Алматыда жерлеу қызметі қанша тұрады
АЛМАТЫ. KAZINFORM — Әр халықта жерлеу рәсімі әртүрлі болады. Ортақ ерекшелігі — қайтыс болған кісіге құрмет көрсету, марқұмды өз мәдениеті бойынша жер қойнауына тапсыру, жақындарына көңіл айту. Kazinform тілшісі жерлеу рәсіміне қатысты сауалдарға жауап іздеп көрді.
ҚМДБ Qamqor-Sharapat орталығының директоры Мейрамбек Қабылбекұлының айтуынша, қазақ халқының марқұмды жерлеу турасында ғасырлар бойы қалыптасып, тұрмыста бекем орын алған қағида-ережелері бар.
ҚМДБ ғұламалар кеңесі 2020 жылы «Зират және зиярат мәдениеті» және «Ас беру мәдениеті» атты құжаттарын шығарған.
Аталған құжаттар негізінде ҚМДБ жанынан Qamqor-Sharapat салттық қызмет көрсету орталығы құрылып, пилоттық жоба ретінде Астана қаласында екі жыл жұмыс істеді.
Орталықтың қызметі халық пен жергілікті зират әкімшілігінен қолдау тапқандықтан 2022 жылы еліміздің барлық облыс орталығынан филиал ашылды.
— Қазір мешіттердің жанынан бөлімшелер ашылып, марқұм болған туысының жаназасы мен жерлеу рәсімін шариғат талабына сай атқарып беруді сұраған мұсылмандардың өтінішіне байланысты, марқұмды жуындыру, кебіндеу, жаназасын шығару, жерлеу, қабір басына құлпытас орнату, марқұмның құрметіне арналған құдайы астарда құран бағыштап дұға жасау сынды салттық қызметтерді көрсетіп келеміз. Қазіргі таңда өңірлердегі зираттардың ішінен жергілікті зират әкімшіліктері орталығымызға арнайы жер бөліп беріп жатыр, —дейді орталық директоры.
Сондай-ақ ол қайтыс болған кісіні жерлеу үшін зират қорымынан жер тегін берілетінін атап өтті.
— Ұлттық экономика министрінің «жерлеудің және зираттарды күтіп ұстау ісін ұйымдастырудың үлгілік қағидаларын бекіту туралы» бұйрығына сай, адамның қайтыс болғаны туралы тиісті құжаты негізінде әр марқұмды жерлеу үшін зират қорымынан 6 шаршы метр жер тегін беріледі. Қабірлердің арақашықтығы ұзындығы жағынан 1 метр, биіктігі жағынан 50 см болуы керек. Сондай-ақ жерлеуге бөлінген учаскенің шекарасында жерленген марқұмның құрметіне табиғи тастан немесе бетоннан жасалған қабір үстіне ескерткіштер мен құрылыстар, гүлзарлар мен орындықтар орнатуға болады. Тегін берілген жерге марқұмды туған-туыстарына қабірін қазып, жерлеуіне рұқсат етіледі. Сондай-ақ әр өңірде қабір қазу мен жерлеу қызметтерін ақылы түрде атқаратын жеке және заңды тұлғалар жұмыс істейді және әр өңірде баға жердің қыртысына байланысты өзгеріп отырады, — деді ол.
Десе де, қайтыс болған адамды жерлегенде қабіріне биік құлпытас пен зәулім кесене орнатуды жөн көретіндер баршылық. Алматыдағы Кеңсай зиратынан түрлі мазарды көруге болады. Кей мазар мәрмәрдан тұрғызылған. Мұндай кесенелердің құны 10 млн теңгеден асып кетеді.
Алматы қаласында салттық қызмет көрсететін компания қызметкері Едіге Ерасылдың сөзінше, құлпытастың бағасы көлемі мен таңдап алған тасына байланысты.
— Ескерткіш көлемі тек аты-жөні, дүниеге келген, кеткен күндерін көрсеткен кішкентай ғана белгітаспен ғана шектелгені дұрыс, әрине. Алайда, марқұмның туыстарының қалауы өзгеше болуы мүмкін. Мысалы, бізде ең төменгі баға 50 мың теңгеден басталып, 2 миллионға дейін барады. Бейіт басын көтеріп, оған құлпытас орнатудың құны бөлек. Мәселен, қара түсті граниттен қойылған құлпытас қоршауымен 7 миллион болады. Оның өзі тапсырыспен бір айда дайындалады. Ал сұр немесе жәй мәрмәрдан қойылатын құлпытас 500-600 мың теңгеге шығады. Қаражат жер үшін емес, көрсетілетін қызмет үшін төленеді, — дейді ол.
«Qamqor-Sharapat» орталығының директоры Мейрамбек Қабылбекұлы зират көтеру әр өңірде әртүрлі екенін тілге тиек етті.
