Волейбол деңгейін көтеру үшін туған жеріме оралдым – бапкер
ОРАЛ. KAZINFORM — Құрылғанына үш жылдың жүзі болған «Жайық» волейбол клубы ұлттық лигада соңғы кезде сәтті өнер көрсетіп келеді. Білікті маман Виктор Козик «Жайықпен» қоса Қазақстан ұлттық құрамасын жаттықтырады. Kazinform тілшісі бапкерге сауалдар қойып, сұхбаттасқан еді.
— Виктор Юрьевич, отыз жылдан астам уақыт өткеннен кейін туған қалаңыз Оралға оралып, «Жайық» клубын жаттықтырып жүрсіз. Осы кезге дейін қандай жолдардан өттіңіз?
— Бірден айтайын, мен Орал қаласынан жап-жас кезімде кеттім. 14 жасымда Қазақстан құрамасына шақырту алып, Алматы қаласындағы республикалық спорт-интернатта тәрбиелендім. 1984 жылдан, 15 жасымнан бастап алматылық «Дорожник» клубы сапында өнер көрсеттім. Кейін Испанияда үш жыл ойнадым. Содан кейін Францияның Бордо қаласына тұрақтап, спорттық мансабымды аяқтағаннан кейін жаттықтырушылық қызметке ауыстым. Осы бағытта Францияда екі бірдей диплом алып, біліктілігімді жетілдірдім. Ресей супер лигасында бірнеше жыл «Урал» (Уфа) командасын жаттықтырдым. Сосын «Атырау» клубымен екі маусым өткізіп, Қазақстан чемпионы атанып, кубок, суперкубокты жеңіп алдық.
Бұдан екі жыл бұрын «Жайық» волейбол клубын басқаратын Азамат Нұрмұханбетовтен шақырту алып, осы спорт түрінің деңгейін көтеру мақсатында туған жеріме келіп, қызмет етуді құп көрдім. Орал қаласынан да кезінде жақсы волейболшылар шықты.
Соншама уақыт өткеннен кейін көргенде аңғарғаным, қала көп өзгерген екен, таңғалғаным да рас. Инфрақұрылым дамып, жаңа шағынаудандар пайда болып, ірі құрылыстар бой көтерген. Туған қаламның танымал болуына үлес қоссам деймін.
— Сіз Орал қаласынан шыққан тұңғыш КСРО спорт шеберісіз ғой, солай ма?
— Иә, солай. Менің халықаралық дәрежедегі спорт шебері атағын алуыма да мүмкіндік болды. 1987 жылы Бахрейнде жастар арасында өткен әлем чемпионатында КСРО құрамасы сапында финалға шығып, бастапқы екі орынның бірін алғанда, сондай атақ берілетін еді. Жартылай финалда Кубадан жеңіліп қалдық та, қола жүлдені қанағат тұттық.
Ал КСРО спорт шебері атағына «Дорожник» құрамында қол жеткіздім. КСРО-ның соңғы кубогы ойнатылған кезде 1991 жылы Белгородта финалда «Белгородты» жеңдік. Сөйтіп кубок иегері атандық. Содан кейін одақ тарап кетті.
— «Дорожник» клубының дүрілдеп тұрған кезі еді ғой, талай мықтыны көрген шығарсыз?
— Әрине, атақты бапкер, КСРО-ның еңбек сіңірген жаттықтырушысы Заңғар Жәркешевтің өзі неге тұрады. Кейін команда тізгінін Олимпиада чемпионы Валерий Кравченко қолына алды. 1987 жылы Риганың «Радиотехник» командасына баруға тиісті едім. Онда Геннадий Паршин бас бапкер болды. Бірақ сәті түспеді де, «Дорожникте» қалдым. Мұнда Вячеслав Шапран екінші бапкер болып жұмыс істеді. Жалпы, Борис Гребенников, Михаил Столяров сияқты мықты ойыншылардан кейін «Дорожникке» біз, жастардың жаңа легі қосылдық.
— Кезінде Қазақстан чемпионы атанған «Конденсат» волейбол клубы тарап кеткеннен кейін Оралда осы ойын түрінің дамуы бәсеңдеп қалды. Батысқазақстандық волейболшылар басқа жақтарға кетуге мәжбүр болды. Бұған байланысты не айтар едіңіз, қазір жағдай қалай?
— Ол кезде мен шет елде болдым, сондықтан анық-қанығын білмеймін. Бір нәрсені айтар едім, БҚО волейбол федерациясының президенті Тілепберген Каюповпен әңгімелескеннен кейін оның осы спорт түрін дамытуға деген шын құлшынысын аңғардым. Жақсы жобаларды қолға алуға болатынын ұғындым. Ал «Жайық арена» спорт кешені пайдалануға берілгеннен кейін ықылас-ынтамыз арта түсті. Бұл Қазақстандағы ең ірі кешендердің бірі, тіпті бірегейі деуге болады. Ресейде осындай спорт сарайлары бар, бірақ шағындау. Демек, барлық жағдай жасалған осындай орында жаттығудың өзі өз шеберлігіңді арттыруға мүмкіндік береді.
— Өткен жылы «Жайық» волейбол клубы Қазақстан чемпионатында жүлделі орындардан тыс қалды. Мұның себебі неде?
