Бар игілігіміздің бастауы бол­ған құтты Тәуелсіздігімізге 20 жыл - Президент Н.Назарбаев

АСТАНА. 16 желтоқсан. ҚазАқпарат /Айдар Оспаналиев/ - Осы аптада ел экономикасында орын алған айтулы оқиғалардың бірі Қазақстан Үкіметі мен Қарашығанақ жобасындағы мердігер компаниялар арасындағы проблемалық мәселелерді реттеу бойынша қол қойылған келісім болды. Мәселенің мән-жайына тоқталар болсақ, 2009-2011 жылдар аралығындағы ұзақ келіссөздердің нәтижесінде Қарашығанақ Консорциумы бұдан бұрынғы келіспеушіліктерді реттеу мақсатында өз үлесінің 5 пайызын Қазақстанға беруді және нарықтық бағамен қосымша тағы бес пайызды осы жобаға қатысу үшін сатуға келісті.

Нәтижесінде Қарашығанақ жобасындағы еліміздің үлесі 10 пайызға жетті. Мұнай және газ министрі Сауат Мыңбаевтың айтуынша, Қазақстанмен Консорциум Қарашығанақ жобасын жүзеге асырудағы тараптардың өзара тиімді ынтымақтастығын қамтамасыз ету үшін салық салу, кедендік төлемдер, шығындардың орнын толтыру секілді бағыттар бойынша барынша ашықтықты қамтамасыз етуге бағытталған бірқатар келісімдерге қол жеткізілді. Осылайша Қазақстан Республикасы Қарашығанақ Консорциумымен арадағы келісім-шарттың тұрақтылығын қуаттады. Мұнымен қоса, қазақстандық тараптың жобаға қатысушы ретінде енуін ескере отырып, Қазақстан Каспий құбыры Консорциумында жылына 0,5 миллион тонна көлемінде (бұдан кейін жылына 2 млн. тоннаға дейін) қосымша квота бөлуге келісті. Келісімшарттың нақты күшіне енуі тараптардың бірқатар талаптарды орындауына байланысты орындалады, яғни бұл шара 2012 жылдың 1 жартыжылдығында іске асырылады деп күтілуде.

«Егер Қазақстан Республикасының мүддесі тұрғысынан айтар болсақ, онда біз барлық мемлекеттік органдардың наразылығын реттеу үшін бес пайызын алып отырмыз. Тағы бес пайызын салықсыз бір миллиард долларға нарықтық бағамен сатып алдық. Нәтижесінде «ҚазМұнайГаз» он пайыздық үлеспен жобаның қатысушысына айналды. "ҚазМұнайГаз» осы бес пайызды сатып алу үшін заем алды. Өздеріңіз білесіздер, біздерде осыған дейін кедендік баж салығы бойынша біршама келіспеушіліктер туындаған болатын. Консорциум енді осы кедендік төлемдерді төлемейді. Бұл Қазақстан Республикасының бюджеті мен Ұлттық қорына қаржы түсімінің төмендейтіндігін білдірмейді. Қолданыстағы келісімде әділдік индексі деген бар және де осы төлемдер пайда түсіретін мұнайды арттыру арқылы өтелетін болады», - деп атап көрсетті.

Ал Қаржы министрі Болат Жәмішевтің айтуынша, алдағы уақытта қол қойылған келісім негізінде Қарашығанақ жобасы бойынша 400 миллион АҚШ долларынан астам салықтық наразылықтардың 100 миллион долларына жуығы төленеді. Бұл Қазақстан үшін айтулы жетістік болмақ. Айта кетейік, Қарашығанақ кен орны бүгінде әлемдегі ең ірі қорлардың бірі болып табылады. Ондағы сұйық көмірсутектердің көлемі 1,2 миллиард тонна, ал газ 1,35 триллион текше метрді құрайды. Қарашығанақ жобасында Бритиш Газдың үлесі 32,5 пайыз, Аджип үлесі 32,5 пайыз, Шеврон - 20 пайыз, сондай-ақ Лукойлдың үлесі 15 пайыз деңгейінде.