— Бірдей болғаны жақсы. Дегенмен зират көтеруде әр өңірде әртүрлі болуының басты себебі — табиғат жағдайына байланысты. Барлық қабірдің топырағы түйенің өркешіндей етіп үйіледі. Мысалы, оңтүстік өңірлерде қабір басына тек құлпытас орнатады, ал басқа өңірлерде әр қабірдің басына түрлі тастардан қоршау жасап, кейбірі күмбез орнатып жатады. Солтүстік өңірлерде жауын-шашын мен қар көп жауатындықтан солай жасайды. Өйткені қыс бойы жауған қар көктемде күн райы жылынған уақытта су болып еріп қабір басындағы топырақты шайып немесе бір-біріне қосып кететін көрінеді. Кейбір ескі зираттардың жалпы сырты қоршалмағандықтан қабірлерді жан-жануар басып кетпесін деген мақсатта әр қабірді жеке-жеке қоршаған. Еліміздегі ескі зираттарды қарасақ, киелі, әулие болған марқұмдардың ғана қабірінің басына күмбездер салынған, басқа қарапайым марқұмдардың қабіріне тек қана құлпытас орнатылғанын көреміз, — дейді ол.
«Еліміздегі қорымдарда неге әркім өз қалауынша зират көтереді, оны қадағалайтын органдар бар ма?» деген сауалымызға спикер былай жауап берді:
— Біздің ел — зайырлы, көпұлтты мемлекет. Ел аумағындағы зираттарды қадағалау, зираттарға жер бөлу тағы басқа мәселелер мемлекетіміздің заңдарымен реттеледі. ҚМДБ — еліміздегі мұсылмандардың діни бірлестігі. Қадағалаушы, заң шығарушы немесе жазалаушы орган емес. Сондықтан ҚМДБ-ның шығарған «Жаназа және жерлеу рәсімдері», «Зират және зиярат мәдениеті» кітаптары мен құжаттары еліміздегі мұсылман жамағатына үлгі ретінде ұсынылады.
Діни қызметтерді, яғни марқұмды жаназаға дейін оңға жатқызу (мейрамсу беру), жаназа шығару, марқұмды қабірге орналастырған кезде жүзін құбылаға қаратып жатқызу, жерлеуге келген жамағатқа діни насихат айту, жерлеп болғаннан кейін марқұмның құрметіне Құран аяттарын оқып, дұға жасау және жаназа дастарқанында Құран оқып, бата жасау сынды діни рәсімдерді дін қызметкерлері, яғни имамдар атқарады.
— Имамдарымыз өзінің атқарған діни қызметіне арнайы қаржы талап етпейді, марқұмның туыстары өзінің жағдайына қарай діни рәсімді атқарған имамға өз рахметін айтып жатады. Ал, марқұмды шариғат талабымен жуындыру, ақырет киімін дайындап (пішіп) кебіндеу, зират басына автокөлікпен (катафалк) жеткізу, басқа қалаға (автокөлікпен, авиа қызметі арқылы) жеткізу, қабірін қазып-жерлеу, марқұмның аты-жөні жазылған бас ағашын орнату, құлпытас орнату қызметтері ақылы негізде жүргізіледі, — деп қосты ол.
Отбасы жағдайына байланысты салттық қызметтердің ақылы түрін төлеуге жағдайы келмейтін отбасыларға қайырымдылық ретінде тегін қызметтер көрсетіледі.
Алматыда барлық жөн-жоралғыны сақтай отырып, жерлеу рәсімін ұйымдастыруға кем дегенде 100 мың теңге қаражат кетеді. Оның ішіне табыт, мата, кілем, қабір қазу, мәйітті тасымалдайтын көлік пен жерлеу кіреді.
Кейде марқұмды басқа қалаға тасымалдау қажеттігі туындайды. Енді бірі зират басына қоятын тасын ерекшелеуді қалайды. Ал енді бірі сапалы табыт сұрайды. Осылайша, баға өсе береді.
Алматы қаласында 70 зират бар, оның 61-і қала әкімінің қаулысына сәйкес жабық. Жабық қорымдардың бірі — Райымбек даңғылының бойында орналасқан Орталық зират.
Ел арасында Ұлылар қорымы деген атауға ие болған жерде Мұхтар Әуезов, Мұқан Төлебаев, Қаныш Сәтпаев, Шәкен Айманов сынды қазақтың мемлекеттілігін қалыптастыру жолында тер төккен азаматтарымыз жерленген.
Қалалық әкімдіктен мәлім еткендей, мегаполисте марқұмдарды жерлеуге арналған тоғыз зират бар.
— Өз кезегінде «Алматы салттық қызметтер көрсетудің арнаулы комбинаты» ЖШС белгіленген тәртіппен бекітілген баға тізіміне, сондай-ақ Қазақстанның қолданыстағы санитариялық нормаларына сәйкес ритуалдық қызметтер көрсетеді. Демек, тек қайтыс болған адамды жерлеуге арналған қызметтер (қазба жұмыстары, тегістеу, үстіне топырақ төгу және тағы басқасы), сондай-ақ марқұмның туыстарының қалауымен көрсетілетін қосымша қызметтер ақылы, — деп атап өтті әкімдіктен.
Сондай-ақ әкімдік туысы жоқтар мен биологиялық қалдықтарды жерлеу мен көму «Батыс» зиратында арнайы бөлінген учаскеде жүргізілетінін жеткізді.
