Малайзия премьер-министрі Қазақстанға не үшін келе жатыр
Бүгін Астанаға Малайзияның премьер-министрі Анвар Ибрагим келеді. Қазақстан -Малайзияның Орталық Азиядағы негізгі сауда-экономикалық серіктесі, сондықтан қос тарап сапардың жемісті болуын күтеді. Оның үстіне 2023 жылдың соңына қарай елдеріміз арасындағы тауар айналымы 30%-ға артып, жыл сайын көрсеткіштер тұрақты түрде өсіп келеді. Малайзия премьерінің сапарында қандай мәселелер көтеріледі? Екіжақты қарым-қатынастың артықшылығы қандай? Анвар Ибрагим туралы не білеміз? Осы және өзге сұрақтардың жауабын Kazinform тілшісінің шолуынан оқыңыз.
Малайзия туралы қысқаша ақпар
Малайзия Оңтүстік-Шығыс Азияда орналасқан, Малай түбегін және Борнео аралының солтүстік бөлігін алып жатыр. Шығыста Оңтүстік Қытай теңізінің суларымен, батысында Андаман теңізімен шекараласады. Түбек бөлігінің солтүстігінде Малайзия Таиландпен, оңтүстігінде Сингапурмен шектеседі, одан Малайзия Джохор бұғазы арқылы бөлінген. Борнео аралында Малайзияның Сабах және Саравак штаттары Индонезия және Брунеймен шектесіп жатыр. Шекарасының жалпы ұзындығы – 2669 км, жағалау сызығының ұзындығы – 4675 км.
Қазақстан-Малайзия дипломатиялық қатынасы
Екіжақты дипломатиялық қатынас 1992 жылғы 16 наурызда орнатылды. Алайда елшіліктер араға төрт жыл салып, 1996 жылы екі елде де ашылған.
Сауда-экономикалық ынтымақтастық
Қазақстан Сыртқы істер министрлігінің мәліметінше, мемлекеттер арасындағы тауар айналымы былтыр 64% ұлғайып, 246,5 млн долларға жеткен. Оның ішінде экспорт – 33,1 млн доллар, импорт – 213,4 млн доллар болған. Ал 2022 жылы бұл көрсеткіш, яғни тауар айналымы $150,4 млн болған еді, соның ішінде экспорт – $1,2 млн, импорт – 149,2 млн долларды құраған.
Біз экспортқа шикі мұнай, қара металл бұйымдары, геодезиялық немесе топографиялық аспаптар мен құралдар, баспа схемалары, темекі шикізаты, трансформаторлар және басқа тауарлар шығарамыз. Ал, Малайзиядан пальма майы, тұрмыстық техника, телефон аппараттары, маргарин, подшипниктер және басқа тауарларды импорттаймыз.
Дегенмен екі ел арасындағы сауда ынтымақтастығын кеңейтуге кедергілер де жоқ емес. Сыртқы істер министрлігінің дерегіне сүйенсек, ынтымақтастықты шектеуші фактор ретінде географиялық шалғайлық пен арзан әрі ыңғайлы көлік бағыттарының жоқтығын атап өтуге болады.
Көлік және логистика
2024 жылғы 14 наурыздан бастап малайзиялық Air Asia X әуе компаниясы аптасына 4 рет Куала-Лумпур – Алматы – Куала-Лумпур бағытында тікелей рейстер ашты.
ҚР Туризм және спорт министрлігінің мәліметіне сүйенсек, әуе рейстері екі ел арасындағы сауда-экономикалық байланыстарды дамытуда шешуші рөл атқарады. Олар іскерлік келіссөздерді жеңілдетіп, сауда мен инвестицияны ынталандырады.
Премьердің сапары
Бүгін Малайзия премьер-министрі Анвар Ибрагим Қазақстанға ресми сапармен келеді. Мәртебелі қонақты Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қабылдайды. Тараптар екі ел үшін маңызды мәселелерді талқылап, өңірлік және халықаралық проблемаларға қатысты пікір алмасады.
Сонымен қатар, премьердің сапары аясында бірқатар қазақстандық кәсіпорындардың өкілдерімен Қазақстан-Малайзия инвестициялары бойынша дөңгелек үстел өтеді деп күтілуде.
Анвар Ибрагим деген кім?
Малайзия үкіметі федералдық министрліктер мен премьер-министр департаментінен (оған портфельсіз министрлер кіреді) құралады. Елдің конституциясына сәйкес, министрлер кабинетінің мүшелері Парламент депутаттарының арасынан тағайындалады. 2022 жылдың 24 қарашасынан бастап Анвар Ибрагим Малайзияның премьер-министрі қызметін атқарып келеді.
Анвар Ибрагим 1947 жылы 10 тамызда Букит Мертажам қаласында дүниеге келген. Үйленген, 6 бала тәрбиелеп отыр. Ал, саясатқа университетте оқып жүргенде қадам басады.
1971 жылы университетті бітіріп, «Малайзия мұсылман жастарының ұрпағы» ұйымын басқарды.
1982 жылы Біріккен Малайзия ұлттық ұйымының қатарына қосылып, 1984 жылы оның жастар қанатын басқарды. 1986 жылы партия төрағасы Махатхир Мохамадтың орынбасары болды. Үкімет басында Махатхир Мохамад болған кезде мәдениет, жастар және спорт (1983-1984), ауыл шаруашылығы (1984-1986), білім (1986-1991), қаржы министрі (1991-1998) лауазымдарын атқарса, 1993-1998 жылдары премьер-министрдің орынбасары болды.
Анвар Ибрагим 2022 жылғы қарашадағы сайлауда оппозициялық «Үміт альянсы» коалициясының атынан кандидат болды. Аталған коалиция Парламенттегі 222 орынның 82-сін жеңіп алды. Өзге бәсекелес партиялар коалициялық үкімет жасақтай алмаған соң, сол айда Малайзияның Жоғарғы Көшбасшысы оны жаңа премьер-министр етіп тағайындады. Үкімет басшысы лауазымымен қатар Қаржы министрі қызметін де атқарды.
Анвар Ибрагим мемлекеттік шығындарды қысқарту керек деген идеяны үнемі ашық айтып жүреді, 2022 жылғы желтоқсанда миллиардтаған доллар тұратын мемлекеттік жобаларды қайта қарауды тапсырды.
Сондай-ақ, малайзиялық премьер АҚШ долларына тәуелділікті азайтуды көздеп, қаржы министрі болып тұрғанда алға тартқан идеясын – Азия валюта қорын қайта жаңғыртуды ұсынды.
