10 тамыз. Жылнама
Kazinform оқырман назарына 10 тамызға арналған атаулы күндер мен есте қалар оқиғалар күнтізбесін ұсынады.
АТАУЛЫ КҮНДЕР
Абай күні
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 4 тамыздағы Қаулысымен 10 тамыз мерекелік күндердің тізбесіне қосылып, Абай күні болып белгіленді.
Абай – қазақ жазба әдебиетінің негізін қалыптастырған ұлы ақын, ағартушы әрі ойшыл. Оның шығармалары бүгінгі күнге дейін әлемнің 60 тіліне аударылған. Алматыда ақынның атымен жоғары оқу орны, опера және балет театры, үлкен даңғыл аталады. Қазақстанның көптеген елді-мекендеріне оның есімі берілген, көркем әдебиет саласы бойынша мемлекеттік сыйлық тағайындалған. Шығыс Қазақстан облысындағы бір ауданға, Қарағанды облысындағы бір қалаға аты берілген. Сондай-ақ Іле Алатауының теңіз деңгейінен 4010 метр биіктіктегі шыңы да ақын есімімен аталады.
Қазақстанда Құрылысшылар күні
Тамыз айының екінші жексенбісі Қазақстанда Құрылысшылар күні аталып өтеді. Республика Президентінің Жарлығы осы кәсіби мерекенің ресми мәртебесін 1998 жылы, ол мемлекеттің кәсіби мерекелері тізіміне енгізілген кезде растады.
Бұл мерекенің тарихы Кеңес заманынан бастау алады, Қазақстан республикалардың бірі ретінде КСРО құрамына кірді. Сол кезде 1955 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен жаңа кәсіби мереке құрылды. Мемлекет Отан үшін еңбек еткен Ұлы Отан соғысы қирағаннан кейін мемлекетті қалпына келтірген құрылысшылардың еңбегіне тиісті баға берді. Сол тарихи кезеңді жиі "құрылыс бумы"деп атайды. Тұрғын үйлердің құрылысы қарқынды жүріп, зауыттар, комбинаттар, фабрикалар мен инфрақұрылым нысандары салынды.
Құрылысшылар алғаш рет кәсіби мерекесін 1956 жылдың тамыз айында атап өтті. Бұл күнді тамыздың әрбір екінші жексенбісі посткеңестік кеңістік аумағында құрылған көптеген мемлекеттерде атап өту дәстүрі сақталды.
ЕСТЕ ҚАЛАР ОҚИҒАЛАР
1995 жылы Семей қаласында Абайдың жаңа мәдени-тарихи және аумақтық-мемориалдық кешені салтанатты түрде ашылды. Кешенге жаңа мұражай мен қайта өңдеу өткізілген Абайдың өзі тәлім алған медресе мен мешіт кіреді.
2010 жылы Талдықорған қаласында Спорт сарайы алдында қазақтың ұлы ақыны Сүйінбай Аронұлына ескерткіш орнатылды. Биіктігі шамамен 10 метрге жететін монумент таза қоладан құйылған, оның авторлары – белгілі қазақстандық сәулетші Қазбек Жарылғапов пен мүсінші Мерлан Әзмағамбетов.
2012 жылы Маңғыстау облысындағы Қарақұдық кен орнында 10-шы миллион мұнай тоннасы алынды. Қарақұдық кен орны Ақтау қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 365 шақырым қашықтықта орналасқан. Алғаш рет бұл маңнан мұнай 1972 жылы табылғанымен тек 1998 жылдан бастап алына бастады.
2014 жылы Тбилисиде ІХ Халықаралық мәдениет, сән және өнер балалар фестивалінің Алтын тәжін марапаттау рәсімі өтті. Аталмыш байқауда Қазақстан атынан апалы-сіңлілі Ксения (13 жаста) және Анастасия (10 жаста) Михайловскаялар өнер көрсетті. Ксения «Little Miss Universe-2014, Super Grand prix» атақтарына ие болды. Жеңімпазға алтын тәж, диплом, «Диадема» зергерлік салонынан фестивальдің символикасы салынған алтын алқа сыйға тартылды. Байқауда Ксения қазақтың ұлттық биі «Аққуды» биледі. Ал Анастасия «Little Miss Universe grand prix-2014» атағын жеңіп алды. Сондай-ақ фестивальдің арнайы аталымдарының бірі – «Little Miss Elegance 2014» атанды. Жеңімпазға үздік ұлттық костюм үшін диплом берілді.
