Ресейдің Сирияның жаңа билігімен алғашқы келіссөзі қалай аяқталды

АСТАНА. KAZINFORM – Башар Асад тақтан тайғаннан кейін таяуда ғана алғаш рет Сирияға ресейлік жоғары лауазымды делегация келді. Оның басты мақсаты – елдің жаңа билігімен Мәскеудің Тартустағы әскери-теңіз порты мен Хмеймим әуе базасын сақтап қалуын уағдаласу. Бұл жайында Kazinform агенттігі ВВС-ге сілтеме жасап хабарлайды. 

Келіссөздер қорытындысында Сирияның жаңа үкіметі Ресейге Сирия халқымен «нақты шаралар арқылы» сенімді қалпына келтіру қажет деп мәлімдеді. Мысалы, өтемақы және қайта құруға жәрдемдесу. Ресей өкілі жағдайдың қиын екенін айтып отыр.

Дамаскіге Ресей Сыртқы істер министрінің орынбасары Михаил Богданов пен Ресей президентінің Сирия бойынша арнайы өкілі Александр Лаврентьев ұшып келді. Сонымен қатар Ресей делегациясының құрамына Біріккен астық компаниясы мен «СТГ Инжиниринг» компаниясының өкілдері кірді.

— Сирияның жаңа басшылығы тарапынан келіссөздерге уақытша үкіметтің жаңа әкімшілігінің басшысы Ахмед әл-Шараа, Сыртқы істер министрі Асаад әл-Шибани және Денсаулық сақтау министрі Махер әл-Шараа қатысты, - деп атап өтті Михаил Богданов журналистерге. 

Дипломаттың айтуынша, шамамен үш сағатқа созылған келіссөздер сындарлы өтті. Ал Ресей делегациясы Сирияның аумақтық тұтастығы мен егемендігін қолдайтынын растады.

Богданов сонымен қатар кездесуде сауда-экономикалық байланыс мәселелері талқылағанын атап өтті: атап айтқанда, ресейлік тарап Сирия инфрақұрылымының дамуына үлес қосқанын және мұны жалғастыруға дайын екенін еске салды.

— Жалпы, кездесу сындарлы өтті, жақсы ахуал болды. Бірақ біз жағдайдың қаншалықты қиын екенін түсінеміз, - деді Богданов («Интерфакс» дәйексөзі).

«Өткен қателіктерді түзеу»

Делегация шешуге үміт артқан басты мәселе — Ресейдің Хмеймим әуе базасында және Тартус әскери-теңіз портында болуын сақтау жайының күрмеуі шешілмей қалды.

— Әзірге ештеңе өзгермейді. Бұл мәселе қосымша келіссөздерді қажет етеді. Біз ынтымақтастығымыздың әрбір бағыты бойынша тереңірек консультацияларды жалғастыру туралы келісімге келдік, - деді Богданов. 

Ол Ресей тарапы Сирияда да, Ресейде де байланыстарды жалғастыруға және «егер мұндай тілек болса», Мәскеуде Сирияның сыртқы істер министрін қабылдауға дайын екенін атап өтті.

Кездесу қорытындысы бойынша Сирияның жаңа үкіметі таратқан мәлімдемеде тараптар Башар Асад режимі бастаған соғыс құрбандары үшін әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған өтпелі сот төрелігі тетіктері туралы келіссөздер жүргізгені айтылған.

Дамаскіде атап өткендей, «қарым-қатынасты қалпына келтіру үшін өткен қателіктерді түзету, Сирия халқының еркіндігін құрметтеу және оның мүдделеріне қызмет ету қажет».

— Ресей тарапы Сирияда болып жатқан оң өзгерістерді қолдайтынын растады және диалог барысында өтемақы, қайта құру және қалпына келтіру сияқты нақты шаралар арқылы Сирия халқымен сенімді қалпына келтірудегі Ресейдің рөлі атап өтілді, - делінген мәлімдемеде. 

Сирия үкіметінің мәлімдемесінде Дамаск қандай өтемақы талап ететіні нақты көрсетілмеген.

Ресей сыртқы істер министрлігі өз делегациясының «ашық» әңгіме барысында «Сирия халқына елді дағдарыстан кейінгі қалпына келтіруге қажетті көмек көрсетуге дайын екендіктерін» білдіргенін хабарлады. Қаңтардың басында Сирияның сыртқы істер министрі Асаад әл-Шибани Financial Times басылымына Асад режимі Ресейге шамамен 8 миллиард доллар қарыз екенін айтқан еді.

Сәрсенбіде Кремль өкілі Дмитрий Песков журналистердің сұрақтарына жауап бере келе, Ресей делегациясының Дамаскіге сапарын маңызды деп атады. Бірақ сенімді қалпына келтіру үшін қандай өтемақы туралы сөз болып отырғанын айтудан бас тартты.

— Мен мұны қандай да бір түсініктемесіз қалдырамын. Біз Сирия билігімен диалогты одан ары жалғастырамыз, - деді Песков («Интерфакс» дәйексөзі).

Келіссөз барысымен таныс сириялық дереккөзі Reuters агенттігіне Ахмед әл-Шараа Мәскеуден Ресейге қашып кеткен бұрынғы президент Башар Асадты қайтаруды талап еткенін айтқан.

