Бозжыра шатқалында қонақ үй салынбай қалғанына өкінемін - Нұрдәулет Қилыбай
АСТАНА. KAZINFORM – Маңғыстау облысының әкімі Нұрдәулет Қилыбай «Jibek Joly» телеарнасының «Уәде» бағдарламасына сұхбат беріп, өңірдегі негізгі проблемалар, ауыз су, туризмді дамыту, Бозжырада қонақ үй салу мәселелеріне қатысты егжей-тегжейлі жауап берді.
Өңірдегі басты мәселелер
Нұрдәулет Қилыбайдың атап өтуінше, Маңғыстау облысы өңірдің кешенді даму жоспарында бекітілген бағдарламаға сай дамып келе жатыр. Бірнеше инвестициялық жоба да қолға алынған. Дегенмен, кейбір жобалар сыртқы себептерге байланысты тоқтап тұр. Мәселен, электрмен жабдықтау жүйелеріне қатысты жұмыстар тежелген. Өйткені, қазіргі геосаяси жағдайға байланысты кейбір жабдықтарды көрші елден емес, алыс шет мемлекеттен сатып алуға тура келіп отыр. Сондықтан олардың құны да қымбатқа түсуде.
«Өңірді дамытамыз десек, ең бірінші кезекте инвестиция тартып, жаңа мекемелер, кәсіпорындар ашуымыз қажет. Оны ашу үшін керек-жарақтармен қамтамасыз ету керек. Ол – су, жарық, жылу және көбіне талап етілетіні газ. Үлкен кәсіпорындар газды талап етеді. Көптеген мекеме келіп, ұсыныс жасағанымен газ тапшылығын көрген соң бұрылып кеткен кездер де болды. Маңғыстаудағы ең бірінші мәселе – су. Ол халыққа да, келетін инвесторларға да қажет. Су мәселесі ең өзекті мәселелердің бірі болып тұр. Өкінішке орай, бүгінге дейін оны 100 пайыз шеше алған жоқпыз. Бірақ, оны шешу үшін жұмыс істелініп жатыр», - деді өңір басшысы.
Туризм шағын және орта бизнестің қозғаушы күші
Оның айтуынша, өңірдің экономикасы негізінен мұнай мен газға негізделген. Бірақ, оған арқа сүйеп отыра беруге болмайды.
«Кеше ғана 85 жылдық мерейтойын атап өткен ғұламамыз Әбіш Кекілбаев бір сөзінде: «біздің бағымызға да, сорымызға да берген мұнай еді» дегені бар. Шындығында да кеңес дәуірінен бастап, бүгінге дейін Маңғыстаудың экономикасы мұнай-газ саласына әбден тәуелді болып қалды, оны мойындаймыз. Қазірдің өзінде халықты қабылдағанда жастардың, тұрғындардың көпшілігі мұнай-газ саласынан жұмыс сұрайды. Бұл салада жалақы да, әлеуметтік қамсыздандыру да тәуір. Ал шағын және орта бизнес дұрыс дамымай отыр. Мысалы, мұнай мен газы жоқ өңірлерде кәсіпкерлік бізге қарағанда әлдеқайда жақсы дамыған. Дегенмен, мұнай бар деп қарап отыра беруге болмайды. Күні кеше Ақтау қаласына Sembol компаниясының құрылтайшысы командасымен келді. Солардың қатысуымен Маңғыстаудың туризмін дамыту мәселесіне арналған үлкен жиын болды. Олардың айтуынша, туризмды дамытсақ, оның төңірегіне шағын және орта бизнес шоғырланады. Бұл - бизнестің жазылмаған заңы», - деді Нұрдәулет Қилыбай.
Облыс басшысы сондықтан жастарды бизнеске баулу керектігін айтады.
