Қазақстан Суретшілер одағы БҚО бөлімшесінің құрылғанына 20 жыл толды
университетінің доценті, Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, «Өнер» қоғамдық қорының президенті Қуандық Мәдір әңгімелеп берді.
Оның айтуынша, 1977 жылы сол кездегі А.Пушкин атындағы пединститутта (бүгінгі М.Өтемісов атындағы БҚМУ) көркемсурет-графика факультеті ашылды. Оның алғашқы деканы - Төлеубай Әбілұлы. Ол өңірдегі қазақ сурет өнеріне ұйытқы болды. Өйткені жоғарыда аталған оқуға қазақтың талантты суретші жастары түсе бастады. Олар оқу барысында және кейін де суретпен түпкілікті шұғылданды. Сонан кейін бөлімше ашу қажеттігі туындап, 1992 жылы 25 мамырда өңірде бірінші рет сурет ісімен кәсіби шұғылданатын өнер иелерінің қоғамдық бірлестігі құрылды.
«Қазақстан Суретшілер одағының Батыс Қазақстан облыстық филиалы» деп аталған құрылымның бастауында Айбар Сейтімов, Қайыр Оразғалиев, Абат Тастаев, Асылбек Ғұбашев сықылды азаматтар тұр. Бөлімше мәртебесін алу үшін көркемөнер шеберханасы да ашылды. Суретші жігіттер жеке тұлғалардан тапсырыстар да ала бастады. Шырықты өткен ғасырдың аяғындағы қаржылық-экономикалық дағдарыс бұзып кетті. Бояулар мен қылқалам, өзге де қажетті құрал-аспаптардың бағасы аспандап шыға келді. Нәтижесінде қылқалам шеберлері күнкөріс қамын іздеп кетті. Сөйтіп, өткен ғасырдың аяғында бөлімше тарады. Асылбек Алматыға кетсе, Абат елде қалды. Рас, кейін Суретшілер одағының бөлімшесі (филиал) қайта құрылғанымен, қазір қаржылық жағдайы күрделі. Себебі мемлекет тарапынан қаржыландырылмайды. Ахуалды айқын сезіне отырып, 1997 жылы «Өнер» қоғамдық қорын құруға мәжбүр болдық. Алғашында өнердің мүсін және басқа түрлеріне ден қойғанымызбен, соңғы 5-6 жылда қоғамдық қор бейнелеу өнерін қолдауға ойыса бастады. Бұған мемлекет тарапынан қолдау мен әлеуметтік тапсырыстарды тендер бойынша ұтып алуымыздың да пайдасы ұшан-теңіз.
Енді әңгіме соңғы жылдары танымал бола бастаған «Жазира Жайық» көркемсурет көрме-конкурсы жайында. Үш жыл қатарынан өткізілген көрменің былтырғысы ел тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналып, халықаралық мәртебеге ие болды. Оған еліміздің батысындағы төрт облыс қана емес, Ресейдің көршілес өңірлерінен де шақырылған құрметті қонақтар, қылқалам шеберлері қатысты. Бас жүлдені де ресейлік суретші Фахрикамал Махмудова жеңіп алды. Ол бүгінде саны тым аз, қазақпен түбі бір түркі ноғай ұлтынан. Негізі Қажытархан қаласынан өрбіпті. Тарихи тағдыры тамырлас ноғай жұртының қызы бүкіл түркінің ортақ мақтанышы - Алтын Орда мемлекеті туралы талай толымды суреттердің авторы екен. Бұл жолы да сол бағытынан таймапты.
-Ноғай бауырымыздың көршілес Ресей мемлекетінің талай гранттарын ұтып алғанын естіп, көңіліміз сүйсініп қалды, - дейді Қуандық Мәдір, - Қазір ол кәсіптік мақсат бойынша Польшада оқып жүр. Алла бұйыртса, биыл жыл аяғында еліне оралмақ. Сонан кейін Фахрикамалмен алдын ала келісе отырып, келесі жылдың басында Орал қаласында суреттерінің көрмесін ұйымдастырмақ ойымыз бар. Кім-кім де тегіне тартып туады ғой. Оның әкесі Әбдірахман Қажытархан өңіріндегі күй атасы - Құрманғазы бабамыздың Алтынжардағы кешенінің сәулетшісі болып шықты. Бұл аз десеңіз, Фахрикамал да, оның әкесі де - көрші елдегі аты танымал өнер иелері. Мұның өзі бізге қазақтан гөрі сурет және мүсін өнері жөнінен әлемдік деңгейде тұрған ресейлік және орыс шеберлерімен өзара тиімді, әріптестік қарым-қатынасқа жол ашады деп үміттенеміз. Өйткені көрмеге келген ресейлік қылқалам шеберлерінің 90 пайызы - сол елдегі Суретшілер одағының мүшелері. Мүмкін, келешекте тек көршілес ресейлік қалалармен қатар, сол елдің астанасы Мәскеуде де отандық суретшілердің көрмесін ұйымдастырудың сәті түсер.