***

Осы аптада Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында елдің дамуы мен гүлденуіне лайықты үлес қосқан қазақстандықтарға мемлекеттік наградаларды тапсырды. Елбасы Ішкі істер министрі Қалмұхамбет Қасымовқа полиция генерал-лейтенанты атағын берсе, Ұзақбай Қарабалин мен Сергей Терещенкоға «Қазақстанның Еңбек Ері» атағын табыс етті. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғарыш агенттігінің төрағасы Талғат Мұсабаев, ҚР Мемлекттік хатшысы Қанат Саудабаев «Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Н. Назарбаев» орденінің иегері атанды. Н.Назарбаев «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл» мерекелік медальдерін тапсырды.

Мемлекет басшысы сонымен қатар еліміздің бірқатар азамттарына «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл» мерекелік медальдерін тапсырды. Бұл медальдың иегерлері арасында еліміздің облыстары мен Астана және Алматы қалаларының әкімдері, Президент әкімшілігінің басшысы Аслан Мусин, Премьер-Министр Кәрім Мәсімов, Мемлекеттік хатшы Қанат Саудабаев, Жоғарғы сот төрағасы Бектас Бекназаров, «Нұр Отан» ХДП Төрағасының бірінші орынбасары Нұрлан Нығматулин, Бас прокурор Асхат Дауылбаев, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Нұртай Әбіқаев, сондай-ақ басқа да лауазымды тұлғалар бар. Президент онда медаль алған азаматтардың тәуелсіздік жылдарында іргелі істерді атқарғанын сондықтан бұл марапат есте қалатын 20 жылдыққа тағайындалғанын атап өтті.

«Қазақстан бұл белеске тұғырлы әрі абыройлы ел ретінде зор табыстармен келгеніне осы күндері барша ақпарат құралдарынан көріп отырсыздар. Жасампаз 20 жыл тәуелсіз еліміздің жұлдызды жылнамасы болып табылады», - деп атап өтті Мемлекет басшысы. Осы шара барысында Н.Назарбаев сонымен қатар еліміздің бірқатар азаматтарына «Барыс», «Отан» ордендерімен және мемлекеттік сыйлықтармен марапаттады. Айта кетерлігі, Мемлекет басшысы осы шара барысында Тараз қаласында лаңкесті ұстау барысында ерлікпен қаза тапқан полиция қызметкері Ғазиз Байтасовқа «Халық қаһарманы» атағын тапсырған болатын. Кеше ғана елді дүрліктірген қайғылы оқиға қалың көпшіліктің көз алдында. Сондықтан бұл марапат ержүрек тәртіп сақшысының туған-туыстарын ғана емес, бүкіл қазақстандықтарды тебіренткені шындық. Қазақстан Республикасына сіңірген аса үздік еңбегі, қызметтік борышын атқару үстінде көрсеткен батылдығы мен жанқиярлығы үшін Жамбыл облысы Ішкі істер департаменті жол полициясы жеке батальонының взвод командирі (марқұм) Ғазиз Байтасовтың наградасы оның зайыбы Гүлжамал Тәжиеваға тапсырылды. «Өзінің жанын аямай, басқа тараздықтарды аман алып қаламын деп, ол қылмыскерді ұстау кезінде қаза тапты. Өзінің ұрпақтарының және басқа да полиция қызметкерлерінің есінде қалсын деп осындай шешім қабылдадым. Сол кезде опат болған өзге де азаматтарымыз өз марапаттарын алатын болады»,- деді Елбасы.

