Наурыз көженің құрамын қиындатпай, қарапайым дәмдерді пайдаланған жөн — Гүлбақша Мұсабаева
ПЕТРОПАВЛ. KAZINFORM — Солтүстік Қазақстан облысында Ұлыстың ұлы күніне наурыз көже әзірлеу дәстүрге енді.
Қасиетті тағамға жеті дәм қосылатыны белгілі, бірақ нақты бір дайындау тәсілі жоқ. Петропавлдағы «Urpaq» қазақ мәдени-ағарту орталығының жетекшісі Гүлбақша Мұсабаева наурыз көжені пісірудегі өз құпиясымен бөлісті.
— Наурыз мейрамының ең басты тағамы — наурыз көженің дайындалу жолы ерекше. Меніңше, бұл ұлттық тағамның тіл үйірер дәмді әрі пайдалы болуы сорпаға байланысты. Көк шөпте жайылған жылқының еті сапалы болады, ал бұл сорпаға да әсер етеді. Сол үшін қазанға қазыны саламын, сосын қыстан қалған жылқының кесек сүр етін қосамын. Сосын көбігін алып отырып, бабымен пісіремін. Ең бастысы — тамақты жақсы көңіл-күймен әзірлеу қажет. Ал күріш пен тарыны жеке-жеке пісіріп аламын. Сонда менің наурыз көжемнің құрамы — су, еттің екі түрі, тары мен күріш, тұз және сүттен тұрады. Сүтті де алдын ала қайнатып аламын. Сосын сорпаның жартысына дайын тағамдарымды аз-аздан қосып дастарқанға қоямын.
Облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясында бірнеше жылдан бері қызмет атқарып келемін. Наурыз мерекесінде Петропавлдағы орталық көшеге міндетті түрде өз киіз үйімізді құрып, құрметті қонақтарды ұлттық тағамдармен қарсы аламыз. Дастарқанымыздан наурыз көже үзілген емес. Оны әзірлеу менің мойнымда. Келген қонақтар тамсанып ішіп жатады.
— Анаңыз наурыз көже пісіруші ме еді? Наурыз көже дегенде жалпы көз алдыңызға қандай естеліктер келеді?
— Менің анам он бір баланы, жеті ұл, төрт қызды дүниеге әкелді. Ауылда туып-өстім. Туған жерім М.Жұмабаев ауданы, Ноғайби ауылы. Менің шешем тамақты керемет дәмді етіп пісірді. Кішкентай кезімде балабақшаға барған жоқпын, мен өзімді бақыттымын деп санаймын, ұйқымды ешкім бұзбай, еркелеп өстім. Нанның жаңа піскен тәтті иісінен оянатынмын. Бірақ, ол кезде заман басқа, наурыз көже әзірленбейтін. Наурыз көжені мен алғаш рет студенттік кезде, Қарағанды мемлекеттік университетінің тарих факультетінде оқып жүргенде іштім. 1989 жыл болатын, құрбымның туған жеріне Қарағанды облысының Қарқаралы ауданына жол түсті. Наурыз мейрамына осы тағамды әзірледі. Ішкен кезде таңқалғаным рас. Еті де, майы да сорпаға ұсақтап туралған, сүт қосқан, түрлі дақылы бар. Бірақ ұнады.
— Әр елдің салты басқа. Бір Қазақстанда тұрсақ та, оңтүстік пен солтүстіктің, сол сияқты батыс пен шығыстың тұрмыс салтында өзгешеліктер бар. Солтүстік өңірдің Наурыз көже әзірлеудегі ерекшелігі неде деп ойлайсыз?
— Наурыз көже пісіруді дәстүрге айналдырғаныма біраз болды. Менің түсінгенім, тағамның құрамын қиындатпау керек. Қосылатын дәмдер қарапайым болуы тиіс. Кейбіреулер мейізге дейін қосады. Енді бірі шөп-шалам қосып жатады. Пияздың да керегі жоқ, онсыз да дәмді болады наурыз көже.
Солтүстік өңір етті жақсы көреді, оңтүстік жақта көкөністерге басымдық береді. Сондықтан біз наурыз көже әзірлегенде оған жүгері сияқты дақылдарды қоспаймыз, ол біздің дәстүрге жатпайды. Біздің облыста көженің негізін құрайтын тағамдар, айтып кеткенімдей екі түрлі ет, дақылдар — күріш, тары. Сондай-ақ көжеге кептірілген ащы құртты емес, мұздатып сақтаған ащы құртты қосады. Біреу айран қосады, енді бірі сүт құйып жатады. Бірақ, негізі сақталады, ол сонысымен де құнды.
— Наурыз көженің пайдасы неде?
— Халқымыз наурыз көжені жай шығарған жоқ қой. Наурыз көжені еттің ең дәмдісінен жасайды. Бір қызығы, бұл тағам тез бұзылмайды, бір-екі күн ішуге болады. Сондай-ақ ыстық көже адамға күш-қуат береді. Ішкен адамның маңдайы жіпсіп, рақаттанады. Адамның он екі мүшесіне пайдалы. Ырымшыл халықпыз ғой, наурыз көжені молшылықтың, тоқшылықтың белгісі деп білеміз.
Бұған дейін Петропавлда Ұлыстың ұлы күніне орай республикалық ақындар айтысы өткенін жазған едік.
