Ұйым, мекеме қызметкерінің денсаулық жағдайы қаншалықты маңызды – сарапшы

Дамыған елдерде ұйым, мекемеде қызмет ететін маманның денсаулық жағдайы қаншалықты маңызды және онда қызметкерлердің денсаулық жағдайын ұдайы қадағалап отыру үшін қандай әдістер қолданылады. Лондон университетінің түлегі, дәрігер Жақсыбек Нұртілес тәжірибесімен бөліседі.

Дамыған елдерде қызметкерлердің менталды және психологиялық денсаулығын қолдаудың қандай әдістері қолданылады?

• Психологиялық денсаулықты қолдау үшін қызметкерлер мен компания менеджерлері біреудің кәсіби шаршау белгілерін немесе басқа психологиялық проблемаларын қалай анықтау керектігін және мұндай жағдайда не істеу керектігін үйрететін оқыту бағдарламаларын пайдаланады.
•  

• Жеке және кәсіби мәселелерді шешуге көмектесетін психолог, психотерапевт немесе коучпен жеке консультациялар өткізіледі.
•  

• Сондай-ақ психикалық денсаулық мәселелері туралы барынша кеңірек ақпараттандыруға бағытталған топтық вебинарлар мен бетпе-бет психикалық сауықтыру шаралары бар.
•  

• Психологиялық денсаулық физикалық денсаулыққа, қаржылық және әлеуметтік жағдайға да байланысты екенін ұмытпаған жөн. Сондықтан көптеген компаниялар психологпен кеңестен басқа өз қызметкерлеріне заңгерлермен, денсаулық жаттықтырушыларымен, диетологтармен және т.б. кеңес алу мүмкіндігін береді.

• Көптеген компаниялар қызметкерлердің жалпы әл-ауқатын жақсарту бағдарламаларын ұсына алады. Мысалы: күйзелісті жеңілдету бөлмелері, йога және медитация сеанстары.
•  

• Жұмыс берушілер сонымен қатар қызметкерлерге жұмыс пен жеке өмірді теңестіруге көмектесу үшін қашықтан және гибридті, икемді жұмыс форматын ұсынады.
•  

• Қызметкерлер сауалнамаға жауап беріп, сол арқылы тәуекелдерін анықтай алатын, ауырып қалмау және қажетсіз күйзелістен арылу үшін қазір қандай бағдарламаларды басымдыққа алу керек екенін анықтай алатын кешенді қолданбалы бағдарламалар бар. Мысалы, біз тәуекелдерді анықтау үшін ғана емес, сонымен қатар физикалық денсаулықты нығайтуға, салауатты әдеттерді енгізуге, сондай-ақ психикалық денсаулықты жақсарту бойынша материалдарды оқуға, дағдыларды үйренуге арналған челлендждер (жарыстар) мен бағдарламаларды таңдауға мүмкіндік беретін HealthBalance қосымшасын іске қостық.
•  

• Алғашқы психологиялық көмек көрсетуді оқыту (алғашқы медициналық көмек көрсету үлгісі ретінде оқыту, компаниялар қызметкерлерді жедел жәрдем көрсетуге үйретеді). Өкінішке қарай, қазіргі заманда психологиялық ауытқу және суицид жасау көрсеткіштері жоғары болғанымен, қызметкерлерге психологиялық проблемаларды қалай шешуге болатынын, оны анықтау жолдарын үйрететін адамдар аз.

Дамыған елдерде адамдарда шаршау, депрессияның алғашқы белгілері және т.с.с. кезінде оны анықтауға және көмектесуге бағытталған курстар мен бағдарламалар кеңінен қолданылады.

• Стресс-аудит (компания үшін тәуекелді, соның ішінде күйзелісті қалай бағалауға болады). Компаниялар тәуелсіз немесе мамандандырылған компаниялардың көмегімен компания ішіндегі қызметкерлердің психологиялық жағдайына жүйелі түрде аудит жүргізеді. Бұл тәуекелдерді ерте кезеңде анықтау және оларды шешу жолдарын ұсыну үшін қажет.

