Бата - халық қазынасы, рухани күш - павлодарлық батагөй ақсақал
ПАВЛОДАР. KAZINFORM - Бата – қазақтың ертеден келе жатқан ұлттық дәстүрлерінің бірі. Халқымызда бата-тілек көбіне отбасы мен шаңыраққа қарата айтылады. Ал батаны ақсақалды қария мен ақ жаулықты әже береді. Әз Наурыз қарсаңындағы Шаңырақ күнінде «Ертіс-Баян өңірінің батагөй ақсақалы» атанып отырған Балтабай Сыздықов жайында әңгімелеуді жөн көріп отырмыз.
Бүгінде жасы 78-ге таяған қария батагөйлігімен елді аузына қаратып отырған жайы бар. 2019 жылы Атырау жерінде өткен республикалық сайыста бірінші, былтыр мамыр айында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының ұйымдастыруымен ақсақалдар арасында өткен І республикалық бата беру байқауында бас жүлдені жеңіп алды.
Қазыналы қарияның аузынан төгілетін әрбір сөзі сөзі жақұт, адамды кемелденуге жетелеп, сана көкжиегін кеңейтуге бағыт береді. Ақсақалдың сөзінше, бата беру – тек дастарқанға ас қайырып, пенде баласына жылы сөз, жақсы тілек арнау ғана емес. Бата – қазақтың көне дәстүрінен жалғасқан қасиетті құндылықтарының ең маңыздысы.
Ежелден сөз өнеріне, сөздің парқына басымдық берген ата-бабамыз батаның орны бөлек деп есептеген. Халқымыз тіршіліктегі барлық өмірлік құндылықты батамен өрнектеп, әр жағдайға, қуанышқа орай түрлі бата шығарған.
- Бұқар жырау дүниеге келгенде Әнет бабаның берген батасы да оның болашағына жолдама болған киелі сөз ретінде халық жадында қалған:
Есімің Бұқар болсын,
Мінгенің тұлпар болсын.
Дауысың сұңқар болсын,
Ісіңе халқың іңкәр болсын.
Адам баласы дүниеге келіп, фәниге кеткенге дейінгі өмір жалғастығын батамен кескіндеген. Батаның түрі өте көп. Қазіргі өмір негізінде алсақ, мысал үшін, «наурызда берілетін бата», «шілдехана батасы», «бесік батасы», «тұсаукесер батасы», «сүндет батасы», «ашамайға мінгізу батасы», «тоқымқағар батасы», «тілашар батасы», «әскерге шығарып салу батасы», «жас жұбайларға арналған бата», «ұзатылған қызға бата», «қоныс батасы», «ақсақалдарға берілетін бата» және т.б. Батаның дені дастарханға арналған. Ертеде көп ортасында батаны тек елге сыйлы, жасы үлкендер ғана берген. Қариялар болмаған жерде орта жастағы еркек кіндіктілер, тіпті болмаса кішкентай ер балаларға бергізген. Ер отырған жерде әйел адамның бата беруі өрескел іс. Мұның мағынасы – әйел адамды кемсіту емес, керісінше ер азамат шаңырақтың иесі, әулет үшін жауапкершілік жүгін арқалайтын жан деп түсінген қоғамымыз, - дейді Балтабай Сыздықов.
Ол сондай-ақ кеңес заманында әртүрлі кертартпа себептердің кесірінен батаның мән-мағынасы азайып, қадір-қасиеті төмендегенін айтады.
Көбіне той-томалақтарда «Құлқуалла қуатын берсін, әлхамның қайырын берсін» деп діни негізге ұштастырып әрі жаттанды ғып жібереді. Әрине, батаның дені асыл дінімізден нәр алатыны рас. Алайда бата біртекті болмауы керек. Бесіктегі сәбиге, мектеп бітірген балаға, үйленген жасқа да жаттанды бата беріп жатқан ақсақалдарды көреміз. Бұл жағдай ұлттық құндылығымызды дұрыс бағалай алмай отырғанымыздың көрінісі болуы керек.
Еліміз азаттық алған уақыттан бері біздің салт-дәстүріміз, әдет-ғұрпымыз қалпына келіп, қайта жаңғыруда. Республика көлемінде, соның ішінде біздің облыста бата беруден түрлі деңгейдегі сайыстар өткізіліп, келешек ұрпақ оның маңызын тереңнен түсіне бастады. Бұл халқымыздың ұлттық бірегейлігін сақтап қалатын кодтың бірі екенін ұмытпайық, - дейді батагөй ақсақал.
Балтабай Сыздықов елге еселі еңбегімен жаққан, тоқырау жылдары Ертіс-Баян өңіріндегі ұлттық руханият пен мәдениетімізді төрге шығаруға ғұмырының жартысынан астамын арнаған абзал жан. «Баталы құл арымас» деген нақылды әс тұтып, ел үлкендерінің ақ батасын алған, көкірегі толған қазына қарттың еңбек жолына үңілсек, қай қызметте болса да ұлтымыздың өнерін алтындай бағалағанын түсінуге болады.
Қазақтың қара сөзін қанына, сүбелі сөзін сүйегіне сіңірген ұлағатты ақсақалдың деніне саулық, күш-қуат тілейміз.
