15 сәуір. Жылнама
Kazinform оқырман назарына 15 сәуірге арналған атаулы күндер мен есте қалар оқиғалар күнтізбесін ұсынады.
АТАУЛЫ КҮНДЕР
Ұлттық ғашықтар күні
Қазақстан ғашықтары «Ұлттық ғашықтар күні» мерекесін көп жылдан бері тойлап келеді. Ол 2011 жылы 14 ақпан – Әулие Валентин күніне балама ретінде пайда болды. Мереке Қозы-Көрпеш есімді жігіт пен Баян сұлу қыздың қайғылы махаббатын баяндайтын қазақ аңызының кейіпкерлеріне арналған.
Дүниежүзілік өнер күні
Халықаралық өнер қауымдастығы (IAA) белгілеп, бірінші рет 2012 жылы аталып өтті. Бейнелеу өнерінің барлық түрлеріне арналған халықаралық күнді атап өту идеясы алғаш рет Мексиканың Гвадалахара қаласында өткен Халықаралық өнер қауымдастығының 17-ші Бас ассамблеясында айтылды. Оны Түркия өкілі ұсынып, Франция, Қытай, Кипр, Швеция, Жапония, Словакия, Маврикия және Норвегия елдерінің делегаттары қолдады.
15 сәуір күнінің таңдалған себебі, бұл – атақты итальяндық суретші Леонардо да Винчи дүниеге келген күн (1452 жыл).
Халықаралық мәдениет күні
1935 жылдың 15 сәуірінде көркем және ғылыми мекемелер мен тарихи ескерткіштерді қорғау туралы халықаралық келісім – Рерих Пахтісінің қабылдануына орай құрылды. 15 сәуір күні Халықаралық мәдениет күнін белгілеу туралы ұсынысты 1998 жылы Мәдениетті қорғау халықаралық лигасы жасады.
Экологиялық білім күні
Әдетте әр елдегі ұлттық табиғатты қорғау ұйымдарының бастамасымен аталып өтеді. Бұл мерекенің тарихы 1992 жылы, БҰҰ-ның Рио-де-Жанейро қаласында Қоршаған орта проблемаларын талқылау бойынша конференциясы өткен кезден бастау алады.
Экологиялық білім күнін өткізудің негізгі мақсаты – экологиялық білімді ілгерілетіп, Жер шары тұрғындарының экологиялық мәдениетін қалыптастыру, жас ұрпақтың бойында табиғат және оның қорларына құрмет сезімін тәрбиелеу.
ЕСТЕ ҚАЛАР ОҚИҒАЛАР
1925 жылы Ақмешіт (қазіргі Қызылорда) қаласында Қырғыз (Қазақ) АКСР Кеңестерінің V съезі өтті. 15-19 сәуір аралығында өткен съезде Ахмет Байтұрсынұлының халыққа өзінің тарихи «қазақ» атын қайтару жөніндегі ұсынысы қаралып, қолдау тапты.
«Қырғыз басқа, қазақ басқа екенін қазақ баласы тегіс білсе де, бұл күнге шейін ештеңе демей, тымақтары салпиып келеді. Оны өткен замандардың ағымдары көтерсе де, қазіргі күнде ұлт атын жасыруды, ұлт тарихы ондай жаңсақтықты көтермейді», - деп сөйлеген екен Ахмет Байтұрсынұлы.
Осылайша, Ахмет Байтұрсынұлының дәл осы күнгі ұлт алдындағы тағы бір ұлы еңбегі – қазақты қайтадан қазақ атандырып бергені болды.
1993 жылы Брюссель қаласында Қазақстан Республикасының Бельгия Корольдігіндегі Елшілігі ашылды.
2005 жылы Лондонда Қазақстан Республикасы «Азық-түлік келісімшарт корпорациясы» АҚ-ның Ұлыбританиядағы өкілдігі ресми ашылды.
2006 жылы Түркия Жазушылар мен өнер қайраткерлері қоғамы 2005 жылдың қорытындысы бойынша ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа «Түркі әлеміне қызметі үшін» сыйлығын берді. «Түркі әлеміне сіңірген еңбегі үшін» сыйлығын ҚР Елшілігінің өкілдеріне Түркияның экс-президенті және әлемдік беделді саясаткер Сүлейман Демирел кейіннен ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа тапсыру үшін табыс етті.