• Компаниялар құпиялылықты арттыру және мамандарды таңдауды кеңейту үшін қызметкерлерге кез келген уақытта дерлік онлайн түрде көмек көрсете алатын психологтар мен психотерапевттер базасы бар компанияларға көбірек жүгінеді.
•  

2. Ұйымдардағы қызметкерлердің ділдік және психологиялық жағдайына қандай факторлар әсер етеді және оларды Қазақстанда қалай есепке алуға болады ?

• Негізгі факторлар – бұл физикалық және психологиялық денсаулық;

• Біріншіден, адамның физикалық тұрғыдан сау және физикалық белсенді болуы маңызды, бұл психологиялық денсаулыққа оң әсер етеді.

• Екіншіден, қызметкер үшін әріптестерінің қолдауы және үйде ғана емес, жұмыста да салауатты атмосфера болуы маңызды.

• Үшіншіден, қызметкердің өзіне, демалуына, хоббиіне, т.б. уақыты болуы керек.

• Әрине, жұмыс орнында психолог немесе психотерапевтке жүгінуге мүмкіндік болған жақсы.

• Қызметкерге психологиялық көмекке құпия түрде жүгіну мүмкіндігін ұсыну және ең болмағанда алғашқы бірнеше сұрау компания есебінен төленгені қажет. Бұл бастапқы кедергіні жеңу үшін жақсы.
•  

3. Дамыған елдерде күйзеліс пен кәсіби шаршауды басқарудың қандай стратегиялары тиімді болды және оларды Қазақстанда қолдануға бола ма ?

Сәтті қолданылатын стратегиялардың кейбірін тізіп көрейік:

1. Физикалық денсаулықты сақтау. Өйткені, біздің психологиялық жағдайымыз денсаулығымыз бен әл-ауқатымызға тікелей байланысты. Ұйымдар спорт пен түрлі дене белсенділігімен айналысуды, салауатты әдеттерді тәрбиелеуді ынталандырады.

2. Қызметкерлердің жұмыс уақыты мен жеке уақыты арасындағы теңгерім. Қызметкердің жұмыстан күйзеліске ұшырамауы үшін оның демалуы мен қалпына келу уақытын белгілеу.

3. Жұмыстағы атмосфера. Ұжымдағы әріптестер мен басшылық тарапынан қолдау.

4. Күйзеліс пен психологиялық күйді басқаруды үйрену. Мысалы: белгілі бір тыныс алу және релаксация әдістері.

5. Психологиялық кеңестер және қызметкерлерді қолдау бағдарламалары. Мұндай шешімдер қызметкерлерге қиын сәттерде тек жұмыста ғана емес, үйден де туындайтын күйзелісті, басқа да қиындықтарды жеңуге көмектеседі.

6. Өзін-өзі дамыту және өсуге ынталандыру. Кәсіби дағдыларды дамыту қызметкерге орындалған жұмыстың мәнін түсінуге көмектеседі және жұмысқа қанағаттанушылықты арттырады.

7. Сондай-ақ жоғарыда аталған бағдарламалардың барлығын немесе көпшілігін бір платформада біріктіретін технологиялар бар. Психикалық денсаулыққа ғана емес, жалпы әл-ауқатқа баса назар аударылатын кешенді бағдарламалар да, психикалық салауаттылыққа баса назар аударатын қосымшалар да бар.

Менталды денсаулыққа арналған ТОП 3 бағдарлама:

1. 1. Психологиялық қолдау (өзіміз жасайтын)
2. 2. Стресс аудиттері (мәселенің қай жерде екенін түсіну)
3. 3. Алғашқы психологиялық көмекке үйрету
4. 4. Дамыған елдерде қызметкерлердің психикалық денсаулығын қолдаудың қандай бағдарламалары кең тараған және оларды Қазақстанда енгізуге бола ма ?

