12 желтоқсан. Жылнама
Kazinform оқырман назарына 12 желтоқсанға арналған атаулы күндер мен есте қалар оқиғалар күнтізбесін ұсынады.
АТАУЛЫ КҮНДЕР
Халықаралық нейтралитет (бейтараптық) күні
БҰҰ Бас Ассамблеясының 2017 жылдың ақпанындағы қарарымен бекітілді. 1995 жылы 12 желтоқсанда Біріккен Ұлттар Ұйымы «Түрікменстанның тұрақты нейтралитеті» туралы қарарын қабылдаған болатын. Бұл нейтралитетті қолдау жөніндегі тарихтағы тұңғыш осындай құжат болды. Халықаралық нейтралитет күні сол құжаттың құрметіне аталып өтеді. Бұл күн – Түрікменстан Республикасында ұлттық мейрам.
Халықаралық денсаулық сақтау қызметін жаппай қамту күні
2012 жылдың 12 желтоқсанында Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы «Әлем тұрғындарының денсаулығы және сыртқы саясаты» туралы қарар қабылдады. Атаулы күн осыған орай бекітілген.
ЕСТЕ ҚАЛАР ОҚИҒАЛАР
1917 жылы Алаш Орда үкіметі құрылды. Атап айтқанда, 1917 жылдың 5-13 желтоқсан аралығында Орынбор қаласында өткен 2-жалпықазақ съезінің нәтижесінде Алаш Орда үкіметінің құрылғаны жарияланған болатын. Съезд күн тәртібінде бірқатар маңызды мәселе талқыланды. Соның ішінде қазақ автономиясы, милиция (жасақ) және Ұлт кеңесі мәселелері қаралды.
Жаңа автономияны «АЛАШ» деп атау ұсынылып, 1917 жылдың 12 желтоқсанында съезд делегаттары уақытша ұлттық кеңес – Алаш Орданы құрды. Ал көпшіліктің дауысымен Алаш Орда үкіметінің төрағасы болып Әлихан Бөкейханов сайланды. Кейіннен бұл туралы Әлімхан Ермеков «Сарыарқа» газетінің 1918 жылғы 22 қаңтардағы №28 санында: «Декабрьдің 12-сі күні, түс ауа, сағат 3-те дүниеге АЛАШ автономиясы келіп, азан шақырылып ат қойылды. Алты алаштың баласының басына ақ орда тігіліп, АЛАШ туы көтерілді. Үлкен ауылдарға қоңсы қонып, шашылып жүрген қырғыз-қазақ жұрты өз алдына ауыл болды. Отансыз жұрт Отанды болды» деп жазған болатын.
1991 жылы ҚР Президентінің «Қазақстандағы 1986 жылғы желтоқсанның 17-18-індегі оқиғаларға қатысқаны үшін жауапқа тартылғандарды ақтау туралы» Жарлығы шықты.
1991 жылы ҚР Президенті Жарлығымен ҚР Мемлекеттік кеден комитеті құрылды.
1995 жылы Қазақстан Республикасы Ислам Конференциясы Ұйымының (ИКҰ) толық құқықты мүшесі болды. БҰҰ мүшелерінің үштен бір бөлігін құрайтын барлық араб және түркітілдес елдерді қоса алғанда, 57 мұсылман мемлекетін біріктіретін осы халықаралық ұйымға Қазақстан Республикасының мүшелігін ресімдеу Қазақстанды мұсылман қоғамдастығына интеграциялауға бағытталды. ИКҰ-ға қатысу көптеген мұсылман мемлекеттеріне өздерінің нақты экономикалық, ішкі және сыртқы саяси міндеттерін шешуге мүмкіндік береді.
2006 жылы Астанада Эталон орталығы ашылды. ҚР Президенті Орталық Азиядағы жалғыз цезий негізіндегі уақыт эталонын іске қосты. Қазіргі заманғы 8 қабатты ғимаратта 76 эталон мен эталон жабдықтары 10 түрлі зертханада орналасқан.
2008 жылы БҰҰ штаб-пәтерінде Қазақстанның мүгедектер құқығы Конвенциясына және оның факультативті хаттамасына қол қою рәсімі өтті. Қазақстан Конвенцияға қосылған әлемнің 137-елі болды. 2006 жылғы желтоқсанның 13-де БҰҰ-ның Бас Ассамблеясында құжат қабылданып, 2008 жылғы 3 мамырда күшіне енді. Біріккен Ұлттар Ұйымында Конвенцияның орындалуын бақылайтын орган құрылды. Мүгедектер құқығының комитеті Конвенцияға қатысушы-мемлекеттердің баяндамасын қарап, ұсыныс пен ортақ ұсынымдар шығарады.
2009 жылы Алматыдан 128 шақырым жерде «Түрікменстан-Өзбекстан-Қазақстан-Қытай» трансұлттық газ құбырының қазақстандық учаскесінің ашылу салтанаты болып өтті. Астанада тікелей бейнебайланыс бойынша Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Қытай Халық Республикасының Төрағасы Ху Цзиньтао қосу түймесін символдық басу арқылы желілік газ кранын ашты. «Түрікменстан-Өзбекстан-Қазақстан-Қытай» трансазиялық газ құбырының жалпы ұзындығы 7000 шақырымға жуық. Оның 188 шақырымы Түрікменстан, 525 шақырымы - Өзбекстан, 1293 шақырымы - Қазақстан, 4860 шақырымнан астамы Қытай аумағында тартылды.
2012 жылы Алматыда қазақстандық экспедицияның Оңтүстік полюске жасаған алғашқы сапары туралы «108 сағат» атты фильмнің тұсаукесері өтті.
