Ақылы жолдардың қысқа дайындығы көңілден шыға ма
ПАВЛОДАР. KAZINFORM — Павлодар облысының аумағында жалпы ұзындығы 1026шақырым болатын үш ақылы жол бар. Оның негізгісі «Астана — Павлодар» автобаны болса, тағы екеуі «Павлодар — Қалбатау» және «Павлодар — Ресей Федерациясы шекарасы» автожолдары. Ақылы жолдардың қысқы дайындығы мен қызметіне қатысты бүгінде бірқатар мәселе қалыптасып отыр.
Миллиардтарға салынған жол бойы сервистері қаңырап тұр
Павлодардан елордаға дейінгі төрт жолақты, 1А санатына жататын автобанның 191 километрі біздің облыстың, өзгесі Ақмола өңірінің аумағында орналасқан. Бүгінде жеңіл көліктер бұл жолда бір аралыққа 490 теңге, жүк көліктері салмағына, ал автобустар орын санына байланысты 2390 теңгеден 11 990 теңгеге дейін төлейді. Сағатына 140 километрге дейін ызғытуға болатын жаңа стандарттағы жолдың арқасында бас қалаға дейінгі уақыт бұрынғыға қарағанда қысқарды, жеңіл көлікпен небәрі 3-3,5 сағатта жетіп барасыз. Осылайша күрежол қазіргі уақытта көлік ағыны бойынша еліміздегі шешуші инфрақұрылымның біріне айналып үлгерді.
Өкінішке қарай, осы екі аралықта жолаушылардың көңіліне ұнамайтын кемшіліктер жетерлік. Әсіресе, жол бойындағы сервис ақсап тұр. Жанар-жағармай құю стансаларының, дәмханалар мен қонақүйлердің, жылы дәретханалардың жеткіліксіздігі айқын байқалады. Бұл мәселе, әсіресе, елордадан бері қайтқанда өзекті. Ақмола облысынан бастап Екібастұзға дейін көлік отынын сататын стансалар жоқ. Көлік ағыны қалың, ортасы темір қоршаумен бөлінген автобанда ретсіз тоқтауға рұқсат жоқ. Мұны жақсы білетін жүргізушілер Астана қаласынан шығарда машинасының багына аузы-мұрнынан шығарып бензин құйып алады. Ал автомобильдерге техникалық қызмет көрсетудің небәрі бірнеше пункті ғана орналасқан.
Өңірлік кәсіпкерлер палатасының Екібастұздағы филиалының директоры Медият Мұсанап жол бойымен ауыр жүк көліктері жиі жүретінін, сырттан келетін тасымалдаушыларға бұл аумақта сапалы қызмет көрсетілмей отырғанын жеткізді.
— Жергілікті кәсіпкерлер жол бойында кәсіп ашуға ынталы. Алайда «ҚазАвтоЖол» ұсынатын талаптар олардың көңілінен шықпайды. Жанармай құю бекеттерін, дәмханалар салу туралы ұсыныстар болғанымен, оларға қажетті жерді рәсімдеу, инфрақұрылым тарту үлкен мәселеге айналып тұр. Ұлттық компания кәсіп бастағысы келетіндерге уәдені үйіп-төккенімен, іс жүзінде айтқанын орындай алмай келеді. Осыдан бірер жыл бұрын акционерлік қоғамның тапсырысымен Шідерті кенті маңында көпфункционалды жол бойы кешенін (кемпинг) тұрғызған. Құны шамамен 1,5 млрд теңге тұратын жобаның құрылысы аяқталғанымен, ол бүгінде қаңырап бос тұр. Себебі нысанды жалға алуға дәрмені жететін әлеуетті кәсіпкер жоқ. Оны қойып, жол бойында көліктерге техникалық қызмет көрсететін сервистік ұйымдар мен мен техника дөңгелегін жөндейтін шеберханалар да жоқтың қасы. Алда қыс келе жатыр. Бұл мәселелер суық түскен мезгілде аса өзекті, — дейді ол.