***

Осы аптадағы елде болған айтулы оқиғалардың барлығына дерлігі ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығымен байланысты болды. 15 желтоқсан күні Тәуелсіздіктің 20 жылдығына арналған салтанатты жиналыс өтті. Аталмыш жиынға Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев қатысып сөз сөйледі. «Бар игілігіміздің бастауы бол­ған құтты Тәуелсіздігімізге 20 жыл толды! Бұл - байтақ еліміз үшін тең­десі жоқ тарихи күн! Бабалар аң­са­рын ақиқатқа айналдырған еліміз үшін ұлан-асыр той!»,деп бастады Елбасы сөзін. Еліміздің сан ғасырлық тарихында бастан өткерген оқиғаларға тоқталған Президент «Біз алтын таққа отырған асқақ дәуірлерді де, өзгенің бодауында болған кер заманды да бастан кеш­кен елміз. Сондықтан халқымыз азаттық рухын терең сезініп, жан-жүре­гімен түсіне біледі. Бірлігі кетіп, берекесі қашқан халқымыз «Ақтабан шұбырын­ды, алқа көл сұламада» қынадай қырылған. Аласапыран заманда ағай­ын­ның алауыздығынан басына бұ­ға­лық түсіп, бұлт үйірілген бұлдыр күндер орнады. Сондықтан данышпан Абай «Бас-басына би болған өңкей қи­қым, Мінеки бұзған жоқ па елдің сиқын?» деп күңіренді. Бірақ, тағдырдан талай тепе­ріш көрсе де, халқымыздың рухы жасымаған. Азаттық - Ұлы Даланы мекен еткен аталарымыздың асыл арма­ны еді. Біз осы асқақ арманға қол жеткіздік. Еркіндік аңсаған қазақ хал­қы­ның өршіл мінезі, намысты жа­ны­ған жастар бұлқынысы Жел­тоқ­санда жанартаудай жарқ етіп, жаңа тарихымызға елеулі із қалдырды. Жастар жүрегіне жара салған Желтоқсан күндерін жұрт жа­дында мәңгі қалдыру мақсатында көптеген шаралар атқарылды. Қыршыннан қиылып, Жел­тоқ­санның символына айналған Қай­рат Рысқұлбековке «Халық Қа­һарманы» атағы берілді. Астана, Алматы және еліміз­дің барлық іргелі қалаларында Жел­тоқсан атындағы көшелер бар. Алматыда ескерткіш ашылды. Зардап шеккендерге түрлі қолдау көрсетілуде. Бостандықты бағалаудан, азат­тықты ардақтаудан, тәуелсіздікке тәу етуден артық бақыт жоқ. Тәуелсіздік - тәуекел еткеннің ғана тағдырына бұйыратын бақыт! Егемендік алу - оңай емес, ал еңсесін тіктеген ел болу тіпті қиын. Біздің алдымызда тәуелсіз­дік­ті қорғау, татулықты сақтау, тұ­рақтылықты орнықтыру сияқты аса күрделі тарихи істер тұр. Бізге мыңжылдықтар тоғыс­қан алмағайып кезеңде мемлекет құру, ел болу міндеті жүктелді. Келер ұрпақ алдындағы бұл ұлан-ғайыр істерді біз абыроймен атқарып шықтық. Дүние жүзі тарихында ешбір мемлекет азаттығының алғашқы 20 жылында осынша қарқынды өрлеу үлгісін көрсете алған емес. Бұл - Қазақстанның сөзсіз мой­ындалған дара даму даң­ғы­лы­ның айқын көрінісі»,-деп атап көрсетті Елбасы.

Президент сөзінде жұлдызды жиырма жылда біз елдің көшін аудармай, шаңы­ра­ғын шайқалтпай, іргесін бекітіп, ше­карасын заң жүзінде шегелегенімізді атап өтті. Яғни қазақстандықтар мемлекеттік құрылымдарын негіздеп, алтын арқауы үзіліп қал­ған елдік дәстүрді қайта жалғап, оны берік орнықтырды. Елтаңбаны айшықтап, күн ас­тында алтын қыраны қалықтаған көк байрақты шарықтатып, ән­ұранды шырқатты. Жұлдызды жиырма жылда ұлт­ты ұйыстырып, қаймағы бұзыл­маған берекелі бірлік орнатты. Ұлтаралық келісім мен діни түсіністікке негізделген бірегей қоғам қалыптастырды. Елдігіміз еңселеніп, дүние жүзі қазақтарының құрылтай­­ларын өткіздік. Тағдырдың талайымен әлемге тарыдай шашылып кеткен қан­дас­тарымызды құтты қара ша­ңыраққа қайта жинадық. Әлемдік үйлесімнің, этнос­тар арасында жарасымның бірегей үлгісіне айналған Қазақстан халқы Ассамблеясын құрдық. Адамзатты жаппай қырып-жоятын жойқын қарудан біржолата бас тартқан еліміз бейбіт­ші­ліктің белдеуіне айналды. Әлемнің алпауыт мемлекеттерімен терезесі тең жағдайда әріптестік қарым-қатынас орнаттық. Кеткенімiз келді, кемісімiз тол­ды, ұлттық құндылық­тары­мыз ұлықтала бастады.

