Қазақстан сын-қатерлерге қарсы күш біріктіретін сенімді серіктес екенін дәлелдеді – сарапшы
ТАШКЕНТ. KAZINFORM – Қазақстан жаһандық деңгейде тиімді диалог жүргізіп, өзекті сын-қатерлерді шешу үшін күш біріктіретін сенімді серіктес екенін дәлелдеді. Kazinform тілшісіне сұхбат беріп, кейінгі 6 жылда Қасым-Жомарт Тоқаевтың ұсынысымен қабылданып, өңірдегі ынтымақтастықты ілгерілетуге сеп болған саяси шешімдерге қатысты пікір білдірген Өзбекстан Ғылым академиясы Мемлекет және құқық институтының аға ғылыми қызметкері Равшан Назаров осылай деді.
2019 жылдан бері Орталық Азияда Қазақстан шешуші рөл атқарған маңызды оқиға аз болмады. Атап айтқанда, ресми Астана мен Ташкент арасындағы байланыстар тың серпін алды. Бұл ретте қос елдің өзара ынтымақтастығы аймақ елдерінің экономикалық өркендеуіне жол ашты.
Осы орайда сарапшы кейінгі жылдары Қазақстан бастамасымен қолға алынған жобаларға тоқталды. Мәселен, еліміз өңірдің орнықты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған маңызды құжатты әзірлеуді ұсынды.
- Қазақстан 2030 жылға дейін Орталық Азияда азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі стратегиялық құжатты әзірлеуді ұсынды. Бұл жоспар ынтымақтастықты тереңдетуге және аймақтағы тұрақтылықты қамтамасыз етуге сөзсіз оң ықпал етеді. Бастама аясында Орталық Азияның бес мемлекетіне ортақ деректерді талдау және ақпарат алмасу платформасы құрылады, - деді Равшан Назаров.
Осы ретте саясаттанушы KazAID халықаралық даму агенттігінінің құрылуына жоғары баға берді. Бұл ұйым өз қызметін 2020 жылы желтоқсанда бастады. Агенттіктің мақсаты - Орталық Азия мен Ауғанстанға басымдық бере отырып, аймақтың экономикалық ынтымақтастығын ілгерілетуге бағытталған мемлекеттік саясатты жүзеге асыру. Бүгінде KazAID гуманитарлық көмек саласын жүйелеу, серіктес мемлекеттермен саяси-экономикалық және мәдени-гумманитарлық секторлар бойынша диалог орнату жолында қызмет етіп келеді.
Өңірдегі интеграцияға жаңа леп берген Қазақстан бастамаларының бірі – Орталық Азия жастарының арасындағы байланыстарды нығайту.
- Қазақстан Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың басшылығымен өңір жастарының арасындағы қарым-қатынасты бекемдеуге ерекше назар аударып келеді. Атап айтқанда, Орталық Азия жастарының диалог алаңын құруға бастамашы болды. Қазақстан өңірдің тұрақты дамуы жолында жастар ынтымақтастығының маңыздылығын ескере отырып, бұл бағыттағы ілкімді істер мен тың бастамаларға қолдау көрсетіп келеді, - деді Р.Назаров.
Сонымен қатар, былтыр еліміз мұнайды экспорттау үшін қолданылатын бағыттарды әртараптандыруға кірісті.
- Атап айтқанда, экспорт маршруттарын әртараптандыру қағидасын басшылыққа ала отырып, Қазақстан «Баку-Тбилиси-Джейхан» құбыры арқылы жылына 20 млн тоннаға дейін мұнай тасымалдау бойынша тиісті шаралар қабылдады. Бұл стратегия Ресей арқылы өтетін транзитке тәуелділіктен арылуға және елдің энергетикалық қауіпсіздігін нығайтуға бағытталған, - деп тоқталды саясаттанушы.
Равшан Назаров қамтылып отырған аралықта ілгерілеумен қатар, күрделі кезеңдер де өткенін еске салды.