Жоғарыдағыдай кешеннің тағы бірі екінші санатты ақылы автожолға жататын «Павлодар — Қалбатау» тас жолында, дәлірек айтқанда Аққулыда 5 жылдан бері бос тұрғанын айтып өтсек те болады. Жалпы сомасы 1 млрд теңгеге жуық қаражатқа салынған алып құрылысты әлі күнге жалға алатын кәсіпкер табылмады.
Жергілікті белсенді тұрғындардың сөзіне құлақ түрсек, ұлттық компанияның («ҚазАвтожол») мұндай көпфункционалды кешендерді әу баста салғанының өзі қателік болған. Жолаушыларға арналған барлық қолайлы жағдайлардың тұтас кешенін, атап айтқанда, жанармай құю стансасы, қонақүй, дәмхана, автокөлік жуу орны, техникалық қызмет көрсету стансасы және демалуға арналған алаңы бар жол бойы сервисін ұстап тұру аса қымбат.
Барлығы бір жерде шоғырлануына байланысты оларды бір орталықтан жылыту, күту, қызмет көрсету, қызметкерлерге еңбекақы төлеу қыруар қаражатты талап етеді. 2019 жылы еліміз бойынша мұндай 41 нысан салынатыны айтылған. Алайда алғашқы 4 кешенді салып, олардың жартысы пайдаланусыз тұрып қалғанда, жобаның өзі сәтсіз екені айқын болды. Сөйтіп акционерлік қоғам одан біржола бас тартқан.
«Қазіргі уақытта бизнес қала сыртында жұмыс істеуге дайын емес. Сәтті менеджмент жетіспейді. „Батыс Еуропа — Батыс Қытай“ тасжолының Қызылорда облысындағы бөлігінде бұл бойынша жағымды мысалдар баршылық. Ол жерде көлік ағыны үлкен, бизнес жақсы жүріп жатыр. Ал Павлодар облысындағы бағытта мәселе қалыптасып отыр, бизнес өкілдері белсенді емес», деген уәжді естідік компанияның жол бойы сервисін дамытуға жауапты мамандарынан.
Жылы дәретханалар жетіспейді
Павлодар мен Астана арасында жолаушылар тасымалын жүзеге асыратын жеке кәсіпкер Әсет Қайратов екі аралықта жылы дәретханалардың аз екенін айтады. Бұл қыста жолаушылар үшін қиындық тудырады.
— Жылы дәретханалар елордадан келе жатқанда Екібастұз қаласына 30 шақырым қалған жерде (Байет ауылы тұсында) және Төртқұдық елді мекені маңында орналасқан. Одан басқа Шідерті кенті мен Қалқаман ауылындағы дәмханалар ішінде ілуде бір мұндай дәретханалар кездеседі. Бұл дәмханалардың барлығы тәулік бойы жұмыс істемейтінін ескеру керек. Ал Байет пен Төртқұдықтың арасы шамамен 100 километрдей. Ендеше бұл екі аралықта жолаушылардың қажеттіліктері үшін тағы да қосымша заманға сай дәретханалар салынуы керек деп есептейміз. «ҚазАвтоЖол» үлкен кешендерді салғанша, орнына шағын дәмханалар мен жанармай құю стансаларын тұрғызғаны ыңғайлы болар еді. Оларды жалға алған кәсіпкер қыста жылытуға да көп шығындалмас еді. Әрі олар нысандарды сатып алып, ары қарай өзі дамытатыны анық, — деп есептейді Әсет Қайратов.
Жылы дәретханалар мен дәмханалар мәселесі «Павлодар — Қалбатау», «Павлодар — Ресей Федерациясының шекарасы» ақылы жолдарында да өзекті. Мәселен Ресей Федерациясы бағытындағы жолда жылы дәретхана 100 шақырым жердегі Тереңкөл ауылында ғана орналасқан.
Жарығы жоқ көпір қауіпті
Автобан бойын жарықтандыруға қатысты да жүргізушілер шағымы көп. Әсіресе, Қалқаман, Пограничник және Шідерті аумақтарындағы көпірлердің маңында жарық шамдары жиі сөніп қалады. Соның кесірінен түнгі уақытта жүргізушілер бұрылатын жерден өтіп кетіп, сарсаңға түсіп жүргені.
