Ертіс орманында мешіт ашқан Ғабдыл-Уахит хазірет кім болған
Ғабдыл-Уахит Тіленшіұлының кесенесі — Ертіс-Баян өңіріндегі қасиетті орындардың бірі. Ерекше сәулетпен салынған кесенеге тәу етіп барушылар саны бүгінде үзіліп көрген емес.
«Ертіс орманы» резерватының Шалдай бөлігіндегі қалың қарағайдың арасы кезінде қазақ балалары сауат ашып, ескіше хат таныған орта болған.
ХІХ ғасырдың соңы — ХХ ғасырдың басында хазірет Ғабдыл-Уахит Тіленшіұлынің бастамасымен бұл жерде мешіт, медреселер салынып, халықты имандылыққа ұйытты.
Оның есімі діни қайраткер ретінде көптеген кітаптарға енген.
Хазірет Ғабдыл-Уахит Тіленшіұлы өз заманының танымал адамы болған. Адалдық пен әділдікке, ізгілік пен мейірімділікке бастайтын ислам дінін тереңінен меңгеріп, оны халық арасында насихаттады. Халық құрметіне бөленіп, ел арасында беделі жоғары болған.
Ол 1853 жылы өмірге келген. Алты жасынан бастап ауыл молдасынан дәріс алды.
Семей өңіріндегі Қапияш, Шархы, Шәмші, Шериаздан деген білікті ұстаздардан ислам діні жөнінде терең дәріс алып, сегіз жыл оқыды да, білімін одан әрі жетілдіру үшін 1873 жылы Бұхарадағы «Мір Араб» медресесіне қабылданып, мұнда 15 жыл оқиды.
«Хазірет» діни дәрежесіне жету үшін өмірінің 25 жылын оқу-білімге арнаған.
Бір деректерде оның ғұлама Мәшһүр Жүсіппен бірге оқығаны туралы да айтылады. Мәшекең хазіреттің қасиетіне, біліміне тәнті болып, мына бір өлең жолдарын арнаған:
Белгілі орта жүзден ол асқаның.
Ақылың біліміне жарасқаның.
Туысың Бұқар барған Ғабдылуахит,
Сонымен Сарыарқаға дін ашқанын.
Атағын бір өзіңнің жеткен еді,
Дін — қарындас жер жүзі білген еді.
Зиянкес, ұры-қары қыр елінің.
Балта шап тамырына дегеніңді,
Естіді дүние жүзі барша ғалам.
Туған жеріне оралған хазірет шәкірт оқытумен шұғылданады. Өткен ғасырдың басында Темірғалы болыс салдырған мешіттің имамы әрі ұстазы болды. 500 адамға арналған мешіттің орны қазіргі Шарбақты ауданының Есілбай ауылында сақталып қалған.
Өмірінің соңғы жылдарында Арбиген ауылының оңтүстік-шығысындағы «Келдіқыз» жайлауына өзі салдырған мешітте ұстаздық жұмысын жалғастырды.
Әубәкір, Смағұл, Сәдуақас деген шәкірттері Троицк қаласындағы жоғары діни оқу орнына қабылданып, өзінің жолын қуып, хазірет атағына ие болады.
Ғабдул-Уахит хазіретті жергілікті халық дінді апиын санаған кеңес өкіметі кезінде де пір тұтты. Аңыздар мен хикаяларға сүйенсек, Ғабдыл-Уахит хазірет айналасындағы адамдарға айрықша әсер етіп, дұғамен емдеу қабілетіне де ие болған.
Ел аузындағы аңыздардың бірінде хазірет намаз оқып отырған сәтте Келдіқыз қонысына жалған ақпармен қызылдар жасағы келіп қалады. Екі солдат хазіретті ату үшін орманға алып шығады.
Атар алдында хазірет олардан намаз оқуға рұқсат сұрайды. Оқып болған соң «Мен дайынмын» депті. Оған бағытталған мылтық үш рет атылмай қалады.
Болған жайтты командирлеріне айтқанда ол ақсақалдың жай адам емес екенін түсініп, оған бұдан былай ешкім тиіспесін деген анықтама жазып берген екен.
Хазірет 1926 жылы дүниеден өткен соң басына алты қанатты, ағаш бөренелерден үй тұрғызылған. 1940 жылы жазда қазіргі «Ертіс орманы» резерваты аумағында алапат өрт тұрып, жолындағының барлығын жайпайды.
Қалың өрт ғұламаның ағаш кесенесіне келген бетте екіге айрылып, кесенеге тиместен өтіп кете берген. Бұл жайтты көзімен көрген көнекөз қариялар әлі күнге аңыз қылып айтып отырады.
Ғабдыл-Уахит Тіленшіұлының кесенесі 2012 жылы кешен ретінде қайта салынды. Бүгінде қасиет иесінің кесенесіне тәу етіп баратындардың қатары көп.
Еске сала кетейік, осыған дейін Қонаевтағы Бөлек ата кесенесі мемлекетке қайтарылғанын хабарлаған едік.
