Тәулігіне 2 225 теңге: Әскердегі сарбаздар қалай тамақтанады
АСТАНА. KAZINFORM – Әскердегі сарбаздарға қандай тамақ беріледі және бөлінетін қаражат жеткілікті ме? Kazinform агенттігінің тілшісі елордадағы әскери бөлімге барып, осы сауалдың жауабын табуға тырысты.
Осыдан біраз уақыт бұрын ғана республиканың Қарулы күштерінде «асханадағы кезекшілік» қалыпты дүние болатын. Сарбаздар асханада аспаздың да, тазалаушының да қызметін атқара беретін. Ал қазір жағдай қалай? Отан қорғаушыларымыз әлі де картоп қабығын аршып ме, әлде әскери ғылымның қыр-сырын меңгеріп жатыр ма? Жалпы сарбаздарымыз тойып тамақ іше ала ма? Әскери қызметшілердің физикалық дайындықпен байланысты ауыр жүктеме арқалайтынын ескерсек, сауалдың маңызды екендігі сөзсіз.
Түске қарай елордадағы 68665 әскери бөлімге ат басын тіредік. Түскі асқа дейін 1 сағат уақыт қалған-ды. Сондықтан тамақтануға дайындықтың қалай жүріп жатқанын көзбен көруге мүмкіндік туды.
Бірден айтайық, «асханадағы кезекшілік» келмеске кеткен. Жалдамалы жұмысшылар жұмыс істейді. Күнделікті қаладағы асханаларда көріп жүргеніміздей, тамақ таратылады. Аспаз саптыаяқтарға компот құйып жатса, қазандағы борщ пен ет қосылған қарақұмықтың буы бұрқырайды. Қырыққабат пен сәбіз салаты да бар. Сонымен қатар сарбаздарға алма мен гематоген де беріледі. Ал аллергиясы жоқтарға дәрумен ұсынылады.
ҚР Қарулы күштері тыл бастығының орынбасары, полковник Қайнар Смановтың атап өтуінше, соңғы жылдары әскери қызметшілердің тағам мөлшерінде сапалы өзгерістер болған.
- Жалпы, тағам түрі әскери қызметшінің қызметіне байланысты. Негізгілерін атап өтсек те болады. Мәселен, жалпы әскерлікте азық-түліктің 48 атауы көзделген. Сондай-ақ еліміздің десанттық-шабуылдаушы әскері мен әскери-теңіз күштеріне арналған ас мәзірі бар. Тағам мөлшері Қазақ тағамтану академиясының ұсынымын қатаң сақтай отырып әзірленген, - деп атап өтеді полковник.
Армияда тамақ үш мезгіл беріледі – таңғы ас, түскі ас және кешкі ас. Негізінен ас мәзірінде құс, сиыр еті, міндетті түрде жарма болады. Көкөніс пен жеміс-жидек те аз емес. Сүт өнімдерінен ақ ірімшік пен қаймақ беріледі.
Қ. Смановтың сөзіне қарағанда, бір сарбаздың тәуліктің тамағына 2 225 теңге бөлінеді. Егер ас мөлшерінің энергетикалық құнарлығын айтар болсақ, бұл - жалпы есептегенде 4 321 калория.
- Қазіргі уақытта бір тәулікке арналған тамақ құнын 3 150 теңгеге дейін арттыру үшін Қаржы министрлігімен келіссөз жүргізіліп жатыр. Сарбаздар үйлесімді тамақтануы тиіс, - деп атап өтеді Қайнар Сманов.
Десанттық-шабылдаушы әскердің жүктемесі жоғары. Соған орай олардың ас мөлшері 4 500 калориядан асса, ұшқыштарда 5 мыңға жетіп қалады.
Полковник Қазақстан Тәуелсіздігін алғаннан кейін отандық армиядағы тамақ нормасы үш мәрте – 2000, 2005 және 2015 жылдары өзгеріске ұшырағанын айтады. Азық-түлік себеті жақсарып, ас мәзірі түрлене түсті, құнарлығы артты.
Негізгі өзгерістер 2000 жылдары басталды. Сол уақытта Армия өзін-өзі қамтамасыз етуден аутсорсингке көшіп, асханаларда қызмет көрсетуге жеке компанияларды тарта бастады. Жеке тұлғаларды асхана қызметіне тарту мемлекеттік сатып алу жүйесінің көмегімен жүзеге асырылады. Іріктеудің құрал-жабдықтың болуынан бастап тамақтануды ұйымдастыру тәжірибесіне дейінгі көптеген өлшем шарты бар. Мұның үстіне, Қорғаныс министрлігінің өкілдері асханалар мен олардың қызметкерлерін тосыннан үнемі тексеріп отырады.
