Сынақ мерзімі кезінде қызметкер нені ескеру қажет

ТҮРКІСТАН. KAZINFORM — Бұл қызметкердің кәсіби қабілеті мен жауапкершілігін айқындайтын кезең. 

Еңбек нарығында жаңадан жұмысқа кірген әрбір қызметкер үшін сынақ мерзімі маңызды. Бұл кезең қызметкердің өзіне жүктелген міндеттерді қаншалықты сапалы атқара алатынын анықтауға, кәсіби деңгейін бағалауға және жаңа ұжымға бейімделуге арналған.

Мемлекеттік еңбек инспекторы Бекжан Ержановтың айтуынша, сынақ мерзімі — бұл еңбек шартын жасасу кезінде міндетті түрде келісілген, нақты уақыт кезеңі. Бұл талап Еңбек кодексінің 36-бабының 1-тармағында белгіленген. Сынақ мерзімі қызметкердің еңбек өтіліне қосылады және әдетте үш айдан аспайды. Дегенмен, ұйым басшылары мен олардың орынбасарлары, бас бухгалтерлер және олардың орынбасарлары үшін бұл мерзім алты айға дейін ұзартылуы мүмкін.

Сынақ мерзімінің басты мақсаты — қызметкердің өзіне тапсырылған жұмысқа қаншалықты сәйкес келетінін анықтау. Егер қызметкердің жұмысы сынақ кезеңінде қанағаттанарлықсыз деп танылса, жұмыс беруші оған еңбек шартын бұзуға негіз болатын себептерді жазбаша түрде көрсетіп, еңбек келісімін бұзуға құқылы. Бұл норма Еңбек кодексінің 37-бабының 1-тармағында нақтыланған.

Сонымен бірге, сынақ мерзімі аяқталған соң жұмыс беруші ешқандай шағым білдірмесе, қызметкер сынақтан сәтті өткен болып саналады. Бұл ретте оның еңбек шарты заңды түрде жалғасады.

Маусымдық жұмыстарға арналған еңбек шартында сынақ мерзімі қойылмайды. Маусымдық жұмысқа қабылданған кезде қызметкердің сынақтан өту міндеттілігі жоқ. Сондай-ақ, тараптар келісімі бойынша сынақ мерзімі қысқартылуы немесе мүлдем алынып тасталуы мүмкін.

Сынақ мерзімі міндетті түрде еңбек шартына енгізілуі тиіс. Егер келісімде сынақ мерзімі туралы ештеңе жазылмаса, қызметкер сынақсыз қабылданған болып есептеледі және оған еңбек заңнамасы толықтай қолданылады.

Сынақ мерзімі кезінде қызметкер еңбек құқығының барлық кепілдігіне ие. Алайда, кейбір ерекшеліктер бар. Мысалы, сынақ мерзіміндегі қызметкерге сыйлықтар, қосымша төлемдер қарастырылмайды.

Сынақ нәтижесіне келіспеген жұмысшы сотқа шағымдана алады

Егер сынақ мерзімінің нәтижесі қанағаттанарлықсыз болса, жұмыс беруші қызметкерге кемінде үш күн бұрын жазбаша хабарлама береді. Бұл хабарламада қызметкердің сынақтан өтпеуінің себептері нақты көрсетіледі. Мұндай жағдайда еңбек шарты кәсіподақтың келісімінсіз және өтемақысыз бұзылады.

Қызметкер бұл шешімге сот арқылы шағымдануға құқылы. Заң қызметкердің құқықтарын қорғауға мүмкіндік береді және сот әділ шешім қабылдайды.

Егер қызметкер сынақ мерзімі аяқталған соң жұмысын жалғастырса, ол сынақтан сәтті өткен болып есептеледі. Бұл кезеңнен кейін еңбек шарты жалпы еңбек заңнамасының талаптары бойынша ғана бұзылуы мүмкін.

Ал қызметкер өзі сынақ кезеңінде жұмысқа сай еместігін байқаса, ол да үш күн бұрын жазбаша түрде хабарлап, өз еркімен жұмыстан шыға алады.

Сынақ мерзімі — бұл тек қызметкердің кәсіби қабілетін бағалау кезеңі емес, сонымен бірге жаңа қызмет орнына бейімделу, ұжыммен үйлесімді жұмыс істеу, кәсіби дағдыларды жетілдіру уақыты.

Мемлекеттік қызметтегі сынақ мерзімі

Мемлекеттік қызметке алғаш кірген әрбір қызметкер үшін сынақ мерзімі ерекше мәнге ие. Бұл кезеңде қызметкердің кәсіби дайындығы, жауапкершілігі және қызметтік міндеттерді орындау қабілеті мұқият тексеріледі.

«Мемлекеттік қызмет туралы» заңына сәйкес, мемлекеттік қызметке қабылданған қызметкердің сынақ мерзімі әдетте үш ай. Қажет болған жағдайда, бұл мерзім тағы үш айға ұзартылуы мүмкін, бірақ одан әрі ұзартуға жол жоқ.

Сынақ мерзімі мемлекеттік органда қызметкердің жұмысқа қабылдануы туралы акті шыққан күннен бастап есептеледі.

Бұл кезеңде қызметкерге тәлімгер — тәжірибелі мемлекеттік қызметші бекітіледі. Тәлімгер жаңа маманға кәсіби кеңес береді, жұмыс әдістерін үйретеді, қателерін түзетуге көмектеседі және ұжымның қоғамдық өміріне белсенді қатысуға бағыттайды.

Тәлімгердің басты міндеттері:

• Күнделікті тапсырмалардың орындалуын бақылау;

• Қызметкерге кәсіби дағдыларды меңгеруге көмектесу;

• Жіберілген қателерді талдау және түзету;

• Ұжымға бейімделуіне ықпал ету;

• Қызметкердің еңбек тәртібі мен тәртібін сақтауын қадағалау.

Тәлімгер бір уақытта екіден артық қызметкерге бекітілмейді, бұл олардың жұмысына сапалы көңіл бөлуді қамтамасыз етеді.

Қорытынды

Сынақ мерзімі — бұл жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы сенімділік пен түсіністіктің алғашқы сынағы. Ол қызметкердің кәсіби қабілетін бағалап, жаңа ұжымға тез бейімделуіне мүмкіндік береді.

Еңбек заңнамасы сынақ мерзімін нақты реттеп, қызметкерлердің құқықтарын қорғауды қамтамасыз етеді. Сол арқылы еңбек нарығында әділ әрі сапалы кадрлық саясат қалыптасады.

Жұмыс берушілер мен қызметкерлер бұл кезеңді жауапкершілікпен қабылдап, ашық әрі әділ жұмыс жүргізген жағдайда, сынақ мерзімі — ұжымның әрі қарай табысты дамуының негізі болмақ.

Айта кетейік, бұдан бұрын Еңбек министрлігі жаңа жұмыс кестесінің нәтижесін айтқан болатын.