Рахман Алшанов: Ақша санайтын уақыт келді
- Қазақстан Үкіметі мен Ұлттық Банк не себептен мұндай қадамға барды?
- Бұған ықпал еткен бірнеше факторлар бар. Бір-екеуіне тоқталайын. Мысалы, соңғы кездері Ресей экономикасының құлдырау қарқынының тоқтайтын түрі жоқ. Бізге мұның кері әсері тиюде. Екіншіден, ресейлік арзан тауармен бәсекелесе алмаған отандық тауар өтпеді. Осыдан кейін біздің кәсіпорындар салық, еңбекақы төлеуге қиналып, жұмыссыздықтың жанында тұрдық. Теңгенің еркін айырбас бағамына көшуі осыған жағымды әсер етеді. Біріншіден, сыртқы нарыққа жіберілетін тауарлардың көлемі артады. Екіншіден, ең маңыздысы, ішкі нарыққа өнім шығаратын отандық кәсіпорындар күшейіп, өз жеріміздегі дүкен, базарлардың бәсекеге мүмкіншілігін өсіретін мүмкіндік туады.
- Сонда мұндай жағдайда кім ұтады, кім ұтылады?
- Негізгі мақсат кім ұтады? Әрине, ұту үшін, отандық кәсіпорындардың тиімділігін, өнімділігін арттырып, өнім сапасын жоғарылатуымыз керек. Сөйтіп, дағдарысқа қарсы тұруымыз керек. Ең бастысы, бюджеттің ақшасын үнемдеп жұмсауға тиіспіз. Ақша санайтын уақыт келді. Сол себептен Ұлттық қордағы ақшамызды (екі жылда 27 млрд. теңге жұмсалып кетіпті) шашыратпай, үнеммен жұмсайтын кезең туды. Барлығын қосып санағанда (қор, депозит және т.б) бізде 200 млрд. долларға жуық ақша бар. Соның бәрін үнеммен жұмсауға көшуіміз керек. Үкімет бұдан әрі аз бағамен жұмыс істеп үйренуі тиіс. Өйткені әлемдік нарықта алдағы уақытта бір баррельдің құны 30-35 доллар болуы да мүмкін. Осыған орай, бірқатар бағдарламаларды тоқтатудың реті келіп тұр. Енді басқаша өмір сүргеніміз абзал. Пайымдап қарасақ, 4 млрд. долларға сырттан азық-түлік тауарларын әкеледі екенбіз. Мысалға, соның ішіндегі қияр, сәбіз, картопты өзімізде өсіріп, ішкі нарығымызды толығымен қамтамасыз етуге болады. Теңгенің еркін бағамы осы олқылықтың орнын толтыруға мүмкіндік беруде. Менің ойымша, мұндай жағдайда тек экспортқа шығаратын тауарларды ғана ойламай, ішкі өндірісте де іргелі өзгеріс жасауымыз қажет.
- Ауыл шаруашылығы саласына бұл өзгеріс қалай жағымды жағынан әсер етеді?
- Өткен жылы ет, сүт, жұмыртқа және т.б. ауыл шаруашылығы өнімдерінің сырттан келуі молайып кетіп еді, отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігі төмендеп кетті. Ендігі жерде олар үлкен мүмкіншілікке ие болуда. Менің ойымша, бұл жерде ең алдымен еңбек өнімділігіне көңіл бөлгеніміз дұрыс. Мысалы, әйгілі спортшы, Олимпиада комитетінің төрағасы Темірхан Досмұхамедовтың «Байсерке-Агро» деген жекеменшік шаруашылығы бар. Осы шаруашылық сүтті 10 есеге дейін артық өндіреді. Біздің ауылда бір сиырдан 6-10 литр сүт алатын болсақ, «Байсерке-Агрода» оның көлемі - 10 есеге көп, яғни, 62 литр сүт алады. Аталған шаруашылықта бидай да 10 есе артық жиналады. Еліміздегі әр шаруашылық осындай көрсеткішке жетсе, нұр үстіне нұр болар еді.
- Демек теңгенің айырбас бағамы еркіндікке жіберілгеннен халыққа қорқатын ештеңе де жоқ қой?
- Ашығын айтсам, бұл жерде халыққа үрейленетіндей ешқандай да себеп жоқ. Бар айтарым, біріншіден қарапайым жұрт алыпсатарлардың алдауынан сақ болуы тиіс. Олар осы жағдайды пайдаланып, бағаны қосып, долларды қымбаттырақ сатып, мол табысқа кенелуді ойлайды. Осыдан қатты сақ болғаны жөн. Халық тек өзіне сенуі керек. Жан-жақты ойланғаны абзал. Себебі жаңаша ойлайтын заман келді. Нарықтық экономикаға толық үйренуіміз керек. Қазақстанда тағы не шығаруға болатынын ойлайтын уақыт бұл.
- Әңгімеңізге рахмет.