Қытайдағы қазақтар арасында кең тараған «Қайран әке» күйінің авторы өмірден өтті
АСТАНА. KAZINFORM — Қытайдағы қазақтар арасынан шыққан белгілі күйші, көпке «Қайран әке» күйімен кеңінен танылған Нұрымбай Сүлейменұлы дүние салды.
Әйгілі күйші, композитор Нұрымбай Сүлейменұлы 2025 жылы 2 желтоқсан күні Текесте дүние салды. 4 желтоқсан күні Текес аудан қалашығындағы өз үйінде қоштасу рәсімі өтеді. Бұл туралы жергілікті ақын Думан Бәзілжанұлы хабарлады.
Айта кетейік, Нұрымбай Сүлейменұлы — 1956 жылы қараша айында Қытайдың Іле аймағындағы Текес ауданына қарасты Қарадала ауылында дүниеге келген. Әкесі Сүлеймен діни медреседе білім алған, сауатты, көзі ашық адам болған. Сондай-ақ, ол жастайынан қара қурай сыбызғысын жанынан тастамай, ықылымның үнін аулаған күйші де болыпты. Ал шешесі Жамалқан өлеңшіл, әнші, сөзге ділмар адам екен. Осындай ортада өскен Нұрымбай бала кезінен-ақ, әкесінің күйлерін тыңдап, көңіліне тоқып өседі. Сол кішкентай кезінде-ақ, қара домбыраның құлағына жармасып, әкесінің сыбызғыда орындаған күйлерін домбыраға көшіруге әуестене бастайды. Осылай басталған қызығушылық Нұрымбайды үлкен күйшілік жолға жетелейді.
Сол дәуірдегі айналасына танымал Мұқаметжан, Жабықай, Шамғұын сынды айтулы күйшілердің алдын көріп, батасын алады. Бала күйші Нұрымбай жасөспірім кездің өзінде халық күйлерін нақышына келтіре орындап ел ықыласына бөленген. Осындай қастерлі өнерге қанаттанып жүргенде әкесі Сүлеймен 1972 жылы «Мәдениет зор төңкерісінің» салдарынан дүниеден озады. Әкесінен жастай айырылу күйшіге аса ауыр соққы болып тиеді. Кейін бала жүрегінде ұзақ сақталған осы қасірет — мұңлы «Қайран әке» күйі болып өмірге келеді. Осы күйімен көпшілікке танылған Нұрымбай Сүлейменұлы одан кейінде тыңдаушының құлақ құрышын қандырған көптеген күй шығарды. Атап айтқанда, «Қарт толғауы», «Дала сыры», «Ыстық ұя», «Атамекен», «Қос ағама», «Таңжарыққа арнау», «Шашау», «Текес толқыны» және «Бейжіңгер» сынды 60-тан астам күйі кеңінен орындалып жүр. Сонымен қатар «Қаражоным», «Гүл үздім саған арнап», «Ілем менің» қатарлы жиырмаға жуық ән жазған.
Композитор, музыкант Құрманжан Зікірияұлының айтуынша, Нұрымбай Сүлейменұлы — негізінен шертпе күй дәстүрін ұстанған күйші. Оның шығармашылығының ауқымы өте кең, формасы жағынан бір жүйеге түскен кесек туындылар. Ол домбыраның аспаптық музыкадағы орнын жоғарылату, домбыраның әуендік саздарын құбылта түсуде өзіндік дәстүр қалыптастырып, көптеген құнды күй шығарды. Күйлері атына заты сай қуатты. Қоғамдық өмір мен табиғат дүниесіндегі құбылыстарды домбыраның қос ішегі арқылы бейнеленеді. Нұрымбай күйлерінің мазмұны бай, толғамы терең, әуен-сазы мұңлы болып келеді.
Нұрымбай Сүлейменұлы 2006 жылы Шыңжаң Халық үкіметі тарапынан «Халық композиторы» деген құрметті атқа ие болады. 2004 жылы орталық «Ұлттар» баспасынан «Қайран әке» атты ән-күй жинағы күй табағымен бірге баспадан шыққан.