«Жойылудың алдында тұрған қа­зақ тілі мемлекеттік мәртебе алып, тәуелсіздікпен бірге қайта түледі. Біз тәуелсіздік жылдарында қазақ тілінде білім беретін мың­нан аса мектеп тұрғыздық. 1991 жылы қазақ тілінде білім алған шәкірттер саны 32 пайыз болса, ол көрсеткіш бүгінде 85 пайыздан асты. Енді 2020 жылы мемлекеттік тілді меңгерген отандастардың үлесін 95 пайызға жеткіземіз. Бұл межеге біз кезең-ке­зең­мен жетуді көздеп отырмыз. Қазір елдегі өзге этнос өкіл­де­рінің 30 мыңнан астам балалары қазақ тілінде білім алуда. Тәуелсіздік жылдары қазақ халқы - ұлыстың ұйытқысына, қа­зақ тілі - тұтас ұлыстың ортақ ті­ліне айналды. Әрине, тіл мәселесі - уақыт­тың еншісінде. Санның артуы, сананың орнығуымен барлығы өз орнына келеді. Бұл орайда, біздің басты бай­лығымыз - ел бірлігі екенін ешуақытта ұмытпауымыз керек! Еліміз қуатты болса, мемлекеттік тілдің болашағы да сон­шалық шуақты болмақ. Дүниеде қазақ деген ел барда қазақ тілі мәңгі жасай береді!!!»,-деді Н.Назарбаев.

20 жыл ішінде тәуелсіздік арқылы мәде­ни­е­ті­­міз де құлашын кеңге жайып, қар­қынды дамуға зор мүмкіндік алыпты. Бұдан «Мәдени мұра» бағдар­ла­масы бұған үлкен серпін берді. Шет елдерден қазақтың та­рихы мен мәдениетіне қатысты бес мыңнан аса қолжазбалар мен көшірмелер әкелінді. Соның бәрі ел игілігі мен мем­лекет мүддесі үшін, ең бас­тысы, қазақ халқы үшін ат­қа­рылуда. Осы жылдарда көптеген тарихи жәдігерлер табылып, 700-ден астам тарихи ескерткіштер қал­пына келтірілді. Қазақтың мың әні, қазақтың мың күйі жарыққа шықты. Қазақтан шыққан кемең­гер­лердің кітаптарын аудартып, қайта шығардық. «Бұл біздің қа­зақты дүние жүзіне паш ету үшін, еліміздің дана тұлға­ла­ры­ның бар екендігін білдіру үшін жасалған болатын. Егемендік арқылы ата дініміз өркен жайып келеді. Біз Тәуелсіздік жоқ жерде діннің де болмайтынын таяу та­рихымыздан жақсы білеміз. Осы орайда тарихқа жүгініп, бір жәйтті еске салғым келеді. Діннің діңгегі - дәстүрмен берік. Өзгенің қаңсығы бізге таң­сық бола алмайды. Біздің ғасырлар бойы қа­лып­тасқан өнегелі салтымыз, дәстүр­лі қалпымыз, ата-бабамыздан қал­ған айқын бағытымыз бар. Сол жолмен жүрген абзал.

