Елімізге инвестиция салуға барлық мүмкіндіктер жасалған

АСТАНА. ҚазАқпарат - Ел экономикасын ілгерілетіп, өн­дірістік инфрақұрылымды жақсартуда, жаңа технологиялы өндірістер құру­да, негізгі қорларды жаңғыртып, кәсіп­орындарды техникалық жағынан қайта жарақтандыруда шетел инвестицияларын тартудың маңызы өте зор.

Қазақстанда бұл міндет тәуелсіздік алған жылдардан бері өз шешімін тауып келеді. Кейбір деректерге қарағанда, тәуелсіздік жылдары ішінде елімізге 255 миллиард доллар тікелей шетел инвестициялары тартылған. Бизнес ахуалы неғұрлым қо­лайлы елдердің әлемдік рейтингінде рес­публика 183 елдің ішінде 47-ші орын алады. Шетел инвестициялары үшін туғызылған қолайлы жағдайлардың арқа­сында бүгінде Қазақстанда жан басына шаққандағы инвестициялар шамамен 1,3 мың долларды құрап, ТМД елдері арасында көш бас­таушылар сапында тұр. Елімізге инвес­тициялар тартуда Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың халықаралық жоғары беделінің, сондай-ақ, елдегі саяси тұрақтылықтың үлкен рөл атқарғанын да айта кету орынды. Оған егемендіктің елең-алаң шағында көптеген халықаралық келісімдерге Елбасының шетелдерге ресми сапарлары барысында қол қойылуының өзі-ақ дәлел болады.

Кеңес Одағының ыдырауы, соның нәтижесінде одақтас республикалар арасында ұзақ жылдар бойы қалыптасқан шаруашылық байланыстардың үзілуі салдарынан өткен ғасырдың 90-шы жылдарының басында посткеңестік кеңістікте өте ауыр экономика­лық ахуал қалыптасты. Сол уақыттардағы жағдайдың іс жүзінде қандай болғанын мына бір деректерден-ақ айқын аңғаруға болады. Мәселен, 1990 жылдың 1-ші тоқсанында ғана КСРО-да инфляция 119 пайызға жетті. Ал 1991 жылы ұлттық табыс 13 пайызға құл­дыра­ды. Дәл осы жылы мемлекеттік бюджет тап­шы­лығы ішкі жалпы өнімнің 20 пайызын құраған.

Қазақстан тәуелсіздігін алып, дербес мемлекет болуға бетбұрыс жасаған шақтағы нақты ахуал дәл осындай еді. Бұл сияқты «мұрамен» алысқа барудың мүмкін еместігі айтпаса да белгілі жағдайға айналды. Олай болса, не істеу керек? Іргетасын енді ғана қа­лауға кіріскен жас мемлекеттің алдында осындай сауал бой көтерді. Әрі-бері ойлана келгенде, мұндай тұйық­тан шығудың, сөйтіп қимылсыз қалған эконо­ми­каға жан бітірудің бір ғана жолы көзге ұрып тұрды, ол - шетелден тікелей инвестициялар тарту болатын.

Ішкі қаржыландыру көздерінің шектеулілігі жағдайында Қазақстан Республикасы Үкіметінің ел экономикасын белсенді түрде жаңғырту және реформалау мәселелері жөніндегі іс-қимылдар бағдарламасы негізінде республика экономикасына шетел капиталын тарту айрықша маңызға ие болды. Сөйтіп, алға қойылған экономикалық міндет­­терді орындау мақсатында өндірістік инфра­­құры­лымды жақсартуға, жаңа жоғары техно­ло­гиялы өндірістер құруға, негізгі қорларды жаң­ғыр­­ту­ға және елдің бірқатар кәсіпорындарын тех­ни­ка­лық жағынан қайта жарақтандыруға, жоғары білік­ті мамандар мен жұмысшылар даярлауға, менеджмент пен маркетингтің озық жетістіктерін енгізуге, ішкі рынокты отандық өндірістің сапалы тауарларымен толықтырып, сонымен бірге, экспорт көлемін ұлғайтуға сырттан тартылған шетел инвес­тицияларын бағыттау қажеттігі туындады.