Әскери бөлімдердің барлығының ас ішетін залдарында тамақтың сапасын және аспаздардың жұмысын бағалау жүйесі жұмыс істейді. Сарбаз ас ішіп болғаннан кейін планшет жатқан үстелге келіп, ас мәзірінің ұнаған-ұнамағанына, тамақ қаншалықты сапалы дайындалғанына қатысты пікірін жаза алады. Бұл жүйе 3 жылдан астам уақыт бойы жұмыс істеп тұр және асхана қызметкерлерінің тәртібіне оң ықпал етеді. Расын айтқанда, біз планшет-жүйені көре алмадық. Дегенмен, антына берік әскери қызметшілердің айтқанына иландық.
Жеке тағам мөлшеріне немесе халық арасында құрғақ азық аталатын тамақ жайлы жеке тоқтала кеткен жөн. Бұл – әскери қызметшілердің жорық жағдайында тамақтануына арналған азық-түлік жиынтығы.
Жалпы, қазақстандық құрғақ азық түрі әскери қызметшілердің әртүрлі санаттың қажеттілігі мен қызмет жағдайларына байланысты бейімделген алуан түрлі болып келеді. Дегенмен, жалпы әскерлік негізгісі саналады.
- Жеке тағам мөлшері жорыққа және оқу-жаттығуға шыққан уақытта, әскери іс-қимыл және төтенше жағдай кезінде беріледі. Құрғақ азықтың көптеген қажеттілігі бар. Жиынтық 3 318 калорияға және бір тәулікке есептелген. Оған ет және көкөніс консервілері, қытырлауық нан, ботқа, еритін кофе, қара шай, тосап, жеміс-жидек джемі, тұз, қант, сондай-ақ портативті жылытқыш, суды дезинфекциялау құралдары, суға және желге төзімді сіріңке мен майлық кіреді, - деді Қайнар Сманов.
Құрғақ азық жиынтығының бірін қолға ұстап көрдік. Бір ас мәзірі, нормасы – 17. Қорабының сыртындағы жазбаға қарағанда, онда сиыр еті қосылған борщ, сиыр еті қосылған күріш пен үрмебұршақ, бұқтырылған жылқы еті және кәді қоспасы салынған консервілер бар. Жарамдылық мерзімі – 22 ай. Жалпы салмағы – 1 595 грамм.
Сонымен десанттық-шабылдаушы әскерге арналған жеке тағам мөлшерінің көрсеткіштерін қарадық. Айырмашылығы бірден көзге түседі – көлемі әлдеқайда үлкен. Энергетикалық құнарлығының да айырмашылығы әжептәуір – 4 366 Ккал.
- Негізі тамақ мөлшері ұқсас. Бірақ, мұнда кептірілген жеміс қосылған, қойылтылған сүт те бар. Жалпы әскерлік құрғақ азық жиынтығымен салыстырғанда 500-600 теңгеге қымбат. Жалпы, кеңес заманына қарағанда жеке тағам мөлшері айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Мәселен, десанттық-шабылдаушы әскерге арналған құрғақ азықтың энергетикалық құндылығы 4 300 Ккал-дан жоғары. Ал КСРО заманында егер қателеспесем ол шамамен 3 700 Ккал болған еді, - деді полковник.
Осы орайда, құрғақ азықтың сапасы және оның энергетикалық құнарлығы жайында сөз қозғаған кезде ТМД елдері арасында қандайда бір рейтингтің бар-жоғы қызықтыра түсті. Сондықтан сауалымызды полковникке қойдық.
- Достастық елдері арасында біз екінші орында тұрмыз. Әрине, Ресеймен талас бар. Біз тіпті бірінші орынға да үміткер бола аламыз деп санаймыз. Барлық азық-түлік отандық өнім әрі дәрумендер мен минералдарға бай, - деп атап өтеді Қайнар Сманов.
Айта кетейік, жуырда елордалық вокзалда әскери парадтың алғашқы қатысушылары — Ақтау гарнизонының теңіз жаяу әскерлері бригадасының әскери қызметшілерін күтіп алу рәсімі өтті.