2008 жылы тарихта алғаш рет «Шоқан Уәлиханов» атындағы қазақстандық яхта Атлант мұхитымен жүзіп өтті. Яхта командасы үш апта ішінде жер шарын шарлап шықты.
Қазақстандықтар мұхит арқылы өтуді 2008 жылғы наурыздың 25-інде Канар аралдарынан бастады. Орталық Азия Жағрафия қоғамының кеңсесіне сәуірдің 15-інде қазақстандық кеме Барбадос жағалауына келгенде жорықтың аяқталғаны туралы хабарлама берілді. Экипаждың барлық төрт адамы да ІІІ дәрежелі Поляр жұлдызы сыйлығына ұсынылды.
2010 жылы Алматыда «Қазпошта» АҚ Жеңістің 65 жылдығына арналған пошта маркасын айналымға шығарды. Маркада «Мәңгі алаудың» аясында Мәскеу қаласын қорғау кезінде соғыста ерлік көрсеткен 28 панфиловшыларға арналған саябақтағы Даңқ мемориалы бейнеленген. Марканың номиналы – 32 теңге. Суретшісі – Данияр Мұхамеджанов.
2016 жылы Астанада «Жібек жолы» раллиінің ресми өкілдігі ашылды. Мұндай офистер Мәскеуде, Парижде, Бейжіңде бар.
2017 жылы Ақтаудағы «Қазтеңізтрансфлот» компаниясының ғимаратында Литва өкілдігі ашылды. Литва Республикасының Маңғыстау облысындағы құрметті консулы лауазымына Марат Орманов тағайындалды.
2018 жылы Қазақстан алғаш рет Лондон кітап жәрмеңкесіне қатысты. Онда «Рухани жаңғыру» бағдарламасы, сондай-ақ қазақ әдебиетінің классиктері – Мұхтар Әуезовтің, Оралхан Бөкейдің, Герольд Бельгердің шығармалары таныстырылды. Ұсынылған шығармалардың барлығын британиялық аудармашы Саймон Гейган ағылшын тіліне аударды.
2019 жылы Бейжіңде China Outbound Travel & Tourism Market (COTTM) дәстүрлі ірі көрмесінде Қазақстанның туристік әлеуеті таныстырылды. Қытаймен жұмыс істейтін 11 қазақстандық туристік оператор аумағы 60 шаршы метр павильонда көрме қатысушыларын қабылдап, Қазақстан Республикасы, оның туристік бағдарлары, өнімдері туралы ақпарат берді.
2021 жылы Жапонияда қазақтар қауымдастығы құрылды. Жапонияда алғаш рет құрылған қоғамдық ұйымның мақсаты – осы елде тұратын Қазақстанның азаматтары мен қандастарды біріктіру және өзара қолдау көрсету. Өзара ынтымақтастықты орнату, мәдени-гуманитарлық жобаларды іске асыру және ақпараттық қолдау қауымдастық қызметінің негізгі бағыттары ретінде айқындалған.
2022 жылы ҚР Ұлттық музейінде түркі, ежелгі қазақ, шағатай, парсы, араб тілдеріндегі бірегей қолжазбалар көрмесі ашылды. Жалпы, 32 қолжазба ұсынылған. Олардың ішінде ең бағалысы – Ыстанбұлда түпнұсқасы сақталған Құран, көне қазақша жазылған түпнұсқасы Британиядағы музейде сақталған «Тауарих-и гузида-йи нұсрат-наме» кітабы болды.
2022 жылы Ресей ұлттық кітапханасында қазақ қоғам қайраткері, лингвист ғалым Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдығына және көрнекті жазушы, академик Мұхтар Әуезовтің 125 жылдығына арналған кітап көрмесінің салтанатты ашылу рәсімі өтті. Көрмеге Ахмет Байтұрсынұлының «Қазақ» газетіндегі 100-ге жуық бірегей мақаласы, Мұхтар Әуезовтің 1929 жылы қазақ балаларына арналып басылған «Жаңа ауыл» орыс тіліндегі әліппесі қойылды.
2022 жылы Алматыда КСРО халық әртісі Роза Бағлановаға ескерткіш қойылды. Іс-шара көрнекті опера және эстрада әншісі Роза Бағланованың 100 жылдығын мерекелеу аясында өтті.
Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармония ғимаратының алдына орнатылған қола ескерткіштің биіктігі – 4,8 метр. Бұл мекеменің сахнасында Роза Бағланова 1949 жылдан 1960 жылдарға дейін өнер көрсеткен.
