Такси қызметінің нарығын монополиядан қалай қорғауға болады
АСТАНА. KAZINFORM – Елімізде такси қызметіндегі кейбір мемлекеттік функцияларды өзін-өзі реттеуге беру мәселесі бірнеше жылдан бері талқыланып келеді. Жаңа заң жобасына сәйкес тұрақты халықаралық және облысаралық автобус тасымалдары мен тұрақты емес автобус тасымалдары, сапаржай қызметтері және такси қызметімен байланысты мемлекеттік функцияларды арнайы палата реттеп отыруы тиіс.
Jibek Joly арнасының «Бүгін LIVE» бағдарламасына сұхбат берген Көлік министрлігі автомобиль көлігі және көліктік бақылау комитетінің басқарма басшысы бұл бастаманың негізгі мақсатын түсіндірді.
- Жолаушыларды автомобиль көлігімен тасымалдау бойынша мемлекеттік функцияларды өзін өзі реттеуге беру мәселелері бойынша министрлік 2020 жылдан бері жұмыс жүргізіп келе жатыр. Негізгі мақсаты жолаушыларды автомобильмен тасымалдау нарығын осы нарық қатысушыларының өздері ұйымдастырып, реттеу. Сонымен бірге өзіне қажетті қағидалар мен стандарттарын жедел түрде қабылдап, тиімді ұйымдастыру. Өйткені мемлекет кәсіпкерлікке қатысқанда оның теңдігі аз, ал шығыны көп болады, - дейді Жәдігер Тілеген.
Министрлік өкілі аталған заң жобасына сәйкес арнайы палата құрылатынын айтты. Ал жолаушы тасымалдап, қаражат тапқысы келетіндер осы ұйымға кіруге міндеттеледі.
- Қолданыстағы өзін-өзі реттеу туралы заңға сәйкес, бұл заң жобасы аясында берілетін барлық функциялар міндетті мүшелікті қамтиды. Яғни, міндетті мүшелік қарастырылған жағдайда, осы саладағы барлық кәсіпкерлік субъектілері өзін-өзі реттеу ұйымына кіруге тиіс. Өзін өзі реттеу ұйымына кірмей қызмет көрсету заңсыз, - дейді ол.
Ал Парламент Мәжілісінің депутаты Елнұр Бейсенбаев министрліктің бұл бастамасын толықтай қолдамайтынын жеткізді.
- Бізде фракцияның арнайы отырысы өтті. Отырыс барысында министрлік өздерінің кейбір позицияларын біздің алдымызда қорғай алмады. Олардың айтуынша, өзін өзі реттеу ұйымына Яндекс Такси, Aparu, inDrive секілді компаниялардың басын біріктіреміз, есесіне олар қауіпсіздік шараларын күшейту керек болады. Сонымен қатар өздерінің тарифтерін өздері реттейді. Қазір Яндекс Такси мен inDrive ең ірі агрегаттар. Біріншіден, оларға мұндай мүмкіндік берілетін болса, олар нарықты монополияға айналдыруы мүмкін. Басқа ойыншыларды кіргізбеу қауіпі бар. Екінші қауіп, заң жобасының аясында әрбір көлік жүргізушіге ай сайын 1000 теңгеден 3000 теңгеге дейін жарна төлетуі керек. Демек, жүргізуші жылына 12 мың теңге жарна төлейді. Жалпы Қазақстанда 600-700 мың отбасы нәпәқасын осы такси қызметі арқылы тауып отыр. Олардың барлығынан жарна жинайтын болсақ, ол шамамен 6-9 млрд тг қаражат. Біздің ойымызша бұл қаражат өзін өзі реттейтін ұйымның қызметкерлеріне төленетін жалақы мен бонусқа ғана жетеді. Бұл ақшаға олар қауіпсіздікті қамтамасыз ете алмайды, - дейді депутат.
Бұл мәселені шешу үшін өзінің ұсыныстарын айтты.
- Жалпы министрліктің идеясы дұрыс. Бақылау мен реттеу керек. Біз онымен келісеміз. Сол үшін біз осы мүмкіндіктің бәрін министрліктің өзіне беруді ұсындық. Ортада делдалдың қажеті жоқ. Кез келген делдал ертең бақылаудан шығуы мүмкін. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін нақты заң нормаларын енгізу керек. Арнайы палата бұл функцияны атқара алмайды. Бұндай тәжірибе Бразилия, Ресей секілді көп мемлекеттерде болған. Олардың барлығы 3-4 жыл осындай форматта жұмыс істеп көрді. Нәтиже болмаған соң қайтадан мемлекеттік бақылауға ауыстырды, - дейді Елнұр Бейсенбаев.
Депутат отандық тасылмадау қызметтерінің неге аз екенін де түсіндірді.
- Нарықтың заңдылығы бар. Баға арзан болу үшін сұранысқа ұсынысты көбейту керек. Бізде әзірге монополия болып тұр. Біз бұл мәселені бірнеше рет көтердік. Осы агрегаттарға балама ретінде такси қызметін жасайықшы деп айттым. Бірақ бұл қыруар қаражат тұрады. Мұндай платформаларды іске асыру үшін шамамен 10 млн АҚШ доллары керек екен, - деді ол.
Еске сала кетейік, Қызылордада инватакси қызметіне қатысты шағым көп.
Одан бөлек Атырауда такси жүргізушілерінің кесірінен 3 жылда 31 адам мерт болған.