Биыл аталған елді мекендермен қоса, «Бозшакөл» және «Қарағанды» жол айрықтарында жарық жүйесі дұрыс істемей тұр. Бұл түйткілдің себебін «ҚазАвтоЖолдан» сұрағанымызда, компанияның өңірлік филиалы директорының орынбасары Алмат Шойынбаев былай деп жауап қайтарды:
— 10 киловаттық кабельдің істен шығуына байланысты «Бозшакөл» және «Қарағанды» жол айрықтарында жарық шамдары қосылмай қалды. Ал биылғы 28 қазаннан бастап «ҚАЖсервис» ЖШС-ның электромонтерлер бригадасы «Қызылорда-Павлодар-Успенка-РФ шекарасы» автожолының 1206-1367 шақырымында жарықтандыруды қалпына келтіру жұмыстарын бастады. Қалқаман және Пограничник жол айрықтарында жарық жүйесі бар, бірақта ақау анықталған жерлерде жұмыстар жүргізіліп жатыр. Бұл учаскеде жарықтандыруды қалпына келтіру жұмыстары қараша айының соңына дейін жалғасады, — дейді ол.
Анықтап білгеніміздей, ақылы учаскелер айрықтарындағы жарықтандыруды ішінара ажыратудың себебі — жарық шамдары мен олардың жинақтауыштарының жұмыс істеу мерзімінің аз болуынан. Салдарынан жүйе мезгіл сайын істен шығып, жарықтандыру жүйесі тоқтап қалады. Күн сәулесі аз, түні ұзақ қыс мезгілінде жол қиылыстарының жарықтандырылуы қыс мезгілінде аса маңызды мәселе.
Автобан неге жабыла береді?
Қыста ең жиі жабылатын жол — елордаға апаратын автобан. Боран соқса, көктайғақ пайда болса автобан жабылуға дайын тұрады. Арқаға бет қаратпайтын аяз бен көз аштырмайтын боран әлі жетіп үлгерген жоқ. Соған қарамастан биыл қараша айының басынан бері автобан ауа райына байланысты бірнеше мәрте жабылып үлгерді. Бұл мәселе жүргізушілерге ұнамайды. Аталған жолмен тұрақты жүретін көлік жүргізушілердің ойынша, «ҚазАвтоЖолдың» қыста жолды тазалауға, көктайғаққа қарсы материалды шашуға әлеуеті жеткіліксіз.
— Жолға жауапты компанияда қар тазалайтын арнайы техникалар мен қызметкерлер саны аз сияқты. Қыста қар қалың жауғанда көліктер колонна болып кептеліп тұрып қаламыз. Ал жолды тазалап жүрген арнайы көліктерді өте сирек көреміз. Бетонды жол қыста өте тайғақ, сәл жылымық болса жолдың беті айнадай жарқырап шыға келеді. Алайда көктайғаққа қарсы құм мен өзге де материалдар шашып жүргендерді ұшырастырған емеспіз. Мәселе туындап, жол-көлік апаттары жиілей бастаса ғана техникалары бой көрсетеді. Ресей жаққа жиі сапарлап тұрамын. Көрші елдің жолдарында белгілі бір қашықтық сайын техникалар базасы орналасқан. Қар жауса, көктайғақ болса, бірден іске кіріседі. Нәтижесінде жолды жауып тастау деген тәжірибе оларда өте сирек. Ал біздегі сервистік компаниялар бұл іске жауапсыз қарайтынын байқаймыз. Осындай жауапсыздықтан апаттар туындап, қаншама адамның өмірі қиылып жатыр. Бұған қоса автобанның Шідерті мен Бозшакөл арасындағы жол учаскесі де бүгінде әр жері тесіліп, түнде жүріп өтуге аса қауіпті. Білмейтін адамдар қатты жылдамдықпен жүріп, көлігін бүлдіріп алып жатыр, кейде осының салдарынан жол-көлік апаттары да болып тұрады, — дейді екі ортада жүк тасымалымен шұғылданатын Берік Есқалиев есімді жүргізуші.
«ҚазАвтоЖол» АҚ Павлодар облыстық филиалының дерегінше, республикалық маңызы бар автожолдарды қысқы уақытта күтіп ұстау бойынша жұмыстарды орындау үшін 107 техника бар.