2014 жылы қазақстандық қос балуан Вадим Псарев пен Жаксылық Үшкемпіровтің есімдері Швейцариядағы ФИЛА штаб-пәтеріндегі күрес даңқы залына енгізілді.
2016 жылы «Құнанбай» фильмі ХІІ Қазан халықаралық мұсылман киносы фестивалінің негізгі конкурстық бағдарламасына қатысты.
2017 жылы Қазақстан Республикасы алғаш рет Польшаның Торун қаласында өткен XVIII Бүкіләлемдік жазғы полоний ойындарына қатысты. Кәсіби емес спортшылар арасындағы жарыста 32 елдің командалары сынға түсті. Қазақстан намысын Астана мен Алматыдан 17 адам қорғап, 11 медаль жеңіп алды.
2017 жылы Катар Қазақстан азаматтары үшін тегін визалар енгізілгенін жариялады. Енді қазақстандықтар Катарға 30 күнге барып, оның мерзімін тағы 30 күнге созуына болады.
2017 жылы Димаш Құдайберген Гонконгтағы Golden melody awards байқауының «Жылдың үздік орындаушысы» аталымында жеңімпаз атанды. Қазақстандық әнші Қытайда өткен Singer-2017 жобасында екінші орын алып, әлемге танылған болатын.
2020 жылы Қазақстан Ұлттық банкі «ABAI. 175 JYL» коллекциялық монеталарын айналымға шығарды.
Номиналы 500 теңгелік күмістен, номиналы 100 теңгелік мельхиор қоспасынан және номиналы 100 теңгелік нейзильбер қоспасынан жасалған монеталар қазақтың ұлы ақыны Абайдың 175 жылдығына орай шығарылған.
2022 жылы Бейжіңнің «Чаоян» орталық саябағындағы «Цзиньтай» музейінде Абай күнін атап өту барысында Абай оқулары өтті. Абай оқулары тыңдармандарының қатарында ҚХР министрліктері мен ведомство өкілдері, ШЫҰ хатшылығы, Қытайдағы ТМД елдерінің дипломатиялық өкілдік басшылары, қазақстандық және қытайлық студенттер болды. Іс-шара қонақтары қазақ және қытай тіліндегі Абай шығармаларының жинағымен танысты.
2022 жылы Қазақстандық шахмашы Бибісара Асаубаева ұлттық команда шеберлерінің арасында дүниежүзілік шахмат олимпиадасындағы ерекше жетістік авторы атанды. 18 жастағы Асаубаева Үндістанның Ченнае қаласындағы дүниежүзілік олимпиадада 11 кездесу өткізіп, ешбірінде жеңілмеген жалғыз қазақстандық атанды. Ол бес матчта жеңіске жетіп, алты рет тең ойнады. Нәтижесінде 8 ұпай жинады.
2023 жылы екі мәрте Кеңес Одағының Батыры, авиация генерал-майоры Талғат Бегелдиновтың туғанына 101 жыл толуына орай Астана триатлон саябағында жарыс өтті. «Атамның аманаты» қоғамдық бірлестігінің спорттық шара өткізу туралы бастамасын Қорғаныс министрлігі, Ұлттық ұлан және елорда әкімдігі қолдады. Салтанатты ашылу Қарулы Күштердің, Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің және Ұлттық ұланның әскери қызметшілеріне арналған құрмет шеңберінен басталды. Әскери қызметкерлер аты аңызға айналған ұшқыштың құрметіне 10 шақырымнан астам жүгірді. Шара аясында Қорғаныс министрлігінің, Ұлттық ұланның әскери ансамбльдері, елорданың шығармашылық ұжымдары өнер көрсетті және құрметті қарауыл ротасының дефилесі болды.
2024 жылы Бейжіңде Абай күнін мерекелеу аясында Абай оқулары өтті. Абай оқуларының аудиториясы ҚХР министрліктері мен ведомстволарының, Шанхай ынтымақтастық ұйымы хатшылығының өкілдері, Қытайда тіркелген дипломатиялық корпус өкілдері, қазақстандық және қытайлық студенттер болды. Қазақстан Республикасының ҚХР-дағы Елшісі Шахрат Нұрышев Абай шығармашылығына, оның қазақ философиясы мен әдеби тілінің қалыптасуындағы рөлі туралы баяндады.
