Путин мен Трамп тілдесті: Қазақстанға ықпалы қандай болмақ

АСТАНА. KAZINFORM – АҚШ пен Ресей басшылары Украина мәселесіне қатысты телефон арқылы тілдескеннен кейін жарияланған ресми мәлімдемелер аздаған болсын сенім ұялатады. Осыған орай Kazinform тілшісі саясаттанушылар Әділ Сейфуллин мен Азамат Байғалиевтен келіссөздің басты аспектілері және оның салдары жайлы сұрап білген еді.

Вашингтон мен Мәскеу риторикасындағы айырмашылық

Әділ Сейфуллин Кремль мен Ақ үй келіссөздің түрлі аспектіне басымдық жасағандығы назар аудартады. Ресейлік тарап соғысты тоқтату, тұтқындар алмасу, тіпті бірлескен сарапшылық топ құру мәселелерін қоса алғандағы талқылаудың мән-жайын толығырақ жария етті. Ал сол уақытта Вашингтон қысқа ғана мәлімдеме жасап, онда соғыс іс-қимылын тоқтатуға басымдық берді. Бұған қоса, Қара теңіз бен Таяу Шығысты да байланыстырды.

- Бұл екі жайттан сыр береді. Мәскеу жанжалды реттеуге дайын екендігін баса білдіріп, жағдайды «толыққанды келіссөз» процесі сияқты көрсетуге ұмтылды. Ал АҚШ керісінше стратегиялық белгісіздік сақтап отыр және де Еуропа мен Украинаны қоса алғанда өзге де ойыншылармен қатар келіссөз жүргізіп жатқан сияқты, - деп атап өтеді сарапшы.

Трамп стратегиясы: талдырма дипломатия

Саясаттанушының пайымдауынша, АҚШ президентінің қылығы қатаң прагматизмді байқатады.

- Бұл тәсіл «шынайы» дипломатияның логикасына сәйкес келеді. Онда АҚШ идеологиялық шеңбер аясында емес, өз мүддесіне сүйене отырып әрекет етеді, - дейді сарапшы.

Оның пікірінше, Трамптың қатаң мәлімдемелері және кейіннен Украинаға әскери көмекті тоқтата тұрудың бірнеше мақсаты болуы мүмкін:

• Киевтің реакциясын және Украинаның Вашингтон шарттарымен келісімге келу мүмкіндігін тексеру
• Америкалық сайлаушыларға Трамптың АҚШ-қа ауыртпалықты азайта отырып, әскери қақтығысты аяқтай алатынын көрсету
• Мәскеудің америкалық шарттармен бітімге келуге келісуі үшін Ресейге қысым жасау.

Ресейлік ұстаным: Батысты «жұмсартуға» бағытталған ойын

Сарапшының пайымдауынша, Путин АҚШ әкімшілігінің ауысуын келіссөз позициясын жақсартуға пайдаланып отыр.

- Ол 30 күнге бітімге келу идеясын қолдады. Бірақ бірден шарттарын алға тартты: атысты тоқтатуды бақылау, Украинада әскерге жұмылдыруды тоқтату, Украина қарулы күштерін қайта қаруландыруға тыйым салу. Бұл талаптар іс жүзінде Украина үшін қиын жағдай туғызады: Киев оларға келіскен жағдайда одан әрі соғыс іс-қимылын жүргізу мүмкіндігінен айырылады. Демек, көнуге тура келеді, - деп атап өтеді Әділ Сейфуллин.

Қазақстан факторы және Орталық Азияға ықпал

Сарапшының айтуынша, Қазақстан үшін бұл жанжалдың дамуы сыни тұрғыда маңызды. Өйткені:

• Украинадағы ұзаққа созылатын тұрақсыздық энергия тасымалдаушылар мен сауда-саттықтың әлемдік нарығына кедергі келтіреді, бұл өңір экономикасына әсер етеді
• Америкалық-ресейлік қарым-қатынастағы кез келген ілгерілеушілік Еуразиядағы күш теңгеріміне тікелей ықпал етеді
• Егер АҚШ расымен де Украинаға қолдауын әлсіретсе, онда бұл Ресейдің посткеңестік кеңістіктегі позициясын күшейтеді. Бұл Астанадан барынша жұмсақ дипломатиялық ойынды талап етеді.

