13 желтоқсан. Жылнама

Kazinform оқырман назарына 13 желтоқсанға арналған атаулы күндер мен есте қалар оқиғалар күнтізбесін ұсынады.

Қылмыстық-атқару жүйесі қызметкерлерінің күні

13 желтоқсанда Қазақстан алғаш рет Қылмыстық-атқару жүйесі (ҚАЖ) қызметкерлерінің күні аталып өтті. Бұл жаңа кәсіби мереке елдің түзеу мекемелерінде тәртіп, қауіпсіздік және тұрақтылықты қамтамасыз ететіндердің маңызды рөлін атап өту үшін белгіленді. ҚАЖ қызметкерлерінің жұмысы көпшілікке сирек көрінеді, бірақ оның нәтижелерін әрбір азамат сезінеді. Тәртіп, жауапкершілік және табандылық – қызметтің негізі болып табылатын негізгі қасиеттер. Жаңа мереке күн сайын жоғары жауапкершілікпен жұмыс істейтін ҚАЖ қызметкерлерінің жұмысына қоғамның назарын аударуға бағытталған.

ЕСТЕ ҚАЛАР ОҚИҒАЛАР

1991 жылы Ашхабад қаласында КСРО құрамында болған Орталық Азияның бес мемлекеті – Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстан президенттері кездесті. Кездесу қорытындысында мемлекеттер одақтан тараған елдерге тең құқық беріп, оларды құрылтайшы ретінде мойындаған жағдайда ТМД құрамына кіруге келісім беретіні айтылды.

1993 жылы Қазақстан ядролық қарудан бас тартатын мемлекет ретінде ядролық қаруды таратпау туралы келісімге қосылу шешімін қабылдады.

1995 жылы Сауд Арабиясы Корольдігінде Қазақстан Республикасының елшілігі ашылды.

2004 жылы Астанада вокзал алаңына 1922 жылы шығарылған республикадағы ең ескі паровоз қойылды. Паровоз Швецияда жасалған. 1922-1982 жылдары Қазақстанның темір жолдарында және басқа бұрынғы одақтас республикалардың магистраль жолдарында пайдаланылған, Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары майдан маңындағы учаскелерге жүк тасымалдаған.

2007 жылы Алматыда ҚР Ұлттық Ғылым Академиясының академигі, халық жазушысы Зейнолла Қабдолов (1927-2006) тұрған үйге ескерткіш тақта орнатылды.

2013 жылы Астанада «Жас тұлпар» алғашқы сыйлығын салтанатты түрде табыстау рәсімі өтті.

2013 жылы еліміздің кітап шығару ісі, баспа-полиграфия саласы, кітапхана жүйесі қызметкерлерін, қаламгерлерді, сонымен бірге кітап мәдениетін арттыруға зор үлес қосып жүрген еліміздің және шетелдің көрнекті мәдениет, саясат қайраткерлерін, бизнес өкілдерін ынталандыру мақсатында «Кітап мәдениетіне қосқан зор үлесі үшін» медалі бекітілді.

2013 жылы Шығыс Қазақстанда Мұзтау тауының бөктерінде «Әл-құддыс» мешіті салынды.

2015 жылы Түркі әлемі қоры ақын, жазушы, мемлекет және қоғам қайраткері Олжас Сүлейменовті «Жыл адамы» деп таныды.

2016 жылы Алматыда Қазақстан Республикасының егеменді мемлекет ретіндегі құқықтық мәртебесін бекіткен Конституциялық заң қабылданған тарихи орын – бүгінгі Қазақ-Британ техникалық университеті ғимаратының алдыңғы бетіне (бұрынғы Жоғарғы Кеңес) ескерткіш тақта орнатылды.

2016 жылы қазақстандық боксшы Геннадий Головкиннің есімі Гиннестің рекордтар кітабына енді. Головкин осы марапатқа ең үздік нокаутер ретінде ие болған. Осы уақытқа дейін Геннадий 36 жекпе-жек өткізіп, 33 кездесуді нокаутпен аяқтаған. Осылайша, қазақстандық боксшыға тиесілі нокауттардың саны жалпы жекпе-жектердің 91,6 пайызын алып отыр. Бұл орта салмақтағы чемпиондардың арасындағы ең үздік көрсеткіш болып саналады. Осыған орай, Голливудта өткен Бүкіләлемдік бокс кеңесінің (WBC) кезекті конвенциясында Геннадий Головкинге Гиннестің рекордтар кітабының тиісті куәлігі табысталды.