• Бірдей, тек дамыған елдерде 90% -дан астам қамтылған - кез-келген ықпалды компанияның барлық құралдары бар, ал біздің елде 5% - дан аз.
• Көптеген дамыған елдерде қазір ЕМС (ерікті медициналық сақтандыру) көмегімен қызметкерлерді қолдаудың күрделі бағдарламаларынан қосымша қызметтерді алуға мүмкіндік беретін көптеген шешімдер бар. Психологтардың қызметтеріне жазылу, онлайн коучинг бағдарламалары және т.б.
•  
• Барлық бағдарламаларды Қазақстанда енгізуге болады. Мәселе мынада, біздің көптеген компаниялар нарықтың ерекшелігі мен белгісіздігіне байланысты нәтижеге тез жету мен пайда туралы ойлайды. Ал мұндай бағдарламалар дивидендтерді 5-6 айдан кейін және айтарлықтай нәтижелер шамамен бір жылдан кейін ғана ала бастайды. Бір жылдан кейін компания Welbin бағдарламасында жұмсалған әрбір 1 доллар үшін 4 доллар пайда қайтарған белгілі жағдайлар бар. (Unilever lamplighter program).
•  
• Қаражат факторы да бар, мұндай бағдарламаларды өз бетінше жүзеге асыру және үшінші тарап компанияларын тарту үшін қаражат қажет.
• Ол үшін қолжетімді әрі жақсы нәтиже беретін қорапталған АТ шешімдері бар.
•  

5. Дамыған елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, қызметкерлердің менталды және психологиялық денсаулығын бағалау және бақылау үшін қандай әдістерді қолдануға болады ?

• Бұл стресс-аудит: Біз кешенді әдісті қолданамыз: физиологиялық тестілеу, тереңдетілген сұхбат және сауалнамалар.
• Стресс-аудит күйзелістің деңгейі мен дәрежесін анықтауға көмектесетін жан-жақты сауалнаманы қамтиды.
•  
• Егер бизнес үшін маңызды көрсеткіштер туралы айтатын болсақ, онда велбин бағдарламасын немесе қызметкерлерді психологиялық қолдау бағдарламаларын енгізудің арқасында бұл ауру күндерінің төмендеуіне, қызметкерлердің күйзеліске ұшырауын төмендетуге және жұмыстан босату мен кадрлардың ауысуының, қызметкерлердің өнімділігі мен кірістің артуына, қателіктердің, жарақаттанудың және т.б. төмендеуіне септігін тигізеді.
•  
• Қызметкерлердің психологиялық жағдайын жақсартуға бағытталған бағдарламаларды қолданғаннан кейін анонимді сауалнамалар қайталанады және бұрын айтылған бизнестің объективті көрсеткіштері де бағаланады.
•  

6. Компанияның мәдениеті мен көшбасшылығы қызметкерлердің психологиялық әл-ауқатына қалай қолдау көрсете алады ?

• Қызметкерлердің психологиялық жағдайына және команда жұмысының өнімділігіне тікелей әсер ете алады; Егер басшылар немесе көшбасшылар көмекке жүгінсе және басқаларды өз жағдайларын бақылауға және күйзелістің алдын алуға шақырса, қызметкерлер көбірек хабардар болады және басқа мәселелерден қорғалады.
•  
• Сондай-ақ, мұндай мәдениеттегі басшылық қызметкерлерді қолдайды және қызметкерлер өз проблемаларымен бөлісіп, сөзге қалудан қорқып жасырып жүрген болса, уақытынан бұрын қолдау ала алады.
•  
• Мәселен, біз Unilever компаниясымен жұмыс істедік, онда басшылықтың өзі компания ішінде велбиин практикасын енгізу мәселелерінде бастамашылық пен көшбасшылықты белсенді көрсетті, осының арқасында компания көптеген көрсеткіштерде тамаша нәтижелерге қол жеткізді, мысалы, NPS қызметкерлердің жұмысқа қанағаттануы, адалдықты арттыру, жұмыстағы шегінуді азайту және т.б.
•  

7. Қазақстанда қандай сәтті тәжірибелерді қолдануға болады ?

