Кедейлік аз, мүмкіндік көп – британдық басылым Қазақстандағы өмір сүру деңгейі жайлы
АСТАНА.KAZINFORM - Global Banking and Finance Review қаржылық журналы Қазақстанның өмір сүру деңгейін тұрақты жақсартуға қалай қол жеткізіп жатқаны туралы мақала жариялады.
«Қазақстанның әлеуметтік шығыстар стратегиясы: жұмыспен қамту және құрылымдық реформалар арқылы кедейлікті азайту» деп аталатын мақалада дәстүрлі түрде табиғи ресурстардың байлығымен танымал Қазақстанның өмір сүру деңгейінің жақсарып келе жатқаны айтылған.
Ресми статистикаға сәйкес, елдегі кедейшілік деңгейі 2001 жылғы 46,7%-бен салыстырғанда 2024 жылға қарай 5%-ға дейін төмендеді. Дәл осы кезеңде нақты табыстар 21% өсті, бұл инклюзивтік өсімге негізделген кешенді трансформация.
Тек 2025 жылдың өзінде әлеуметтік тұрғыдан қорғалмаған 4,7 миллион азаматты – зейнеткерлерді, мүгедектерді және көпбалалы отбасыларды қолдауға 6 триллион теңгеден астам қаржы бөлінді. Осалдықты бағалау жүйесіне негізделген жаңа цифрлық платформа нақты қаржылық қажеттілік деңгейін анықтауға, ресурстарды әділ және тиімді бөлуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Қазірдің өзінде бірқатар өңірде бұл жүйені сынақтан өткізу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Сондай-ақ қаржы журналы Қазақстанда 4,7 миллионнан астам адамның зейнетақы мен жәрдемақысын жыл сайын индексациялау жүріп жатқанын жазады. 2023 жылы басталып, кезең-кезеңімен жүзеге асырылып келе жатқан реформа 2027 жылға қарай базалық зейнетақының базалық стандартын 70%-ға дейін арттыруды, ал ең жоғары мөлшерді оның ең жоғары деңгейіне, 120%-ға жеткізуді көздейді. Нәтижесінде 2023 жылы 2,3 миллион зейнеткердің зейнетақысы орта есеппен 28 пайыз өсті. 2025 жылдың басына қарай зейнетақыны ауыстыру деңгейі 45,5%-ға жетті, бұл Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) стандарттарына сәйкес келеді.
2024 жылы Қазақстанда орташа жалақы мен еңбек өнімділігі негізінде ең төменгі жалақыны есептеудің жаңа әдісі бекітілді. Бұл жүйе жұмыс берушілердің мүмкіндігі мен жұмысшылардың қажеттілігі арасындағы теңгерімді сақтай отырып, жалақы деңгейінің болжамдылығын арттырады.
2020-2025 жылдар аралығында 1,2 миллион бюджеттік сала қызметкерінің жалақысы өсті. Атап айтқанда, 2020-2023 жылдар аралығында 600 мыңға жуық мұғалім мен 40 мың әлеуметтік қызметкердің жалақысы екі есе өсті. Медицина қызметкерлері де жыл сайынғы өсімге ие болды: дәрігерлер 30 пайыз, медбикелер 20 пайыз. Тағы 600 000 бюджеттік сала қызметкері қосымша өсім алды.
2024 жылы зиянды еңбек жағдайында жұмыс істейтін адамдарға арнаулы әлеуметтік төлем енгізілді – бұл жұмыс орнындағы қауіпсіздікті жақсартуға және кәсіптік аурулардың алдын алуға бағытталған шара.
Бас редактор Ванда Рич Қазақстандағы құрылымдық реформалар әлеуметтік саладан да асып түсетінін атап өтеді. 2025 жылы 20 мыңға жуық жұмыс орнын құру арқылы 45 жаңа инвестициялық жобаны іске асыру жоспарланған. 2026 жылы 24 900 жұмыс орнын құрайтын тағы 98 жоба, 2027 жылы 27 700 жұмыс орнын қамтамасыз ететін 56 жоба жоспарланған.
2010 жылдан бастап үй шаруашылығының нақты табыстары дағдарыс кезеңдеріне қарамастан 80%-ға өсті. Бұл әлеуметтік шығыстардың өсуіне қарай мүмкін болды: 2010 жылдан 2025 жылға дейін шоғырландырылған бюджет шығыстары 4,5 триллионнан 30,3 трлн теңгеге дейін, ал халықты әлеуметтік қорғауға арналған шығыстар 6,7 есе өсіп, 6 трлн теңгеге жетті. Бүкіл кезең ішінде әлеуметтік салаға жұмсалатын шығыстардың үлесі тұрақты түрде республикалық бюджеттің шамамен 20%-ына тең болды.
Қазақстанның жұмыспен қамтуға бағытталған, деректерге негізделген әлеуметтік саясаты әлеуетті үлгіні ұсынады. Цифрлық платформаларды, бюджетті жоспарлауды және инклюзивті жұмыспен қамту тетіктерін біріктіру әлеуметтік инвестицияларды ұзақ мерзімді экономикалық тұрақтылықпен қалай біріктіруге болатынын көрсетеді. Демографиялық өзгерістер мен жаһандық белгісіздікке қарамастан, Қазақстанның даму траекториясы кедейшілікті азайтуды ғана емес, сонымен бірге құрылымдық өркендеуге қарай стратегиялық бетбұрысты көрсетеді, деп қорытындылады басылым.
Айта кетейік, Қазақстан өмір сүру сапасы бойынша әлем елдерінің арасында 70-орында тұр.