2018 жылы Алматыда «Екінші дүниежүзілік соғыстағы қазақтар: шетелдік мұрағаттардағы құжаттар» атты 1-томы құжаттар жинағының тұсауы кесілді. Бірінші томда Еуропа елдеріндегі архивтерден алынған Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан қазақтар туралы мәліметтер жарияланған. Жинақ 15 шетелдік архив және Ұлыбритания, Франция, Норвегия, Ресей мен Финляндия елдерінің кітапханалары және музейлерінен алынған құжаттардан тұрады. Сонымен қатар майдангерлердің жеке мұрағаттарынан алынған құжаттар енген. Материалдардың дені алғаш рет жарияланып отыр.

2019 жылы «Астана» халықаралық қаржы орталығының ғимаратында Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі ислам ұйымының (АҚИҰ) штаб-пәтерінің салтанатты ашылу рәсімі өтті. Қазіргі уақытта Ұйымның құрамына Ислам әлемінің 34 мемлекеті кіреді және оның қызметі Ауыл шаруашылығы мен Азық-түлік әлеуетін дамыту саласында мұсылман әлемінің күш-жігерін жұмылдыруға бағытталған.

2019 жылы Ресейдің Мәскеу қаласында Rolling Thunder және Excalibur жарысы бойынша өткен әлем чемпионатында павлодарлық спортшы Николай Карпенко екі бірдей әлем рекордын орнатты. Жерлесіміз жаһандық біріншілігінде ел намысын 90 кило салмақта қорғады. Ол Excalibur бағдарламасында 125 кг, Rolling Thunder жарысында 87 кг снарядты көтерді.

2021 жылы Жапонияның ең ірі кітапханалары мен мұражайларының бірі Токио Toyo Bunko-да фотокөрме ашылды, оның аясында елшілік кітапхана қорына Қазақстанның тарихы мен табиғаты туралы ағылшын тіліндегі кітаптар жинағын, қазақ ғалымы және шығыстанушы Шоқан Уәлихановтың шығармалар кітабын, қазақ ақындарының оның ішінде А. Құнанбайұлының поэзия жинағын сыйға берді.

Toyo Bunko – Жапониядағы ең ірі Азиялық зерттеу орталығы және әлемдегі ең ірі бес орталықтың бірі. Қазіргі уақытта кітапханада Қазақстан тарихы туралы 100-ден астам кітап сақталған.

2021 жылы елордадағы Қарулы Күштер Әскери-тарихи мұражайында Бөгенбай батырға тиесілі дулығаны мұражай қорына салтанатты түрде табыстау рәсімі өтті. Ол Ақмола облысы Ерейментау ауданы Малтабар ауылының тұрғыны, батырдың жетінші ұрпағы Жабай Кенжалиннің қолында сақталған.

Қанжығалы Бөгенбай батыр (1680-1778) – қазақтың ұлы қолбасшысы, үш жүз әскерінің қолбасшысы болған. Өмір бойы қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күресіп, жоңғарлармен шайқастарда батылдық танытты.

2021 жылы Қарағандыдағы Октябрь ауданына Қазақстанның бірлігі үшін, болашағы үшін күрескен Әлихан Бөкейханның аты берілді. Аудан 1938 жылы қаланың солтүстік бөлігінде құрылған. 1961 жылға дейін Сталин деп аталды. Содан кейін Октябрьский болып өзгертілді. Оның ауданы – 22,4 мың гектар. Халық саны – 227 мың адам.

2024 жылы елорданы Бурабай курортымен байланыстыратын жаңа пойыз іске қосылды. 574 жолаушыға арналған бағыт жолаушыларды курортқа 2 сағат 26 минутта тікелей жеткізеді. Билеттердің бағасы – 2500 теңгеден 2700 теңгеге дейін. Пойыз вагондары Қазақстанда жасалған (ЗИКСТО), олар кондиционер, зарядтау құралдары мүмкіндігі шектеулі жолаушыларды орналастыру үшін жабдықталған.

2024 жылы Алматыда Қазақстан Жазушылар одағының 90 жылдығына арналған салтанатты жиын өтті. Оған ҚР Мемлекеттік кеңесшісі Ерлан Қарин, Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева, Түрксой халықаралық ұйымының (ТҮРКСОЙ) бас хатшысы Сұлтан Раев және Еуразия Жазушылар одағының президенті Уфук Тузман қатысты. Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қарин ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Одақтың 90 жылдығына орай құттықтау хатын оқып берді.