«Онсыз болашақ жоқ. Ерте ме, кеш пе соған тәуелді боламыз. «Ауыл аманаты» деген бағдарлама бар. Бағдарлама қолға алынған алғашқы жылы Маңғыстау облысы 800 млн теңге алса, одан кейін 1,2 млрд теңгеге жетті. Қазір ауылдардан сұраныс көп. Өйткені, шағын және орта бизнес ашуға ниетті тұрғындардың қарасы қалың. Енді 1,8 млрд теңге сұрап отырмыз. Бұл бағдарламаның ауылдық жерге тигізетін әсері өте жоғары. Бүгінде Маңғыстау халқы нені көп тұтынатынын, қандай нәрсеге қаражат көп жұмсайтындығын зерттеп жатырмыз. Міне соларды өзімізде ашуымыз керек», - деді ол.
Маңғыстаулықтар қашан ауыз судан таршылық көрмейтін болады?
Сұхбат барысында өңір басшысы маңғыстаулықтардың басты мәселесіне айналып отырған ауыз су мәселесіне де жан-жақты тоқталды.
«Биыл жазда ауыз су тапшылығы 77 мың текше метр болды. Каспий су тұшыту зауыты тәулігіне 20 мың текше метр су тұшытады. Тағы 20 мың текше метр су тұшыту үшін жұмыс істеп жатырмыз. Жалпы, бұл жерде 60 мың текше метрге дейін су тұшыту қондырғыларын орнатуға мүмкіндік бар. Тамыздан бастап қосымша 5 мың текше метр су тұшытыла бастады. Қалған 15 мың текше метр суды тұшытуға қажетті қондырғылар өңірге жеткізілді. Кейбір қондырғы Ақтау портында кедендік бақылауда тұр. Оны қазан айының соңына дейін орнатамыз. Бірақ, бір әттеген-айы дәл қажет кезінде су болмай қалды. Қыркүйектен мамырға дейін су тұтыну азаяды. Керек кезінде, жаздың ыстық аптабында халықты сумен толықтай қамтамасыз ете алмағанымыз рас. Оған бір адам кінәлі деп айта алмаймын. Орын алған жайттың ішкі, сыртқы мәселелері бар. Оларды тексеретін болсақ, тексерерміз. Дәл қазір бір бірімізбен жаға жыртысып жататын уақыт емес. Ең бастысы - қолға алынған жұмыстарды аяқтау», - деді облыс әкімі.
Оның айтуынша, Маңғыстау облысында су тұшытатын зауыт салып беруге ниетті инвестрлар көп. Бірақ, олардың ұсыныстары әкімдікке ұнап отырған жоқ.
«Себебі, олар «зауыт салып береміз, сатып аласыздар» дейді. Ол бізге керек емес. Біз «зауыт салыңыздар, монополияға қарсы мемлекеттік органдар тарифтеріңізді бекітіп береді. Сол бағамен халыққа сатасыздар», дейміз. Қазір екі шетелдік компания келіп, зерттеу жүргізіп жатыр», - деді өңір басшысы.
Облыс әкімі «МАЭК» ЖШС аймағында тәулігіне 24 мың текше метр су тұшытатын қондырғы орнату жоспарда бар екенін айтады. Алайда, әзірге оның бюджеті нақтыланбаған.
«Ол болашақтың еншісінде. Каспий су тұшыту зауытын аяқтағаннан кейін оған да кірісеміз. Қазір еркін отырған себебміз «ҚазМұнайГаз» Қарақия ауданына қарасты Тоқмақта тәулігіне 50 мың текше метр су тұшытатын зауыт салып жатыр. Келесі жылы мамырда құрылыс жұмыстары аяқталмақ. Бұл МАЭК тұшытатын сумен бірдей, онда тәулігіне 52-56 мың текше метр су тұщытылады. Тоқмақтағы зауыт салынып бітсе, ауыз су мәселесі шешіледі. Бірақ, түпкілікті деп айта алмаймыз. Өйткені, су керек. Халық саны, Құдайға шүкір, артып келеді», - деді Нұрдәулет Қилыбай.
Бозжырада қонақ үй салынады
Есте болса, осыдан бірнеше жыл бұрын Бозжыра шатқалында қонақ үй салынып, өңірдегі туризмнің дамуына тың серпін беруі тиіс еді. Алайда, кейбір топтардың қарсылық танытуы салдарынан жоба жүзеге асырылмай қалды. Облыс әкімі дәл осы жайтқа өкінетінін айтады.