Нарықтық қатынастарды қалыптастыру үде­рісінде Қазақстанда экономиканы жедел жаңғырту үшін ішкі қаржылар мен ресурстар тапшылығы мәселесі ғана шешіліп қойған жоқ, сол сияқты, дамудың және өзінің әлеуметтік-экономикалық жағдайын нығайтудың жолына жаңа ғана тұрған жас тәуелсіз ел шетел инвесторларының назарын аудару үшін қолайлы инвестициялық климат құруға да мұқтаж болды. Инвестициялық климат - ол нарықтық реформалардың пісіп-жетілгендігінің критерийі, ол әлемдік қоғамдастықтың жекеменшік құқығының тұрақтылығына және бүтіндей алған­да елдегі жағдайға деген сенімі. Осылайша, 1996 жылы Қазақстанның халықаралық қаржы рыногына шығуын жүзеге асыру мақсатында жүргізілген несиелік-рейтингтік тұсаукесер нәтижелері бойынша үш жетекші халықаралық агенттік алғаш рет елге жоғары халықаралық несиелік рейтинг берді.

Қазақстан Республикасы Үкіметіне шетел инвес­торларының қызметі мен олардың мүдделеріне сәйкес келетін инвестициялық климат жасау үшін қолайлы әлеуметтік, қаржы-экономикалық және құқықтық режім қалыптастыру тұрғысында барлық күш-жігерін салуға тура келді. Ақыры, жүргізілген тия­нақ­ты да қажырлы жұмыстардың арқасында бүгін­де барлық проблемалар кезең-кезеңмен шеші­мін тауып, алға қойылған міндеттерге де біртіндеп қол жеткізілуде.

1994 жылдың 24 желтоқсанында «Шетел инвес­тициялары туралы» заң қабылданып күшіне енді. Ол шетел инвесторларының құқықтық режімін айқындап, оларды жүзеге асырудың формалары мен шетел инвестицияларын салу нысандарын белгілеп берді. 1997 жылдың 19 маусымында қабылданған «Жеке кәсіпкерлік туралы» заңға сәйкес жұмыс істейтін адамдар саны 50-ден аспайтын және жыл ішіндегі активтерінің құны 60 мың АЕК-тен аспайтын шетелдік ұйымдар шағын кәсіпкерлік субъектілері болып танылды. Қазақстан экономиканың басым секторларына тікелей шетел инвестицияларын тарту бойынша белсенді ақпараттық таныстыру жұмыстарын жүргізуді қолға алды. Осылайша, 1997 жылы Алматыда «Қазақстандық инвестициялық саммит» атты алғашқы форум өткізіліп, оған 17 елден 52 компанияның және екі халықаралық ұйымның басшылары мен өкілдері қатысты. 1997 жылдың қыркүйегінде Лондонда «Қазақстанға инвестиция сала отырып» атты халықаралық конференция табысты өтті. Оның басты мақсаты Қазақстанның жаңа инвестициялық мүмкіндіктеріне шетел инвес­торларының назарын аудару болып табылды.

Ойымызды қорытындылай келгенде Қазақстанда бүгінгі таңда италиялық Eni, франциялық Total, англиялық British Gas, америкалық Chevron, қытайлық CNPC, ресейлік Лукойл сияқты ірі-ірі мұнай компания­ларының жұмыс істеп жатқанынан айта кеткен орынды. Бұлардың қатарына кен өндірісімен айналысатын ERG, Арселор Митталл сияқты компанияларды да қосуға болады. Ал, егер шетел инвестицияларына елімізде қандай ғимараттар бой көтерді дегенге келер болсақ, бұл орайда бірінші кезекте Парламент үйін, Сұлтан Хазірет мешіті мен «Нұр-Астана» мешітін, «Интерконтиненталь» қонақүйін атауға болады. Біз тек ең басты дегендерін ғана келтіріп отырмыз. Болмаса бұл тізімді одан әрі де соза беруге әбден болады.

Жалпы, Қазақстанның елге тартылған шетел инвестицияларын тиімді пайдалануы және осы бағыттағы жоғары инвестициялық белсенділік - ол елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына, жаңа ғы­лыми-техникалық негізде өндірістік әлеует­ті қа­лып­тастыруға, нарық экономикасының табыс­ты орнығуы мен дамуына, оның құрылымдық жаңа­ру­лары­ның жүзеге асуына, сондай-ақ, әлем­дік рыноктағы бәсекелестік позицияларды нығай­туға, өзара тиімді халықаралық экономикалық бай­ла­­ныс­тар орнатуға жағдай жасайтын басым да ажыра­ғысыз шарттар болып табылады. Яғни, рес­пуб­лика басшылығының елімізге тікелей шетел инвес­ти­цияларын тарту тұрғысындағы кең ауқымды жұмыстары болашақта да осы бағытта жүргізіле бермек.