ЕО-Орталық Азия алғашқы туристік форумы қашан өтеді
АСТАНА. KAZINFORM — Осы аптада Еуропалық одақ — Орталық Азия үшінші Экономикалық форумы өтеді. Іс-шараның күн тәртібі, сондай-ақ Қазақстан мен ЕО арасындағы Кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісім аясындағы 10 жылдық өзара жұмыс жайында Kazinform тілшісіне ЕО-ның Орталық Азия бойынша Арнайы өкілі Эдвардс Стипрайс айтып берді.
— Стипрайс мырза, биыл Қазақстан мен ЕО арасындағы Кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісім күшіне енгеніне 10 жыл толып отыр. Осы уақыт аралығын қалай қорытындылар едіңіз?
— Дұрыс айтасыз, біздің Кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімімізге (EPCA) 2015 жылы қол қойылды. Біз мұны Орталық Азиямен қарым-қатынастарымыздағы бетбұрыс кезеңі деп санаймыз. Соңғы жылдары біз Қазақстанның көршілерімен де осындай келісімдер жасап келеміз.
EPCA ұсынған жаңа ынтымақтастық бағыттары біздің өзара іс-қимылымызды айтарлықтай жеңілдетіп, нығайтты. EPCA сауда-саттық, энергетика, заң үстемдігі, адам құқықтары, орнықты даму және білім беру сияқты салалардағы неғұрлым тығыз ынтымақтастық пен саяси диалог үшін құқықтық негізді қамтамасыз етеді.
Соңғы он жылға көз жүгіртсек, EPCA расында да біздің екіжақты қатынастарымызды жаңа деңгейге көтерді деп айта аламыз.
EPCA аясында қалыптасқан — Ынтымақтастық жөніндегі кеңес, комитеттер және салалық диалогтарды қамтитын құрылымдық диалог Қазақстандағы серіктестерімізбен жұмысты жүйелі әрі алдын ала болжап жүргізуге мүмкіндік береді. Диалогтың нақты шеңбері мен алдын ала айқындалған жұмыс бағыттарының болуы бізге жұмысымызды әлдеқайда тиімді атқаруға жағдай жасайды. Бұл — жоғары деңгейдегі саяси диалогтан бастап жұмыс деңгейіндегі ынтымақтастыққа дейінгі барлық үдерістерге қатысты.
Диалогтың айқын белгіленген форматтарының болуы мен жұмыс бағыттарының айқын белгіленуі бізге жоғары деңгейдегі саяси диалогтан бастап жұмыс деңгейіндегі әріптестікке дейін тиімді жұмыс істеуге жол ашады.
EPCA-ның құқықтық ережелері ЕО компаниялары үшін де, қазақстандық компаниялар үшін де нормативті-құқықтық базаны жақсартуға берік негіз қалады. Қазақстанға инвестиция салғанда ЕО компаниялары үшін тұрақтылық пен болжамның болуы маңызды. Ал қазақстандық өнім ЕО нарығына шығуы үшін ол нормативтік стандарттарға сәйкес келуі қажет. Осы кедергілерді еңсеру арқылы екі тарап та экономикалық өсімге қол жеткізбек. Соңғы жағымды өзгерістердің бірі ретінде биылғы жылы қазақстандық балдың ЕО-ға экспортқа рұқсат етілуін айтуға болады.
Менің ойымша, бұл позитивті қарым-қатынастардың нәтижесі түрлі экономикалық секторлардың дамуына да оң әсер етті.
2022 жылы Қазақстан мен ЕО арасында маңызды шикізат, аккумуляторлар және жаңартылатын энергия көздеріне арналған сутек өндірісі саласында стратегиялық әріптестік жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандумға (MoU) қол қойылды. Кейін оның іске асуына арналған екі жол картасы қабылданды. Бұл құжаттар маңызды шикізат бойынша ынтымақтастықты кеңейтуге жол ашты және нақты нәтижелер беріп жатыр. Жол карталары, әсіресе, EPCA ережелерін нақты іс-қимылға айналдырып, құн тізбегіндегі ынтымақтастықты дамытып, тау-кен компаниялары үшін қоршаған ортаны қорғау мен әлеуметтік жауапкершіліктің жоғары стандарттарын сақтай отырып инвестицияларды ынталандыруға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ Global Gateway бастамалары мен Team Europe құралдарының EPCA басымдықтарының сәйкестігіне де тоқталғым келеді. ЕО-ның Global Gateway және Team Europe құралдары EPCA саяси міндеттемелерін қаржыландыру мен іске асырумен байланысты жобаларды қаржыландыру және үйлестіру үшін қолданылды.