• Ең алдымен, қызметкерлерді көбірек хабардар ету және осы мәселелерді көтеру, эйчарларды да, қызметкерлерді де осы тақырып бойынша оқыту қажет.
• Екіншіден, психологқа жүгіну ұят немесе әлсіздік белгісі деген мәдениетті біртіндеп өзгертуіміз керек.
•  
• Үшіншіден, қызметкерлерді қолдау бағдарламаларын іске асыру
•  
• Осы саладан мамандар шақырып, қызметкерлерді сол тақырып бойынша оқыту.
•  
• Сондай-ақ, Birge, Sezim, Zumcare сияқты қызметкерлерге психологиялық қолдау көрсету бағдарламалары бар.
•  

8. Менталды денсаулық пен психологиялық салауаттылықты ұйымдардың персоналды басқару стратегиясына қалай біріктіруге болады? Мұны істеу үшін қандай қадамдар жасау керек ?

• Менталды денсаулық пен психологиялық салауаттылық қызметкерлерге және жалпы компанияға қалай әсер ететіндігі туралы іс-шараларды ұйымдастыру қажет.
• Кәсіпорындар қызметкерлердің әл-ауқаты бағдарламаларына салынған инвестиция бірнеше есе қайтарылатынын түсіне бастайды.
•  
• Мәселен, Unilever қызметкерлерге арналған әл-ауқат бағдарламасын жүзеге асырғаннан кейін өз нәтижелерін жариялады, онда мұндай бағдарламаға инвестицияланған әрбір 1 доллар кем дегенде $3 қайтарылатыны анықталды.
•  
• іскерлік көрсеткіштердің қалай жақсарғанын көрсету - бағдарламаларды іске асырғаннан кейін, мысалы, ауру демалысы қалай азайғанын немесе қызметкерлердің тұрақтылығы қалай артқанын және өнімділік қалай өскенін және бұл компанияға қаншалықты экономикалық әсер еткенін көрсету.
• Статистика жүргізу маңызды.
•  

9. Қазақстанда қызметкерлердің психикалық денсаулығы мәселелері бойынша менеджерлер мен HR мамандарын оқыту үшін қандай білім беру ресурстары мен құралдары бар ?

• Ресурстар көп, түрлі сайттар, қауымдастықтардан телефоннан қолжетімді бағдарламаларға дейін бар. Олардың бірінде менің серіктесім И. Рыбаков сабақ береді.
•  

10. Ұйымда психологиялық проблемалардан зардап шегетін қызметкерлер үшін құпиялылық және консультативтік қолдауды қалай қамтамасыз ету керек? Дамыған елдерде қандай жақсы тәжірибелер бар ?

• Әдетте, бағдарламалар мұндай көмекті белгілі бір онлайн-кеңес беру қызметтері арқылы алуға мүмкіндік береді. Егер психолог штатқа алынса, әдетте оның көмегіне жүгінетіндер көп емес. Адамдар көбіне сервиске жазылып, онлайн түрде тәжірибелі маманмен жұмыс істегісі келеді.

Штатта психолог болса, құпиялылық бұзылуы әбден мүмкін, қызметкерлер психологқа барған кезде бір-бірін көріп қала алады.

Көптеген дамыған елдерде компания атынан медициналық сақтандыруға психологиялық қолдау қосу тәжірибесі бар. Бұл қызметкерлерге мамандар көмегіне жүгініп, күйзеліске ұшырау, басқа да психологиялық проблемалардың алдын алуға мүмкіндік береді.