- Путин мен Трамптың сөйлесуі АҚШ пен Ресейдің көзқарастарындағы айырмашылықты ғана емес, сонымен қатар америкалық стратегияның өзгеруі мүмкін екенін де көрсетті. Кремль өзіне қолайлы шарттары бар «бейбіт бастамаларды» ұсына отырып, Трамптың прагматизмінде ойнауға тырысады. Сонымен қатар, АҚШ тіпті риториканы жұмсартқанның өзінде орағытуға алаң қалдырады. Олардың түпкі мақсаты, бәлкім, Вашингтонға өңірге бақылауын жоғалтпай, өзінің қатысуын төмендетуге мүмкіндік беретін шарттармен қақтығысты реттеу болып қала бермек, - деді Әділ Сейфуллин.

Қазақстан үшін бұл үдеріс сын-тегеуріндер мен мүмкіндіктер береді: бір жағынан Ресейдің әлсіреу ықтималдығы бар, екінші жағынан - Еуразиядағы геосаяси теңгерімді өзгерте алатын АҚШ-Ресей қатынасының жаңа форматы.

Бұған дейін Қасым-Жомарт Тоқаев Владимир Путин мен Дональд Трамптың Украина бойынша телефон арқылы келіссөзінің қорытындысын құптайтындығын білдірген еді. Президент екі елдің көшбасшылары нақты уағдаластықтар негізінде Еуразия кеңістігіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін аса маңызды ұзақмерзімді бейбітшілікке қол жеткізуге ниетті екендерін көрсетті деп санайды.

Шарттарға саудаласу ұзаққа созылады

Саясаттанушы, халықаралық қатынастар жөніндегі сарапшы Азамат Байғалиевтің пайымдауынша, Украинада бейбітшілікке қол жеткізу үшін диалог фактісі оның форматына қарағанда маңызды. Сондықтан кез келген коммуникацияны, тіпті бір жарым сағатқа созылатын коммуникацияларды тек қана құптауға болады.

- Келіссөздер алдында майданда және медиада алаңдатарлық оқиғалар болды. Курск облысында қақтығыстар күшейе түсті, Ресей мен Украина әскерлері бір-біріне әуеден шабуыл жасады. Ақ үй болса екі жаққа да бұрын-соңды болмаған санкциялар мен шектеулермен қоқан-лоқы жасады. Барлық қатысушы алдағы келіссөздер алдында неғұрлым тиімді позицияларды алуға тырысқаны анық, - деді саясаттанушы.

Сарапшы бұл телефон қоңырауы нәтижесінен қандай да бір түбегейлі өзгерістерді күту аңғалдық екендігіне сенімді: жүздеген мың құрбаны бар қақтығыс және негізгі дүниетанымдық келіспеушіліктер қоңырау арқылы шешілмейді.

- Қақтығыстың барлық мүдделі тарапы әлі де бейбітшілікке қатысты шешім қабылдаудың салыстырмалы түрде алғанда ерте кезеңінде тұр. Шарттар, аумақтар, өтемақылар, санкциялар, қару-жарақ, АЭС үлгісіндегі стратегиялық инфрақұрылымдық нысандар үшін ұзақ саудаласу болады. Мәселе алдағы бейбітшілік шарттарын екі елдің азаматтары бірдей оң қабылдауы керектігінде болып тұр. Ал бұған Мәскеу мен Киевтің қатаң риторикасын ескерер болсақ, қол жеткізу өте қиын, - дейді сарапшы.

Азамат Байғалиев қазіргі келіссөздердің нақты жетістігі ретінде тұтқындармен алмасуды, энергетикалық нысандар бойынша атысты тоқтатуды, сондай-ақ әскери қақтығысты тоқтату бойынша арнайы келіссөздер тобын құруды атап өтті.

- Сонымен қатар алдағы уақытта онсыз да белсенді болмаған Қара теңіздегі соғыс қимылдарын тоқтатуға болады. Жаһандық деңгейде Ресей мен АҚШ-тың Украинадағы қақтығысты тоқтатуға деген ұмтылыс декларациясы бар. Трамп пен Зеленскийдің Ақ үйдегі соңғы сәтсіз келіссөздерін еске түсіре отырып, Кремльмен диалогтің жалпы оң сипатын да жақсы жаңалық деп санауға болады. Алайда, жанжалды реттеу процесі ерте сатысында тұр және Вашингтонның сиқырлы таяқшасы ишарасымен бірден шешіле қоймайды. Түптеп келгенде бейбітшілік Ресей мен Украина бір үстел басында тікелей келіссөзге отырғанда ғана қамтамасыз етіледі, - деді Азамат Байғалиев.