АҚШ-Иран қақтығысы: MI6 экс-басшысының үш сценарийі
АСТАНА.KAZINFORM — Ұлыбританияның MI6 барлау қызметінің бұрынғы басшысы Джон Соэрс Иранның ядролық бағдарламасы төңірегіндегі жағдай туралы айтты, деп хабарлайды Kazinform тілшісі.
Джон Соэрс Chatham House талдау орталығында АҚШ-Иран қарым-қатынасы туралы сөйлеген сөзінде: «Иранның ядролық нысандарына соққы беру үшін қолайлы сәт» деген көзқарас АҚШ пен Израильдің саяси орталарында күшейіп келеді. Ол ақпан айында Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяхудың Вашингтонға сапарына ерекше назар аударып, талқылаудың негізгі тақырыптарының бірі Иран төңірегіндегі жағдай болуы мүмкін екенін көрсетті.
— Нетаньяху Американың күшін Израильдің өзі жасай алмайтын ядролық нысандарды жою үшін пайдаланғысы келеді. Ол жер бетіне көп зиян келтіруі мүмкін, бірақ ядролық қондырғылар жасырылған жердің тереңіне ене алмайды, - деп түсіндірді MI6-ның бұрынғы басшысы.
Сонымен бірге ол Дональд Трамп әкімшілігі Тегеранмен келісімге келу мүмкіндігін қарастырып жатқанын атап өтті.
Еуропаның дипломатиялық күш-жігері 2015 жылы қол қойылған Иранның ядролық бағдарламасы бойынша бірлескен жан-жақты іс-қимыл жоспарының мерзімі 2025 жылдың қазан айында аяқталады. АҚШ 2018 жылы келісімнен шыққаннан бері ол белгісіз жағдайда қалды. Оны жаңарту немесе неғұрлым ұзақ мерзімді мәміле жасасу әрекеттері сәтсіз аяқталды.
Соған қарамастан, Соэрстің айтуынша, Еуропа елдері дағдарыстан шығудың дипломатиялық жолын іздеуді жалғастырып жатыр. Бірақ келіссөздердің нәтижесі негізінен Тегеранның ядролық бағдарламасы бойынша ынтымақтастыққа дайындығына байланысты.
— Еуропалықтар Иранға қарсы санкцияларды қайта енгізе ме, жоқ па деген мәселені шешуі керек. Ал бұл шешім алдағы жарты жыл ішінде қабылдануы тиіс. Сондықтан олар ирандықтардың ядролық бағдарлама бойынша ынтымақтасуын қалайды, — деді Джон Соэерс.
Диалогтың ықтимал бағыттары Дональд Трамп Иран басшылығына хат жолдап, келіссөздерді қайта бастауды ұсынды. Дегенмен, Тегеран екі жақты позиция көрсетуде: бір жағынан диалогқа сақтықпен дайын екенін білдірсе, екінші жағынан қысыммен келіссөздерге жол берілмейтінін алға тартады.
Дегенмен, Джон Соэрс тарихи жағдайды ескеру қажет деп санайды. 2000 жылдары Иран санкциялар мен одан әрі санкциялар қаупі жағдайында келіссөздер жүргізді, ал 2011-13 жылдары қатаң экономикалық шектеулерге қарамастан диалогқа кірісті. Бұл Тегеранның ақыры консультацияларды бастайтынын меңзейді.
Британ барлау қызметінің бұрынғы басшысының айтуынша, АҚШ пен Иран арасындағы диалогтың негізгі тақырыптарының бірі мұнай нарығы болып қала береді.
— Вашингтон мен Тегеран арасында мұнай экспорты мәселесі бойынша белгілі бір байланыс нүктелері бар. АҚШ Иранның нарықтағы қатысуын арттыруға толығымен мүдделі емес, бірақ әлемдік мұнай бағасын төмендету АҚШ стратегиясының бір бөлігі және Иран мұнайын нарыққа қайтару көмектесуі мүмкін. Бұл Трамптың да шегініс жасай алатын саласы, — деді ол.
Еске сала кетейік, бұған дейін Бейжіңде жұма күні Қытай, Иран және Ресей Сыртқы істер министрліктері өкілдерінің кездесуі өтті. Тараптар Иранның ядролық мәселесін талқылаған болатын.
