5 сәуір. Жылнама
Kazinform оқырман назарына 5 сәуірге арналған атаулы күндер мен есте қалар оқиғалар күнтізбесін ұсынады.
АТАУЛЫ КҮНДЕР
Көші-қон полициясы күні
1993 жылдың 5 сәуірі күні Министрлер кабинеті «Қазақстан Республикасындағы паспорттық жүйе туралы ережені» қабылдады. Осыдан кейін паспорттық-визалық қызмет қайта құрылды. Бұл көші-қон полициясының құрылған күні болып саналады. Қызметтің құрылымы, міндеттері өзгерді. Дегенмен, оның қазіргі атауы 1999 жылы енгізілді.
Халықаралық адамгершілік күні
БҰҰ Бас Ассамблеясы тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізудегі адамгершіліктің рөлін айқындау үшін бекіткен. Оның басты міндеті – бейбітшілік пен үйлесімділікке жету үшін төзімділік, өзара түсіністік, ниеттестік пен бірліктің маңызын көрсету. Халықаралық адамгершілік күні 1989 жылы ЮНЕСКО ұйымдастырған конгрессте құрылған әлем мәдениеті концепциясымен тығыз байланысты. Бұл концепция бойынша ұлттық үкіметтер арасында тек саяси және экономикалық келісімдерді ғана пайдаланып әлемдегі бейбітшілікті сақтап тұру мүмкін емес.
ЕСТЕ ҚАЛАР ОҚИҒАЛАР
1920 жылы Бурабай курорты ашылды.
1920 жылы Ғұбайдолла Әлібеков (1871-1923) Қазақстанның әділет министрлігінің тұңғыш комиссары, Қазревкомға мүше болып сайланып тарихта қалды. Ғұбайдулла Әлібеков Қазревкомдағы мүшелік міндеттерінен басқа тұрғындарды азық-түлікпен қамтамасыз ету, Ақмола, Ақтөбе, Адай уездеріндегі төтенше оқиғалардың тергеу жұмыстарында белсенді қоғамдық қызметтерді жүргізді.
1991 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында «Жанубий Козогистон» атты өзбек тіліндегі газет алғаш рет жарыққа шықты. Қазақша аударғанда «Оңтүстік Қазақстан» дегенді білдіреді. Бастапқыда газеттің атауы «Дустлик байроги» (Достық байрағы) болып бекітілген. Ал қазіргі атпен 1998 жылдың қаңтар айынан шыға бастады.
1996 жылы Ташкентте Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан үкіметі басшылары кеңесінің кезекті мәжілісінде жанармай, энергия және су ресурстарын пайдалану, Орталық Азия аумағында газ құбырларын салу және пайдалану туралы келісімге қол қойылды.
1997 жылы ҚР Президенті 31 мамырды «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу» күні ретінде бекіту туралы Жарлыққа қол қойды.
1997 жылы Орал қаласында Алашорда қайраткерлері Жанша мен Халел Досмұхамедовтерге мемориалдық тақта орнатылды.
2006 жылы Қазақтың Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театрында «Наз» халық биі ансамблі қазақ би өнерінің тарихында тұңғыш рет қазақ күйлері желісімен «Тұйғындар» би спектаклі қойылды. Биді қоюшылар өскелең жасқа бұл шығарма арқылы елдің тарихы мен мәдениетін түсіндіруге тырысқан. Биге Махамбеттің «Жұмыр қылыш», Е. Брусиловскийдің «Желдірме», А. Жайымовтың «Шалқыма», М. Бердіғұловтың «Көк бөрі», Ә. Қазақбайдың «Жаппас қылыш домбыра», «Тілепалды», Б. Рыспанбеттің «Қыз елік», «Тұйғындар» секілді туындыларымен қатар, халық күйі «Кеңес» пен халық әні «Дедімай-ау» әуені пайдаланылған. 1999 жылы құрылған «Наз» халық биі ансамблі Шара Жиенқұлова атындағы қазақ биінің ІІ республикалық байқауының жеңімпазы. Халықаралық «Шабыт» байқауының Бас жүлдесі мен Қытайда өткен байқаудың алтын жүлдесін иеленген. Бұл күнде құрамында 50 балет бишісі бар ұжым әр ұлттың 100-ден астам биін меңгеріп отыр.
2006 жылы Ақтөбеде тарихи-өлкетану мұражайына сыйлық ретінде асыл тастардан жасалған Қожа Ахмет Ясауидің портреті берілді. Яшма, көк тас сынды түрлі түсті тастардың кесектерінен төселген портретті Орск қаласының суретшісі Сергей Буркутбаев дайындады. Бұның ерекшелігі портреттің дайындалуында қолданылған тастар Қазақстан, Ресей, Ауғанстан және т.б. бірнеше елдің аумағынан жиналған. Сәйкесінше әлем ұлттарының бірлігі мен достығын білдіреді.
2010 жылы Америка Құрама Штаттарының Президенті Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің орынбасары, генерал-лейтенант Болат Сембиновті «Құрмет легионы» медалімен марапаттады. Награданы АҚШ Орталық қолбасшылығының командирі генерал Дэвид Петрэус тапсырды. Генерал-лейтенант Болат Сембинов өз кезегінде Қазақстан мен АҚШ үшін ортақ қатерлерге қарсы күресте, ең алдымен, халықаралық терроризмге қарсы күресте біздің офицерлер мен сарбаздарымыздың қосқан үлесін атап өтті.