«Сонымен қатар жұлдызды жиырма жылда біз қуатты экономика құрып, қар­қын­ды дамыттық. Біз ұзақ мерзімді стратегия­лық ірі жоспарлар жасап, іргелі бағдарламалар қабылдап, оны сәтті жүзеге асырып келеміз. Жұлдызды жиырма жылда біз астанамызды Алатау баурайын­дағы ару Алматыдан Арқадағы Ақмолаға көшірдік. Өздеріңіз білесіздер, біз Еу­ропадағы қауіпсіздік және ынты­мақтастық ұйымының тізгінін ТМД және Азия елдері ішінен ал­ғаш рет қолға алдық. Әлемдік деңгейдегі мұндай мәртебелі миссия қазақ баласына бұрын-соңды сеніп тапсырылып көрген емес еді. Қазақстан ХХ ғасырдың ая­ғында, бірқатар империялар күй­реген тұста жаңа мемлекет ретінде ірге тіктеді. Алып империяның бірі - Ке­ңес Одағы біздің көз алды­мызда қирады. Біз одан орасан зор зардап шектік. Көпшілік бізді өзара тартысқа түсіп жатқан кедей ел деп есептейтін. Естеріңізде болса, 1998 жылы белгілі саясаттанушы Збигнев Бжезинский Қазақстанның Еуразияда ғана емес, тіпті Орталық Азияның өзінде елеусіз, бола­ша­ғы бұлыңғыр ел екенін айтқан еді. Ал енді биыл, 2011 жылы Еуропа Кеңесінің бас хатшысы Янгланд мырза екеуара әңгіме кезінде былай деді: «Әлемнің кез келген тұрғыны Қазақстанның тек өңірде ғана емес, әлемдік деңгейде зор табысқа жеткенін айта алады». Мұндай пікірлерді айтып жүр­ген саясаткерлер аз емес. Бұл - біздің жас мемлекетіміз үшін үлкен баға. Қазір халықаралық сарапшы­лар бірауыздан Қазақстан - жемісті мемлекеттік жоба деп санайды. Мен мұнымен толық келісемін»,-деді Н.Назарбаев.

***

Бүгін Елбасы Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған ескерткіш ретінде қойылған «Мәңгілік Ел» жасампаздық қақпасын ашты. Аталмыш шара салтанатты жағдайда өтті. Биіктігі - 20 метр болатын нысан ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығының нышаны ретінде өлшелініп жасалған және оның қақпасының қасбетінің безендірілуі ұлттық ерекшеліктер негізінде жасалған. Қақпаның әрбір қабырғасының өшемдері симметриямен орнатылған. Әрбір қабырғаның төменгі табанында биіктігі 4,4 метр болатын көлемді мүсіндер бар. Қақпаның сол жақ қапталында «Ақсақсал» мүсіні орнатылған. Бұл халықтың абыз ойымен рухани өлшемінің көрінісі, даналдық символы. Ал қақпаның сол жақ қапталында от иесі - «Әйел ананың» мүсіні бекітілген. Мүсіндердің әрқайсысының астында қазақтың «Мәңгілік» дара таңбасы орын тепкен. Сонымен қатар әрбір мүсіннің жоғарғы жағында Қазақстанның елтаңбасы орналасқан. Елтаңба бұл сәулеттік нысанның мемлекеттік мән-маңызын көрсетеді. Нысанның екі жағында «Тайқазан» мүсіні орналасқан. Түркі халықтары үшін тайқазан тыныштық пен тоқшылықтың ұғымын білдіреді. Мұнымен қоса онда қазақ жауынгерінің бес қаруының бірі «Қалқан» бейнеленген. Қақпаның бір қабырғасы еліміздің қастерлі құндылығы - Тәуелсіздікке арналып отыр. Мұнда Қазақстан Тәуелсіздігінің бастауын айқындайтын тұңғыш заңнамалық құжат - Ел егемендігі туралы Декларация көрсетілген. Бұл қабырғада бүгіндегі егемендіктің мазмұнынан сыр беретін "Ақорда", "Бәйтерек" және басқа да маңызды нысандардың суреттері бедерленді.

Осы шара барысында сөз сөйлеген Елбасы «Бәйтерек» Астананың символы болды, сонымен қатар «Қазақ елі» атты ескерткіш орнаттық. Енді 20 жылдың ішіндегі жетістігіміздің ескерткіші ретінде «Мәңгілік Ел»» қақпасын ашып отырмыз. Бұл да Астананың тағы бір орталығы болады. Бұл ескерткіштің төңірегінде ғажайып ғимараттар тұрғызылады. «Қазақта табалдырықтан биік тау жоқ» деген сөз бар, мінекей біздің 20 жылда өткен жетістігіміздің белгісі ретінде осы қақпадап аттап, келесі мыңжылдыққа қадам басатын табалдырығымыз ретінде «Мәңгілік Ел» қақпасын орнаттық», -деді Елбасы.