- 2021 жылы Ауғанстан билігінің ауысуы, 2022 жылы Қазақстандағы Қаңтар оқиғасы мен Қарақалпақстанда болған нарызылықтар, Қырғызстан мен Тәжікстан шекарасындағы шиеленіс аймақ үшін күрделі болды. Осы уақыттарда өңір елдерінің басшылары тағдыршешті таңдау жасап, тиімді шешім қабылдап, Орталық Азиядағы дағдарыстың алдын алды, - деп еске алды сарапшы.
Саясаттанушы атап өткендей, бүгінде Қазақстанның Орталық Азиядағы саяси салмағы артып, беделі өсті. Оның сөзінше, халықаралық ұйымдар аясындағы ынтымақтастық ресми Астананың әлемдік аренадағы маңыздылығын айғақтай түсті.
- Қазақстан өзін Орталық Азиядағы тұрақтылықтың сенімді кепілі ретінде таныта білді. Жаһандық деңгейде диалог жүргізіп, өзекті сын-қатерлерді шешу үшін күш біріктіретін сенімді серіктес екенін дәлелдеді. Қазақстанның демократиялық қоғам қалыптастыру бағытындағы реформалары бүкіл Орталық Азия өңірі үшін үлгі, - деді Равшан Назаров Kazinform тілшісінің сауалына жауап бере отырып.
Сарапшының пайымдауынша, Қазақстан алдағы уақытта да Орталық Азияның халықаралық аренадағы беделін арттыруға және өңірдегі жан-жақты интеграцияны ілгерілетуге ниетті.
- Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің бай дипломатиялық тәжірибесінің негізінде Қазақстанның Орталық Азиядағы беделін арттыруды жалғастыра бермек. Мәселен, Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің «Орталық Азия ренессансы: орнықты даму және өркендеу жолы» атты мақаласында аймақтық ынтымақтастықтың маңыздылығын атап өтті. Бұл ретте Өзбекстан және өзге де аймақ елдері Қазақстанды Орталық Азиядағы негізгі экономикалық серіктес санайды. Қасым-Жомарт Тоқаев Орталық Азияның мол әлеуетін, оның ішінде өңір мемлекеттерінің өзара тиімді ынтымақтастығы әлемдік державалармен тең дәрежеде диалог жүргізуге мүмкіндік беретінін үнемі айтып келеді, - деп тоқталды Равшан Назаров.
Осы орайда «Орталық Азия +» форматы аймақ елдерінің дамуы жолында шешуші рөлге ие. Сарапшының пікірінше, Қазақстан ынтымақтастыққа бағытталған диалог алаңдарына белсенді қатыса отырып, Орталық Азиядағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және экономикалық өркендеуге үлес қосып келеді.
- Таяуда «Орталық Азия – Еуропалық Одақ» форматында алғашқы саммит өтеді. Қазақстанда пайдалы қазба байлықтарының қоры мол. Бұл орайда ол Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуде сенімді серіктес бола алады. Ал «Орталық Азия – Қытай» ынтымақтастығы, әсіресе инфрақұрылым мен сауда байланыстарын нығайтуға бағытталған. Тиісінше, Қазақстан өзінің географиялық ораласуын тиімді пайдалана отырып, транзиттік әлеуетін арттыра алады, - дейді саясаттанушы.
Равшан Назаров атап өткендей, «Орталық Азия – АҚШ» форматы көбіне экономикалық даму мен демократия мәселелеріне назар аударады. Осы орайда Қазақстан демократияны жетілдіру бағытындағы реформаларын алға тарта отырып, бірлескен жобаларды іске асыруда АҚШ-тың өңірдегі сенімді серіктесі саналады.
- Орталық Азияның қауіпсіздігі мен тұрақтылықтылығын қамтамасыз ету үшін АҚШ, Қытай, Ресей және Еуроодақпен тең негізде диалог жүргізу қажет. Сондықтан Қазақстан өзінің саяси салмағы мен ұстанып отырған сыртқы саясатының арқасында Орталық Азияның ілгерілеуі мен тұрақтылығына ықпал ете алады, - деп түйіндеді Равшан Назаров.
Еске сала кетсек, Оман Қазақстанға Орталық Азия тікелей инвестициялар қорын құруда серіктес болуды ұсынды.