Агенттіктің сұхбаттасушысы сонымен қатар Ресей делегациясы «қателіктерді мойындағысы келмегенін» және қол жеткізілген жалғыз келісім келіссөздерді жалғастыру екенін атап өткен.

Бір күн бұрын Bloomberg агенттігі Мәскеудегі дереккөзге сілтеме жасай отырып, Сирияның жаңа билігімен Ресейдің Сирияда әскери қатысуын сақтау туралы келіссөздер тығырыққа тірелгенін хабарлады.

Агенттік сұхбаттасушысының айтуынша, екі ресейлік көлік кемесі әскери техниканы алып кету үшін Тартусқа тоқтауға рұқсат етілгенге дейін бірнеше апта күтуге мәжбүр болды. Хмеймим әуе базасындағы қызмет те шектеулі.

Ресей үшін Тартус Жерорта теңізіндегі ресейлік әскерге Таяу Шығыс пен Африкадағы операцияларды орындау кезінде жанармай құюға, қор толықтыруға және кемелерді жөндеуге мүмкіндік беретін жалғыз база еді. Хмеймим — Мәскеудің осы аймақтардағы қызметі үшін негізгі жабдықтау базасы.

2017 жылы Мәскеу мен Дамаск Тартус пен Хмеймимдегі базаларды 49 жыл мерзімге пайдалану туралы келісімге қол қойды. Ал 2019 жылы Сирия билігі ресейлік «Стройтрансгаз» компаниясымен Тартус портын басқару туралы инвестициялық келісім жасады. Қаңтардың ортасында соңғы келісімді Сирияның жаңа әкімшілігі бұзғаны белгілі болды.

Ресей СІМ басшысының орынбасары Богданов келіссөздерден кейін аталған келісім туралы мәселені «техникалық» деп атады.

— Бұл біздің компанияның жұмысына қатысты таза техникалық мәселе. Менің ойымша, мәселені шешудің өзара қолайлы нұсқаларын табуға болады, - деді ол.

Не дұрыс болмады?

Желтоқсан айының ортасында, Башар Асад режимі құлатылғаннан кейін көп ұзамай, Bloomberg агенттігінің ресейлік сұхбаттасушылары Кремль Сирияның жаңа билігімен Тартус пен Хмеймимдегі базалар туралы келісімге жақын деп мәлімдеген.

— Өз кезегінде, Мәскеу Дамаскіге азық-түлік қауіпсіздігін ұсына алар еді. Өйткені, Ресей бүкіл әлем бойынша астықтың негізгі жеткізушісі саналады. Сонымен қатар армияны қалпына келтіруге және оны қару-жарақпен қайта жабдықтауға көмектеседі. Қару-жарақтың көп бөлігін Израиль жойып жіберген болатын, - деп атап өтеді сарапшылар. 

Бірақ кейінгі аптада Еуропалық одақ жанданып, Сирияның жаңа билігімен байланыс орнатып, оларды Ресеймен мәмілелерден бас тартуға көндіре бастады. Жаңа жылдан кейін көп ұзамай Германия мен Францияның сыртқы істер министрлері Дамаскіге барды. Ал осы дүйсенбіде Еуропалық одақтың сыртқы істер және қауіпсіздік саясаты жөніндегі жоғары өкілі Кайя Каллас ЕО сыртқы істер министрлері Сирияға қарсы санкцияларды жеңілдетудің жол картасын келіскенін мәлімдеді.

Осы айдың басында Bloomberg жазғандай, кейбір «Үлкен жетілік» елдері және олардың одақтастары ресейлік мұнай мен азық-түлікті Сирияға импорттаудың баламасын табу жолдарын қарастырып жатыр. Украина Сирияға астық жіберіп үлгерді. Сонымен қатар сыртқы істер және ауыл шаруашылығы министрлерінің желтоқсан айындағы Дамаскіге сапары кезінде жеткізілімді арттыруға уәде берілді.

Мәскеудің Сириядағы әскери базалары мен ықпалын сақтау жоспарына Түркия да қарсы. Түркия бірнеше бүлікші топты, оның ішінде қазір Сирияның жаңа үкіметін құрып отырған «Хайят Тахрир аш-Шамды» (Ресейде террористік деп танылған) қолдады.

Жоғары лауазымды екі түрік шенеунігі Bloomberg-ке мәлім еткендей, Сирияның жаңа билігі азаматтық соғыс кезінде оппозициялық күштерге әскери ұшақпен шабуыл жасаған Ресейге елдегі базада қалуға мүмкіндік беруі «өте күмәнді».

Ресей авиациясы Асадтың әскерлерін оның режимінің соңғы күндеріне дейін қолдап, жауынгерлік ұшулар жасады. Ресей Сирияның бұрынғы президентіне бірнеше жыл бойы көтерілісшілермен күресте әскери қолдау көрсетті. Ал Асад биліктен аластатылғаннан кейін оған баспана берді.

Бұған дейін Сирияның уақытша басшысы Ахмед аш-Шараа мен Түркия президенті Режеп Тайип Ердоған Сирия экономикасы мен қарулы күштерін қалпына келтіру, сондай-ақ қауіпсіздік мәселелерін талқылағанын жазған едік.