2011 жылы Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінде R&D-зертханасының салтанатты ашылуы болып өтті. Бұл Қазақстанда осындай деңгейдегі бірінші және жалғыз жоба. Зертхана ақпараттық-коммуникацилық технологиялар саласын дамыту үшін заманауи халықаралық стандарттарға сәйкес білім сапасын арттыру және кадрлық әлеуетті қалыптастыру мақсатымен ашылды.
2016 жылы Алматыдағы 2017 жылғы қысқы Универсиада халықаралық студенттер ойындарына қатысуға тіркелген елдер саны бойынша рекорд орнатты.
2018 жылы Астрахан облысынан Құрманғазы домбырасының көшірмесі әкелініп, Алматы қаласындағы Ықылас атындағы халық аспаптары мұражайына табысталды. Бұл сыйлықты мұражайға 69 жастағы қазақстандық жеңіл атлетика жаттықтырушысы Едіге Нәбиев тапсырды. Ол аспапты қарағайдан жасаған. Көшірменің түпнұсқадан еш айырмашылығы жоқ және үні жақсы шығады. Астрахан облысының Алтынжар ауылында сақталған түпнұсқасында Құрманғазының қолтаңбасы бар.
2019 жылы Байқоңыр ғарыш айлағынан ұшқан «Прогресс МС-11» жүк кемесі Халықаралық ғарыш стансасына түйісіп, жүкті орбитаға жеткізу жылдамдығы бойынша рекорд орнатты (3 сағат 21 минут).
2019 жылы қарағандылық №36 мектептің «Кербез» хореографиялық ансамблі Испанияның Льорет-де-Мар қаласында өткен «Dance factory» халықаралық байқауының лауреаты атанды. Байқауда әлемнің 18 елінен 10-12 жас аралығында 1 000 биші қатысты. «Кербез» ансамблі екі хореографиялық композия – «Сылқылдақ» қазақ биін және «Хорезм» өзбек биін қойды. Қатысушылар байқау құрылтайшылары мен ұйымдастырушыларынан атаулы дипломдар алды. Сонымен қатар ұжымға Испания билігінен қосымша диплом және елтаңбалы қағаздағы алғыс хат берілді.
2020 жылы коронавирустың таралуымен күрес шараларының жүзеге асырылуы аясында Астана қаласында Көпбейінді медициналық орталықтың негізінде жағдайы аса ауыр науқастарға медициналық көмек көрсететін «Экстракорпоралдық мембраналық оксигенация қарқынды терапиясының республикалық орталығы» қызмет ете бастады. Орталықта «Ұлттық ғылыми кардиохирургиялық орталығы» АҚ-ның жоғары білікті реаниматологтары мен кардиохирургтары жұмыс істейді. Сонымен қоса олар өңірдегі дәрігерлерге жағдайы ауыр науқастарды емдеу бойынша кеңес береді.
2021 жылы Қазақстанның Қызыл кітабына жолбарыс, Орталық Азия барысы және Пржевальский жылқысы енді. Қазіргі таңда Қазақстанның Қызыл кітабына сирек кездесетін өсімдіктердің 400 түрі мен жойылып бара жатқан омыртқалылардың 133 түрі енгізілген.
2021 жылы Түркістан қаласында Еуразияның Дүниежүзілік мұра қалаларының халықаралық конференциясы өтті. Оның аясында көне мұра мен мәдениетті сақтау, туризмді дамыту, қаланы дұрыс жоспарлау және абаттандыру, жаңа ғимараттар құрылысы жағдайында тарихи тартымдылығын сақтау мәселелері талқыланды. Конференцияға Иран, Ресей, Сербия, Түркия, Польша, Грекия, Индонезия, Германия, Марокко, Албания, Қырғызстан, Өзбекстан және Қытайдың тарихи-мәдени құндылықтарын сақтауда озық тәжірибесі бар 23 елдің 50-ден астам қалаларының өкілдері қатысты.
2022 жылы ҚР Қарулы күштерінің өкілі майор Арман Тастанбеков Батыс Сахарадағы БҰҰ миссиясының (MINURSO) әскери бақылаушысы болды. Офицер бір жыл бойы бітімгерлердің он базасының бірінде миссия атқарды. Ол Эль-Аюн қаласында (миссия штабы) тіркеу рәсімінен өтіп, біліктілік тестілерін тапсырды. Дайындық шаралары аяқталған соң қызметтік міндеттерін орындауға кірісті.
2022 жылы Шығыс Қазақстан облысы Семей қаласына жақын маңда ежелгі заттар мен монеталар табылды. Олардың арасында ішкі крест, балшық ыдыстар: тәрелкелер, түйме мен гильзалар бар. Іздеушілер патшалық кезеңдегі 10-нан аса монетаны тапты. Олардың қатарында мынадай тиындар бар: екеуі 1749 және 1740 жылғы, Елизавет тиыны 1757 жылғы, Александр I дәуірінің 1825 жылғы тиыны және сібірлік сынық тиын.
2024 жылы Президент Қасым-Жомарт Тоқаев жұмыс сапарымен Өзбекстанға барды. Мемлекет басшысын Үргеніш әуежайында Президент Шавкат Мирзиеев қарсы алды. Сапар бағдарламасына екі ел басшыларының бейресми кездесуі, сондай-ақ Хиуадағы кәсіпорындар мен мәдени орындарға бірлесіп бару кірді.