— Оның ішінде шнекоротор-9 бірлік, КДМ-45 бірлік, автогрейдерлер-17 бірлік, тракторлар (К-700, МТЗ және т. б.) — 24 бірлік, бульдозерлер-3 бірлік, тиегіштер — 9 бірлік. Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарын қысқы кезеңде сапалы ұстау үшін 4 бірлік автогрейдер сатып алынды, сондай-ақ 33 бірлік техниканы жалға алуға конкурс жарияланды. Облыс аумағында республикалық маңызға ие 1662,78 шақырым жол бар, оларды күтіп ұстауға «ҚАЖсервис» ЖШС Павлодар облыстық филиалы жауапты. Штатта ауыр техникамен жұмыс істеуге маманданған білікті мамандар бар, сондай-ақ ауыр техниканың жарамдылығын сақтау үшін өз автошаруашылықтарын ұстайды. Серіктестік соңғы төрт жылда 31 техника (МТЗ 92 — 3, КДМ — 17, тиегіш — 7, автогрейдер — 4) сатып алды, -деп хабарлады компаниядан.
Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарына қызмет көрсету үшін аталған компанияға биыл 5,6 млрд теңге қаражат бөлінген. Оның 2,9 млрд теңгесі ақылы жолдарға бағытталған. Бұл қаражатқа жол бойындағы қар ұстайтын учаскелерге траншеялар мен біліктер, ағаштан қалқандар орнату жоспарланған.
Бұған қоса жиектер мен беткейлердің шөбі шабылып, бұталар мен өзге де өсімдіктер оталып, шұңқырлар жамалған. Қысқа уақытта пайдалану үшін «ҚАЖсервис» 14033 текше метр құм, 3367 тонна илеу, 3502 тонна техникалық тұз, 2165 тонна көмір, 5,4 тонна көктайғаққа қарсы реагент дайындаған. Жол бойында қызмет көрсетуге 14 өндірістік база, 9 қазандық, 12 жылыту пункті дайындалып жатыр.
Өңірдегі өзге жолдардың халі нешік?
Павлодар облысының аумағындағы жалпы ұзындығы 5,5 мың километр көлік жолдарын күтіп ұстауға 3,4 млрд теңге бөлінген. Бұған республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар жолдар енеді.
Павлодар облысы жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы басшысының орынбасары Нариман Омардың сөзінше, қыс кезеңінде жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарында қауіпсіз және үздіксіз жол қозғалысын қамтамасыз ету мақсатында 38 мердігерлік ұйыммен шарттар жасалған.
Сондай-ақ көктайғаққа қарсы 8,3 мың тонна материал дайындалып, жолдарда 387 арнайы техника мен 850-дей жұмысшы жұмылдырылған. Аймақ жолдарында 3 негізгі көпір, 846 жарық тірегі, 16 жол айрығы, 3 мыңға тарта жарықшамдары бар.
Ал энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының ақпараты бойынша 97 мердігерлік ұйым көшелер мен елді мекендерді күтіп ұстауға жауапты. Олардың 576 бірлік арнайы техникасы бар, жол жиектеріндегі қарды қолмен жинау жұмыстарына 600-дей жұмысшы жұмылдырылады деп жоспарланған.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев: «Жолдың сапасына айрықша назар аудару керек. Мұндай жобаларға қолынан іс келетін, тиісті техникамен жабдықталған өз кәсіпорындарымызды тарту керек. Жалпы, жол мәселесіне келгенде бір ғана мақсат болуға тиіс. Республикалық немесе аймақтық жол болсын, еліміздегі жолдың бәрі сапалы болуы керек. Әзірге жағдай мәз емес», — деген еді.
Бұл мәселені тарқату үшін «ҚазАвтоЖол» компаниясының басшылығы аса байыпты әрі шешімді істер атқарады деп сенеміз. Жолдарды ақылы етпес бұрын оның бойында жолаушылар аялдап, демалатын заманға сай сервистік орындар тұрғызғаны абзал. Сервис жақсарса, ақылы жолдағы қауіп-қатер азайып, көлік ағыны молая түсетіні анық.
