Қазақстанда TikTok-ты бұғаттау: Елімізге танымал блогерлер не дейді

АСТАНА. KAZINFORM – Елімізде TikTok әлеуметтік желісін бұғаттау мүмкіндіктері қарастырылып жатыр. Бұл жайында Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева мәлімдеген болатын.

Оның атап өтуінше, бұл платформада заңға қайшы көптеген контент таралып жатыр. Бұл мәселені депутаттар да көтергені есте. Осыған орай Kazinform агенттігінің тілшісі білім мен ғылымды елімізде насихаттап жүрген танымал блогерлермен тілдесіп, аталған әлеуметтік желінің жабылу мүмкіндігіне қатысты пікірін білген еді.

Алматылық химия пәнінің мұғалімі Ұлан Үсенов осыдан үш жыл бұрын мектеп материалдарын жапонның «Наруто» анимесі арқылы түсіндіріп, TikTok-та танымал блогерге айналды. Ол елімізде TikTok-тың бұғатталуына қарсы.

«Білуімше, жасөспірімдерді, кәмелетке толмағандарды буллингтен, жат контенттерді көруден қорғау деген сияқты уәж айтылады. Бұл әсіресе TikTok-та жиі таралатыны атап өтіледі. Бірнеше себепке орай мұнымен келіспеймін. Біріншіден, кез келген ата-ана, ересек адам баласының телефонындағы қосымшаларды баптауына кіріп, «ата-ана бақылауын» қоса алады. Содан кейін балаға кез келген жат контент автоматты түрде көрсетілмейді. Бұл қас қағымда шешіледі», - деді ол.

Оның сөзіне қарағанда, TikTok-та депутаттар айтып жүргендей порнографиялық контент болмайды. Вконтакте әлеуметтік желісінде мұндай заңға қайшы фото мен видеоны көптеп кездестіруге болады.

«Мұғалім ретінде балалар жат дүниені ең алымен әлеуметтік желіден емес қоршаған ортасынан – ата-аналарынан, ағаларынан, әпкелерінен, ауладағы балалардан алады деп санаймын. Жалпы, егер отбасында жүріс-тұрыстың кейбір ережелері белгіленіп, боғауыз сөз айтудың дұрыс еместігі балаға түсіндірілетін болса, онда ол оның жаман екендігін түсінеді. Меніңше, әлеуметтік желіні толықтай айыпты деп санау дұрыс емес. Баланың ұзақ уақыт бойы телефонда отыруына ата-ана да кінәлі. Өйткені баламен уақытта дұрыс өткізгеннен гөрі қолына телефон ұстата салу әлдеқайда оңай. Өйткені кітап оқуға, көшеде серуендеуге, қандай да бір шаруамен айналысуға көп уақыт пен энергия кетеді», - деп санайды ұстаз.

Ұлан Үсеновтің пайымынша, TikTok керісінше баланың креативтілігін дамытады. Платформа маңызды тақырыптарды ыңғайлы әрі қызықты әдістермен түсіндіруге мүмкіндік береді. Бала жаңалық алып, әлеуметтенеді, қызығушылықтарын бөліседі. Видеоға түсіруді, монтаж жасауды үйреніп, камера алдында сөйлеуге машықтанады. Сонымен қатар қазақстандық музыканттар TikTok арқылы танымал болып, қазақ тілін де дамытып жатыр.

Бұған қоса, әлеуметтік желі әкімшілігі де балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін айтарлықтай ресурс жұмсап отыр.

«TikTok әкаімшілігі бас кеңсесін Мәскеуден Алматыға көшіріп, қазақстандық мамандардан кадр жасақтады. Олар отандық блогерлерге кездесулер, семинарлар өткізіп, әр уақытта да қолдау көрсетеді. Қазақстан бойынша турлар өткізіп, оның барысында блогерлер туған өлкесі жайлы видеолар түсіреді. Олар керісінше білімді қолдап отыр», - деді ол.

Өзінің тарихи видеоларымен TikTok-та танымал болған тағы бір еліміздің ғылымы мен мәдениетін насихаттаушы – Нұрқожа Ерсайын. Ол да Қазақстанда платформаны бұғаттау қате қадам болатындығын айтады. Оның пайымынша, әлеуметтік желі өз ойыңды білдіруге, білім мен мәдени құндылықтарды таратуға бірегей мүмкіндіктер ұсынады.

