Инфляция өсімі аясында 2025 жыл сенімді басталды — Дүниежүзілік банк Қазақстан экономикасы жайында
АСТАНА. KAZINFORM — Дүниежүзілік банк есебіне сәйкес, 2025 жылдың басында Қазақстанның экономикалық белсенділігі сенімді өсім көрсетіп отыр. Дегенмен, инфляциялық тәуекел сақталуда.
Экономикалық өсім үрдісі
Қазақстан 2025 жылды өнеркәсіпте де, қызмет көрсету саласында да оң қарқынмен бастады. Іскерлік белсенділіктің үйлесім индексі (PMI) ақпанда қаңтардағы 20,4-пен салыстырғанда 51,3-ке дейін өсті. Бұл экономика кеңеюінің жалғасып келе жатқанын дәлелдейді.
Өңдеу өнеркәсібіндегі PMI 54,0-ге дейін артты. Қызмет көрсету секторындағы PMI қаңтардағы 49,7-ден кейін ақпанда 50,6-ға дейін көтерілді. Оң үрдіске қарамастан компаниялар жұмыс күші мен өндірістік ресурстарға арналған шығындардың артуына алаңдаушылық танытып отыр. Бұл жайт олардың алдағы уақыттағы кірістеріне қысым жасауы ықтимал.
Экономистер 2025 жылы шығарылымдағы оң алшақтық сақталады деп күтеді. Ол 1-1,5 пайыздық тармаққа дейін жетіп, ал одан кейін бірте-бірте қысқаруы мүмкін. Осынау жалғасып келе жатқан сұраныс артықшылығы жоғары деңгейде инфляциялық қысымға қолдау көрсететін сияқты.
Баға қысымының артуы аясында инфляция жеделдейді
Қазақстанда инфляция баяулау кезеңінен кейін қайтадан өсе бастады. Ақпанда жылдық инфляция деңгейі 2024 жылдың желтоқсанындағы 8,6 пайызбен салыстырғанда 9,4 пайызға жетті:
— азық-түлік өнімдерінің бағасы 6,5 пайызға дейін өсті (желтоқсанда 5,5 пайыз);
— азық-түлік емес тауарлар бағасы 8,7 пайызға дейін қымбаттады (8,3 пайыз);
— қызмет көрсету саласындағы инфляция 14,1 пайызға дейін жеделдеді (13,3 пайыз).
Қымбаттау сұраныс та, ұсыныс та факторларымен байланысты.
— Шамадан тыс сұраныс циклдік экспансиялық фискалдық саясат пен несиенің, оның ішінде мемлекеттік қолдаумен жеңілдетілген несиенің жылдам өсуімен күшейе түседі. Ұсыныс жағынан инфляцияға реттелетін коммуналдық қызметтер бағасының күрт өсуі (ақпанда 6,3 пайыз) және валютаның бұрынғы құнсыздануына байланысты импорттық шығындардың артуы (ақпанда 6,5 пайыз) әсер етті, — делінген Халықаралық банк хабарламасында.
Дүниежүзілік банк есебіне қарағанда, биліктің қосылған құн салығын арттыру мүмкіндігі жайлы мәлімдемесі 2025 жылдың соңына қарай инфляцияны екі мәнді деңгейге жеткізіп, инфляциялық күтулерді (ақпанда 13,7 пайыз) күшейтуі мүмкін. Әлі де болса бұл күтулер тұрақсыз болғандықтан сенімді қалпына келтіру мақсатты деңгей — 5 пайызға қол жеткізу айтарлықтай сын-тегеуірін болмақ.
Ақша-несие саясатын қатаңдату және несие нарығындағы үрдіс
Қазақстан Ұлттық банкі ақша-несие саясатын қатаңдатуын жалғастырып келеді. наурызда елдің орталық банкі базалық мөлшерлемені 16,5 пайызға дейін көтерді. Соның нәтижесінде шынайы пайыздық мөлшерлеме 7,5 пайызға жуықтап отыр.
Заем құнының артуына қарамастан несие белсенділігі жоғары болып қалуда. Қаңтарда банктің несиенің жалпы көлемі инфляцияны қоса алғанда жылдық мәнде 10,4 пайызға дейін ұлғайды.
Тұтынушылық несие 13,2 пайызға дейін артты. Бұл несиелеудің жалпы көлемінің 77 пайызын құрайды. Корпоративтің несиелеу 6 пайызға өсті.
Сыртқы сауда
2025 жылдың қаңтарында Қазақстанның сауда балансы жылдық мәнде 25 пайызға қысқарды. Бірақ, 1,6 млр доллар болып, оң болып қалды.
Тауарлардың нақты экспорты 13,4 пайызға төмендеді. Оған шикі мұнай жеткізілімінің 13,7 пайызға төмендеп, мұнай бағасының 11,9 пайызға құлдырауы түрткі болды. Сонымен қатар импорт 5 пайызға қысқарды. Бұл ретте бүкіл импорттың 52,1 пайызын құрайтын машиналар мен жабдықтар сатып алу 10,5 пайызға қысқарды.
Қазақстанның сыртқы сауда байланысы да өзгеруін жалғастырып отыр. Ел экспортындағы Еуропалық одақ үлесі 2021 жылғы 40 пайыздан 2024 жылы 46,7 пайызға дейін артты. Еуропалық одақтан импорт үлесі де 14,4 пайыздан 17,8 пайызға дейін ұлғайды.
Қытай өзінің негізгі сауда серіктесі ретіндегі орнын нығайта түсті. Қытайға Қазақстан экспортының үлесі 2021 жылғы 16,2 пайыздан 2024 жылы 18,3 пайызға өсті. Ал Қытайдан келетін импорт 20 пайыздан 25 пайызға дейін артты.
Дегенмен, Ресейден келетін импорт көлемі айтарлықтай қысқарды — 2021 жылғы 42,5 пайыздан 2024 жылы 30,5 пайызға дейін. Осындай төмендеуге қарамастан Ресеймен сауда әлі де жоғары болып қала бермек. Оның ішінде азық-түлік пен машиналар импорты басым.
Айта кетелік Дүниежүзілік банк Өзбекстан экономикасының өсімін 5,8% деңгейінде болжап отыр.