— Жақында Ташкентте өтетін үшінші Экономикалық форум туралы да айтып өтсеңіз. Қандай мәселелер қаралады?
— Бұл — біздің экономика және бизнес салаларындағы ынтымақтастықты талқылауға арналған жоғары деңгейлі маңызды алаң.
Бұл бізбен ынтымақтастықтағы барлық маңызды қатысушыны, оның ішінде ЕО мүше мемлекеттерді, жеке сектор мен қаржы институттарын бір жерге жинаудың тамаша мүмкіндігі. Екі еурокомиссардың қатысуы бұл шараның ЕО үшін маңыздылығын айқындайды.
Экономикалық форум арқылы біз ЕО мен Орталық Азия арасындағы экономикалық байланыстарды нығайтуды көздейміз. Сондықтан талқылаулар кең ауқымды мәселелерді қамтиды.
Талқылаудың негізгі мәселелері ЕО-ның Global Gateway стратегиясына байланысты және өткен жылдың сәуірінде өткен тарихтағы алғашқы ЕО–Орталық Азия саммитінің қорытындыларынан туындайды.
Негізгі тақырыптар бизнес ахуалды жақсарту, сауда және көлік байланыстарын кеңейту, өңірлік интеграцияны арттыру, дағдыларды жетілдіру арқылы өңірлік бәсекеге қабілеттілікті арттыру және маңызды шикізат бойынша тұрақты және жауапты құн тізбегін құру сияқты бағыттарды қамтиды.
Маңызды шикізат саласындағы ынтымақтастық — ЕО мен Орталық Азия үшін стратегиялық маңызы бар бағыт. ЕО CRM үшін тұрақты және жауапты жеткізу тізбегін дамытуға басымдық береді. ЕО мен Орталық Азия арасындағы ынтымақтастықты осы салада тереңдету — жеткізу тізбектерін әртараптандыруға, Орталық Азияда жергілікті өндірісті дамытуға және екі өңірде де «жасыл экономикаға» өтуге қолдау көрсетуге бағытталған ЕО мүдделеріне сәйкес келеді.
Өзара байланыс — екі жаққа тиімділігі анық көрінетін тағы бір сала. Логистика мен көлік инфрақұрылымы арқылы өңірлерді жақындастыру сауда қатынастарын одан әрі нығайтады.
ЕО Транскаспий халықаралық көлік дәлізін дамытуға осы дәліз бойындағы елдермен бірге инвестиция салып келеді. ТМТД біздің басқа да сауда және бизнес мүдделерімізбен тығыз байланысты болғандықтан, біз Экономикалық форуммен бір уақытта Транскаспий орта дәлізінің екінші Инвесторлар форумын өткізуге шешім қабылдадық.
Екі іс-шара да соңғы бір жыл ішінде қол жеткізілген прогресті бағалау және дәлізді қалыптастыру мен қаржыландыруға жеке секторды белсенді тарту үшін өте өзекті болып табылады. Бұл ЕО-ның жалғыз бастамасы емес, сондықтан дәліз бойындағы барлық елдерді тарту маңызды. Конференцияға Оңтүстік Кавказ елдері мен Түркия өкілдерінің қатысуы қуанышты жағдай. Олардың келіссөздер үстеліне отыруы үйлестіруді жақсартудың және бірлескен жоспарлаудың артықшылықтарын пайдалануға мүмкіндік береді.
Сөз соңында, мен туризмді ерекше ынтымақтастық саласы ретінде атап өткім келеді. Келесі аптаның жұмасында ЕО–Орталық Азия тарихындағы алғашқы Туристік форум өтеді. Ол тұрақты туризм мен инновациялардың өңіраралық ынтымақтастықты қалай дамытуға болатынына арналады.
Форумға жоғары деңгейдегі саясаткерлер, туризм бойынша кеңестер, жеке сектор көшбасшылары, сарапшылар мен халықаралық ұйымдар шақырылған. Менің ойымша, ЕО мен Орталық Азия бір-бірінің туризмге деген тәсілін зерттеп, тәжірибе алмасудан көп пайда көре алады.
Бұған дейін Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Еуропа Одағының Орталық Азия бойынша Арнайы өкілі Эдвардс Стипрайспен кездесу өткізген болатын.