«Этно-длогер ретінде TikTok-ты қазақтардың тарихы мен мәдениетін таныту үшін қолданамын әрі мұндай бастамалар қоғамға мол пайда әкелетіндігіне сенімім мол. Бұл – білім алуға болатын видеоларды, өзіңді дамытатын тапсырмаларды, мәдениет пен тарих жайлы ақпараттарды алуға болатын платформа. Балалар үшін бұл оқуға және дамуға итермелейтін қызықты әрі интерактивті әдіс бола алады», - деді Нұрқожа Ерсайын.

Дегенмен ол TikTok-та кез келген өзге әлеуметтік желі сияқты контентінде бақылау болмаса, онда балаларға теріс әсерін тигізуі мүмкін екендігін мойындайды. Дегенмен блогердің айтуынша, платформада модерация және балаларды қорғауға бағытталған күшті жүйе жұмыс істейді. Бейәдеп контент бірден бұғатталады. Ана-ана бақылауы да бар. Сондықтан да ол балалар мен ата-аналарды аталған құралдарды дұрыс пайдаланып, цифрлық сауыттылықты дамытуға үйрету қажет деп санайды.

Естеріңізге сала кетсек, Қырғызстанда бұл танымал әлеуметтік желі бұғатталған. Ал сәуір айының соңында Еурокомиссия TikTok платформасына қарсы тексеруге бастамашылық жасады. АҚШ Президенті Джо Байден болса TikTok иесінен аталған әлеуметтік желіні сатуды талап ететін заңға қол қойды. Осыдан кейін TikTok және оның қытайлық ByteDance еге компаниясы аталған заңға қарсылық білдіруге тырысып, АҚШ үкіметін сотқа берді.

Осы жылдың ақпанында еліміздің Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева Қазақстанда платформаны бұғаттау мәселесі қарастырылатынын айтқан еді. Осыда кейін TikTok ресми өкілі министрдің Қазақстан аумағында платформаның жабылуы мүмкін деген пікіріне түсініктеме берді.

«Қауіпсіздікке, әсіресе жас пайдаланушыларға келсек, бұл TikTok-тың абсолютті басымдығы және оған көп күш жұмсаймыз. Соның ішінде қауымдастық ережелерін бұзатын контентті белсенді және агрессивті түрде жоямыз. 2023 жылы біз Қазақстанда ережені бұзған төрт миллионнан астам бейнероликті алып тастадық. Біз ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Ішкі істер министрлігін қоса алғанда, мүдделі билік органдарымен тікелей жұмыс істейміз», - деді спикер.

Сенат депутаты Әлішер Сатыбалдиев те Үкімет басшысының атына сауал жолдап, TikТok желісіне қатысты Батыс пен көрші елдерде шектеу шаралары енгізілгенін, бірақ Қазақстанның бұл мәселеге салғырт қарап отырғанын мәлімдеген еді.

«Еуропа мемлекеттерінің бірқатар елінде жүргізілген арнайы тексерістер нәтижесінде платформада балаларды зиянды ақпараттан қорғау тетіктерінің істемейтіні анықталып, Еуроодақ тарапынан желіге қатысты 368 млн доллар шамасында айыппұл салынған. Ал АҚШ 5 млн доллар, Нидерланд 750 мың еуро, Ұлыбритания 15 млн еуро көлемінде айыппұл салған. Көршілеріміз Ресей мен Өзбекстан желіні өз аумағында толық бұғаттап құтылды», – деген еді ол.

Мәжіліс депутаты Ерлан Саиров та Үкімет басшысының атына сауал жолдап, онда әлеуметтік желілер балалардың денсаулығы мен психикасына теріс әсер етіп жатқанын алға тартады.

«Әсіресе, балалар арасында кең танымалдылыққа ие TikTok-тың жастарымызға рухани зияны артып келеді. Өкінішке қарай, бүгінгі жастар ата-баба тәлімімен емес, негізінен TikTok арқылы тәрбиеленіп жатыр. Онда пайдалы контентпен қатар, баланы жағымсыз әдеттер мен теріс қылықтарға бастайтын бейнематериалдар да жеткілікті. Түрлі ойындарды жарнамалау, онлайн казино, стримдер арқылы әдепсіз әрекеттер көрсету, тіпті порнография, суицидке шақыру, былапыт сөздер мен бейәдеп көріністерге толы рилстар да осы TikTok арқылы таралып жатыр. Оларды балалар тек қарап қана қоймай, зорлық-зомбылықтың құрбаны да болып, ойынқұмарлық дертіне ұшырауда. Біз көптеген ата-әже, әке-анамен кездескен сайын осы мәселені жиі көтеретін болды. Хайп қуып, пранк деген желеумен ар-ұяттан аттау әдетке айналды», - деді Ерлан Саиров.