«Жалпы, бізде бір жаңашылдық енгізілетін кезде міндетті түрде қарсы тарап шығады. Түсінбейді, маманы да емес. Экологияны құртады дейді. Мысалы, Ақтау қаласында облыстық әкімшілік ғимараты жанында Халық банктің кеңсесі тұр. Соңғы, заманауи талаптармен салынған. Алдында әдемі орындықтар, талдар бар. Оның орнында кеңес заманынан қалған ескі ғимарат болған еді. Соны бұзып, саламыз деген кезде белгілі бір топ қарсы шықты. Олар ғимарат алдында өсіп тұрған 36 талды құртасыңдар дейді. Банк өкілдері 500 тал отырғызатындықтарын алға тартты. Ал қазір сол жер қаладағы көрікті орындардың біріне айналды. Тағы бір мысал, Бекет атаның басына дейін жол саламыз дегенде оған да қарсы шықты. «Бекет атаның басына неге көлікпен бару керек, адам қиналып жетуі тиіс» дегендер болды. Мұның қайдан шыққанын білмеймін. Соны айтвп жүргендер ұмыра мен қажылыққа барып жүргендер. Олай болса, сол адамдар Маңғыстаудағы көп түйенің біріне мініп, Меккеге барсын. Сол сияқты Бозжыраға біз түсінбейтін бір топ қарсы шықты. Салынбай қалды. Шынымды айтсам, сол кезде салынбағанына өкінемін», - деді ол.
Облыс әкімі белгілі бір топтарға ұнамайтын шешім қабылдаудан қорықпайтынын ашық айтты.
«Ұнамаса, ұнамай-ақ қойсын. Шулап жүргендер Бозжыра тұрмақ Маңғыстаудың маңында да болмаған. Олар Бозжыраны білмейді. Шынын айтқанда, Божыраның қай жерде екенін ешкім білген жоқ. Сол шудан кейін көпшілік біле бастады. Жеке өзім де оған дейін барып көрмегенмін, айналамдағылар да бармаған. Неге шетелдіктер салады дейтіндер бар. Шетелдік сала ма, отандасымыз сала ма, айырмашылығы қандай? Ең бастысы - келетін туристерге жағдай жасау. Туристерді де ойламай-ақ қояйықшы. Оларды да қызғансын. Ең азы соның төңірегінде мал ұстап отырған ауыл тұрғындарына экономикалық әсер беретін еді. Шұбатын, құрт-ірімшігін сатар еді. Балаларына жұмыс болар еді. «Қазаны басқаның қайғысы басқа» демекші, бұл жақта ол жақтағы ауыл тұрғындарының жағдайын ешкім ойлап отырған жоқ», - деді өңір басшысы.
Нұрдәулет Қилыбай Бозжыра шатқалын дамыту тұжырымдамасы дайындалып жатқанын атап өтті.
«Ұлы сөзде ұят жоқ, ол жерде қоқыс тастамақ тұрмақ, дәретке баратын орын да жоқ. Салғызамыз. Жергілікті компания Алматыда эскизін жасатып жатыр. Әдемі болады. Сап-сары болып жатқан далаға жап-жасыл қылып ғимарат салмаймыз. Жердің, тау-тастың реңіне келетін түсте болады. Жарқырап жатқан асфальт болмайды. Даланың иісі шығып тұруы қажет. Яғни, қара жолмен көліктер келеді. Бірақ, қонақ үйлерде келетін адамдарға жағдай жасалуы тиіс. Қазір тұжырымдамасы жасалып жатыр. Кеше түрік ағайындарға осы жобаны қайта ұсындым. «Кезінде біздің тарапымыздан түсінбестік кетті, енді келіп салыңыздар» дедім. Олар Риксостың ар жағындағы қонақ үйлерді салып біткен соң Бозжыраға кірісетінін айтты. Бірақ, оған дейін жергілікті, маңғыстаулық бизнесмендер алдын орап кетпесе. Олар да саламыз деп отыр», - деді облыс әкімі.