Бүгінде самаралық суретшілер де батысқазақстандық қылқалам шеберлерін өздерінде көрме ұйымдастыруға шақырған. Оны өткізу келешектің еншісінде. Бүгінде еліміздегі көрмелерге батысқазақстандықтар белсене қатысуда. Биыл наурыз айында ҚР тұңғыш Президентінің қоры ұйымдастырған жобалар жәрмеңкесінен жеңімпаз болып оралды. Бұл көрменің барлық шығынын аталмыш қор қаржыландырады. «Өнер» қоғамдық қоры сонымен қатар жыл сайын ұйымдастырылатын әлеуметтік жобалар жәрмеңкесінен де тыс қалған емес. Республика бойынша 7 аталыммен 205 жоба ұсынылған. Екінші турға өткен 54 жобаның 4-еуі үздік деп танылыпты. Соның ішінде «Өнер» қорының «Жастарды рухани тәрбиелеу» атты жобасы да бар. Енді Алматыдағы Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер музейінде Батыс Қазақстан суретшілерінің көрмесі ұйымдастырылмақ. Ол осы жылдың 30 қарашасына белгіленген. Айта кетерлік бір жәйт, бұған дейін ешқашан Ақ Жайық суретшілерінің жалпы көрмесі республикалық деңгейде өтпесе керек. Әрине, бұған дейін Мұратбек Жоламан, Сергей Бердник сықылды жеке тұлғалардың кескіндемелік жеке көрмелерінің өткені рас. Ал түгелімен өңір суретшілерінің республика өнерсүйер қауымы алдында көрінуі, әрине, айрықша маңызды.
Биыл қыркүйек-қазан айларында өтетін «Жазира Жайықтың» келесі көрмесіне Ресей мен Алматыдан ірі-ірі суретшілердің келуі күтіледі. 2010 жылы Батыс Қазақстан суретшілерінің дербес альбомы кітап болып шықты.
Алматы қаласында суретшілер қоғамдық орындарда сол жерден қалаған жанның сұрауы бойынша кескіндемесін салып береді. Соңғы айларда Орал қаласы әкімдігінің рұқсатымен осындағы демалыс саябағында бір топ суретші соған кірісті. Бұл кез келген суретші үшін әрі кәсіп, әрі табыс, әрі жарнама.
Облыстағы сурет өнерінің жалпы дамуы жөніндегі ойын түйіндей келіп, Қ.Мәдір кескіндеме мен мүсін саласында ілгерілеушілік барын шегелеп айтты. Әріптестерінің ішінен Мэлс Отаров, Қанат Оразов, ағайынды Жәрдемовтердің есімдерін ерекше атады. Қыз-келіншектердің арасынан Жанна Құлбекованың келешегінен үміт күттіретінін алға тартты.
-Бізде облыстық көркемсурет және сәндік-қолданбалы өнер музейін ашу қажет. Өйткені біріншіден, мамандар жетіспейді, соларды тәрбиелеу орны қажет. Екіншіден, көп жыл бойы қолданылмаған, көрмеге шығарылмаған суреттер әр жерде шаң басып, өлі күйінде жатыр. Үшіншіден, жылма-жыл өзім еңбек ететін М.Өтемісов атындағы БҚМУ-дың көркемсу-
рет-графика оқуын бітірген мамандарды баулуға, үйретуге септігін тигізер еді. Мәселен, бізде тарихи суреттер салатын баталист-суретші жоққа жуық. Атақты Аңырақай шайқасын шырқатып салатын келешек суретшілер үшін біз аңсаған музейдің қажеттілігі өз-өзінен түсінікті. Әзірге бұл арман облыс әкімі Нұрлан Ноғаевтың тарапынан қолдау тапты. Облыс әкімінің орынбасары Серік Сүлеймен де жағдаяттан хабардар. Ендігі үміт алдағы күндерде, - деп қорытты ойын Қуандық Мәдір.