Халықаралық Түркі академиясына 15 жыл толды
АСТАНА. KAZINFORM — Халықаралық Түркі академиясы 15 жылдығын атап өтті – бұл тек мерекелік дата ғана емес, түркі әлемінің ғылыми және мәдени бірлігінің дамуындағы маңызды кезең, деп жазды Kazinform агенттігінің меншікті тілшісі.
Он бес жылдың ішінде ұйым жаңа бастамадан әлемдік гуманитарлық зерттеулер мен мемлекетаралық ынтымақтастыққа ықпал ететін беделді халықаралық ғылыми орталыққа дейін өсті.
Құрылу тарихы: идеядан институтқа дейінгі жол
Түркі мұрасын зерттеуге арналған бірыңғай алаң құру идеясы 2000-жылдардың басында түркі мемлекеттері үкіметтері деңгейінде көтерілген. Академия 2009 жылы Қазақстанның бастамасымен ресми түрде құрылды, ал 2010 жылдары Түркі кеңесінің (қазіргі — Түркі мемлекеттері ұйымы, ТМҰ) қолдауымен халықаралық ұйым мәртебесін алды.
Түркі академиясының президенті, профессор Шахин Мустафаевтың айтуынша, ұйымның басты миссиясы — түркі әлемінде ғылыми интеграцияны тереңдету және түркі халықтарының бай ғылыми мұрасын болашақ ұрпаққа жеткізетін ортақ зерттеу платформаларын қалыптастыру.
— Түркі академиясының тарихы — түркі халықтарының ортақ көзқарасының көрінісі. 2009 жылғы 3 қазанда Нахчыван қаласында өткен тарихи Түркі мемлекеттері басшыларының саммитінде Қазақстан Республикасы түркі әлемін зерттейтін бірлескен ғылыми ұйым құруды ұсынды. Осы ұсыныс негізінде 2010 жылғы 25 мамырда Астанада Түркі академиясы ресми түрде ашылды. Бұл дұрыс әрі уақытылы шешім болды.
Академия жұмысы басталған алғашқы жылдары бірқатар негізгі міндет қойылды:
-
түркі халықтарының тарихы, тілі және мәдениеті бойынша зерттеулерді жүйелеу және дамыту;
-
әртүрлі елдердің ғалымдарын біріктіретін ғылыми орталық қалыптастыру;
-
ғылыми нәтижелерді халықаралық деңгейде ілгерілету;
-
жастардың өз тамырына, ортақ тарихи-мәдени мұрасына деген қызығушылығын арттыру.
Астанада орналасқан Академия қысқа уақыт ішінде Түркия, Әзербайжан, Венгрия, Моңғолия және Оңтүстік Корея сияқты елдердің ғалымдары үшін маңызды ғылыми орталыққа айналды.
15 жыл ішіндегі басты жетістіктер
Өз қызметі барысында Халықаралық Түркі академиясы ондаған ірі бастамалар мен жобаларды жүзеге асырып, әлемдік ғылыми қауымдастықта беделін нығайтты.
Академия Алтайда, Қазақстанда, Моңғолияда және басқа да өңірлерде ежелгі түркі мұрасына қатысты ғылыми экспедициялар ұйымдастырды.
Орхон жазбаларының жаңа ескерткіштері зерттелді, ортағасырлық қалашықтар қазылды, көшпелі өркениеттердің тарихын терең түсінуге мүмкіндік беретін маңызды артефактілер табылды.
Академия жүздеген ғылыми кітаптар, энциклопедиялар, оқу құралдары мен көне мәтіндердің сындарлы басылымдарын дайындап шығарды. «Түркі өркениеті» сериясы ең танымал жобалардың біріне айналды. Академияның еңбектері бүгінде әлемнің көптеген университеттерінде пайдаланылып келеді.
Академия жыл сайын әлемнің жетекші түркологтары, тарихшылары мен лингвистерін бір алаңға жинайтын халықаралық форумдар өткізеді. Бұл кездесулер кең ауқымды ғылыми жобаларды дамытуға ықпал етеді.
Сонымен қатар ұйым стипендиялар ұсынып, түркология мектептері мен түрлі конкурстар, тағылымдамалар ұйымдастыру арқылы түркі мұрасын зерттейтін жас буын ғылыми кадрларды даярлауға үлес қосып келеді.
15 жыл ішінде Академия әлемнің алдыңғы қатарлы университеттері мен ғылыми орталықтарымен ынтымақтастық туралы келісімдер жасасып, гуманитарлық зерттеулердің жаһандық институты ретіндегі рөлін нығайтты.
15 жыл — жаңа кезеңнің бастауы
Анкарада өткен мерейтойлық шара Академияның атқарған жұмыстарын қорытындылап қана қоймай, болашаққа арналған жаңа бағыттарды айқындады. Ортақ зерттеу жобалары аясында археологиялық экспедицияларды кеңейту, түркі мұрасын цифрландыру, халықаралық білім беру платформаларын дамыту және ТМҰ шеңберіндегі ынтымақтастықты тереңдету жоспарланып отыр.
Бүгінде Халықаралық Түркі академиясы — жай ғана ғылыми мекеме емес. Ол — түркі әлемінің өткенін бүгінмен, бауырлас халықтар мен мәдениеттерді ортақ болашақпен жалғайтын интеллектуалдық көпір.
Еске сала кетейік, бұған дейін Түркі академиясының президенті Ортақ түркі әліпбиінде кітап шығаруды бастағанын айтқан еді.
