетінің басқарма бастығы. 2008-2009 жылдары - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ақпараттық қамтамасыз ету департаменті директорының міндетін атқарушы, директоры. 2009-2010 жылдары - ҚР Индустрия және сауда министрлігінің индустриялық-инновациялық дамуды салааралық үйлестіру департаментінің директоры. 2010 жылғы сәуір-маусым айларында - ҚР Индустрия және сауда министрлігінің индустриялық саясат департаментінің директоры. 2010 жылғы маусым-қазан айларында - ҚР Премьер-Министрі кеңсесінің индустриялық-инновациялық даму бөлімі меңгерушісінің орынбасары; ҚР Премьер-Министрі кеңсесінің индустриялық-инновациялық даму бөлімінің меңгерушісі (2010-2017).

Қазіргі лауазымын 2017 жылғы қаңтардан бері атқарып келеді.

«Құрмет» орденімен (2013); ІІІ дәрежелі «Еуразия экономикалық одағын құруға қосқан үлесі үшін» медалімен (2015) наградталған.