2013 жылы ҚР Ұлттық банкі түркі жазуының ескерткіші «Күлтегінге» арналған номиналы 1000 теңгелік естелік банкнотын айналымға шығарды. Ол банкнот сары-қоңыр түске қанық боялған. Оның басты бетіне Күлтегін ескерткіші, «Қазақ елі» монументі мен ұшып бара жатқан көгершін бейнеленсе, ал екінші бетіне түркі жауынгерлері, түркі жазбаларының көшірмесі мен бұғының суреті салынған. Одан бөлек, банкноттың екінші бетіне мемлекеттік тудың бір бөлігі бейнеленген голографиялық сызық та, Ұлттық банктің логотипі мен «Ескерткіш теңге» деген де жазу бар. Ескерткіш банкноттың таралымы – 10 миллион дана.
2014 жылы Астанада француз генералы, Бесінші Республиканың негізін қалаушы және оның алғашқы Президенті Шарль де Голль ескерткіші ашылды. Монумент «Ақбұлақ-3» шағын ауданында орналасқан.
2015 жылы Мәскеудегі Екінші дүниежүзілік соғыс орталық музейінде екі дүркін Кеңес Одағының Батыры, ұшқыш-шабуылдаушы, авиация генерал-майоры Талғат Бигелдиновтің бюстін беруге арналған салтанатты рәсім өтті.
2016 жылы 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасының қатысушыларына Алматы қаласында «Желтоқсанның 30 жылдығы» медальдары тапсырылды. Қайрат Рысқұлбеков пен Ләззат Асанованың есімі Алматы көшелеріне берілді, биыл Мемлекет басшысының тапсырмасымен қаланың орталық көшелерінің бірі Ербол Сыпатаевтың есімімен аталды.
2017 жылы Аргентинаның астанасы Буэнос-Айресте «ҚазАқпарат» ХАА Қазақстанның мемлекеттік ақпарат агенттігі мен ірі аргентиналық Telam ақпарат агенттігі арасында өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойылды. Ведомство басшылары қол қойған меморандум жаңалықтармен, деректі фильмдермен алмасуға, сондай-ақ кадрларды бірлесіп даярлауға мүмкіндік береді. Латын Америкасындағы алғашқы жетекші Telam ақпараттық агенттігі қазақстандық БАҚ-тың жетекші өкілдерінің бірімен ынтымақтастық орнатты.
2018 жылы Вьетнамның Ханой қаласында Undiscovered Kazakhstan «Беймәлім Қазақстан» фотокөрмесі өтті. Ханой қонақтары мен тұрғындарына елорда мен еліміздің түкпір-түкпіріндегі ең көркем ғимараттар, Астана туралы бейнеролик ұсынылды, Қазақстанның көрікті жерлері мен әйгілі тұлғалары туралы айтылды.
2019 жылы әлемге әйгілі қазақстандық әнші Димаш Құдайберген «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағын алды. Қазақстан Республикасының «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы «Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградалары туралы» Қазақстан Республикасының 12.12.95 ж. №2676 Заңының негізінде белгіленді. Атақ Республикаға сіңірген зор еңбегі үшін көрнекті мемлекет және қоғам қайраткерлеріне, ғылым, мәдениет, өнер, өндіріс және әлеуметтік сала өкілдеріне беріледі.
2019 жылы Алматыда «Алтын Орда – Қазақ мемлекеттілігінің бесігі» атты көрме ашылды. Көрменің мақсаты – келушілерді бірегей коллекциялар негізінде Алтын Орда кезеңінің мәдениетімен және тұрмысымен таныстыру. Мұнда XIII-XIV ғасырларға жататын Орталық музейдің қор коллекцияларынан 300-ге жуық артефакт қойылған.
2020 жылы Астананың интеллектуалды көлік жүйесі Еуропа, ТМД және Орталық Азия елдері арасында 12 елдің 40 қаласы ішінде 1-орынға ие болды.
2021 жылы Қазақстан астанасында Altyn samǵaý-2021 Ұлттық спорт сыйлығы тапсырылды. «Жыл командасы» атағын Футзалдан Қазақстан құрамасы жеңіп алды. Құрама команда әлем чемпионатының жартылай финалына шыққан болатын.
2022 жылы Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Үкіметтің кеңейтілген отырысы өтті. Мемлекет басшысы өз сөзінде еліміздің биылғы жылғы әлеуметтік-экономикалық дамуын қорытындылап, алдағы кезеңге арналған негізгі міндеттерді белгіледі. Мемлекет басшысы тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық мәселелерін шешуді басым бағыттардың бірі ретінде белгіледі.
2023 жылы Қазақстанның Қорғаныс министрі генерал-полковник Руслан Жақсылықов бастаған әскери делегация Катар Премьер-Министрінің орынбасары – Қорғаныс істері жөніндегі мемлекеттік министрі Халед бен Мохаммед әл-Аттыйяның шақыруымен Дохаға келді.
2023 жылы ҚР Президенті «Парыз» сыйлығының және 2023 жылғы «Алтын сапа» байқауының лауреаттарын марапаттады. Шағын және орта бизнес субъектілері арасында Гран-при Қызылорда облысынан «Абай Дәулет» ЖШС-не, ал ірі кәсіпкерлік субъектілері арасындағы Гран-при Абай ауданынан «Бақыршық тау-кен кәсіпорны» ЖШС-не бұйырды. «Үздік индустриялық жоба» номинациясы бойынша «Алтын сапа» сыйлығын Қостанай облысынан «ДЕП» ЖШС, «Үздік инновациялық жоба» номинациясын Маңғыстау облысынан «Cleanfield Kazakhstan» ЖШС алды.