— Ол кезде біріншілікті өткізу тәртібі басқаша болды. Ширек финалда «Атырау» командасын 2:0 есебімен ұтып тұрып, есе жіберіп алдық. Ал чемпионат барысында атыраулықтарды емін-еркін жеңіп жүрдік. Бір ғана матчтағы сәтсіздіктің салдарынан бесінші орынмен шектелдік. Негізі, жүлдеге ілігетінімізге сенімді едік. Мен осы мәселені Қазақстан волейбол федерациясы отырысында көтердім. Биыл тәртіп өзгерді. Яғни чемпионатта алғашқы екі орынды иеленген командалар бірден жартылай финалға жолдама алатын болды. Бұл әділетті деп есептеймін. Осы маусымда «Жайықтың» құрамы 80 пайызға жаңартылып, тәжірибелі ойыншылар келді. Соның нәтижесінде тұрақты чемпионатты бірінші орынмен аяқтадық. Енді жүлдеге таласу ғана қалып тұр.
— Командаға жергілікті жас ойыншыларды тарту жөнінде не айтар едіңіз?
— Оралда талантты жастардың өсіп келе жатқаны қуантады. Қазірдің өзінде либеро Темірлан Нұрмұханбетов, Әмірбек Бексаринов, байланыстырушы Самғат Салахиятовты айтуға болады. Бәрі бірден орындалмайды. Шеберлігі жоғары волейболшылардың деңгейіне жақындау үшін біртіндеп ойынға қосамыз. «Жайық аренаға» демалыс күні келсең де, жаттығып жатқан жастарды көреміз. Кейде бір сабаққа елу бала қатысады. Бұл волейбол үшін өте көп.
Қыздар да аз емес. Оралда ел чемпионатының шешуші бәсекелері өткеннен кейін волейболға бет бұратын ұл балалардың да саны арта түседі деп сенеміз.
— Әйелдер арасында «Грация KZ» командасы өткен маусымда ұлттық лигаға алғаш рет қатысып, ойнап шықты ғой?
— Оралдық қыздар өз мүмкіндіктерін байқап көрді. Дегенмен оларға жаңа бағытқа бет бұрып, команданы тәжірибелі, сыннан өткен ойыншылармен толықтырған жөн.
— Сіздің ойыңызша, шетелмен салыстырғанда, Қазақстанда жаттығуда өзгешеліктер бар ма?
— Айырмашылық жер мен көктей деп айтуға болады. Мысалы, Францияда кәсіби бапкер болу үшін бірнеше диплом алуға тура келеді. Үнемі семинарларға қатысып, біліктілігіңді жетілдіресің. Түрлі елдер жаттықтырушыларымен тәжірибе алмасасың. Ресей мен Қазақстанда дене күшіне негізделген волейбол қалды. Ал еуропалық стиль басқаша. Онда қарқын мен жылдамдыққа қоса ойын жаттығуларына көбірек мән беріледі. Допты қабылдай білу де өнер. Волейбол — қателік көп кездесетін ойын түрі. Сондықтан жаттығуда ойыншылардың барынша аз қателесуіне екпін түсіремін. Олар да менің нені талап ететінімді түсіне бастады.
— Қазақстан ұлттық құрамасына іріктеу жұмыстары қалай жүргізіледі?
— Чемпионат барысында барлық бәсекені бақылап, бапкерлермен үнемі хабарласып отырамын. Ұжымдық ойын түрі болған соң, команда құрамына қосылу үшін волейболшылардың бір-бірін сыйлап, түсіне білгені маңызды. Мінез-құлқына да мән беремін. Кейбіреулері флегматик болса, бірқатары күн сайын жеңіске жеткісі келеді. Осының бәрін ескере отырып, іріктеуге тырысамыз.
— Негізгі ойыншылар ретінде кімдерді айтар едіңіз?
— Осы Орал волейболының түлектері, ұлттық құрама капитаны Виталий Вориводин, Владимир Прокофьев, сондай-ақ Надырхан Қадырханов, Дамир Әкімовтерді атауға болады. «Ақтөбе» волейбол клубының капитаны Айбат Неталин — өте тартымды ойыншы. Оның қасына балалардың да айнала үйіріліп, шықпайтынын көресің. Бір сөзбен айтқанда, Қазақстанда жақсы ойыншылар баршылық. Өткен жылы Бахрейнде өткен Азия чемпионатында жүлделі орынға сәл жетпей қалдық. Оңтүстік Кореямен қола медаль үшін бәсекеде партиялар соңында сәттілік серік болмады. Қатар чемпион атанса, Пәкстан күміс жүлдеге ие болды. Дегенмен Аустралия, Таиланд құрамаларын ұтып, төрттікке іліккеннен кейін басқалар бізбен санаса бастады.
— Биыл алда қандай жарыстар бар?
— Мамыр айының соңында Орталық Азия біріншілігіне қатысу үшін Пәкстанға аттанамыз. Ал маусымның аяғында тағы да Бахрейнде Азия чемпионатында бақ сынап көреміз.
— Ұлттық құрамаға өзге елдерден ойыншылар тарту тәжірибесіне қалай қарайсыз?
— Бізде олардың қатары көп емес. Ал Қатарда жеті бірдей волейболшы — шеттен келген. Сондықтан олармен бәсекелесу қиын. Қатардың олай етуге қаржылық мүмкіндігі де мол. Бірақ олар жақсы нәтижеге қол жеткізгенімен, өз елінде волейбол деңгейін көтермейді. Мен өз еліміздегі ойыншыларға көбірек көңіл бөлу керек деп есептеймін. Бойы ұзын, болашағынан үміт күттіретін жастар бар. Тек соларды дұрыс бағыттай білу керек.
— Уақытында «Дорожниктен» де жергілікті ойыншылар өсіп шықты ғой.
— Әрине. 1991 жылы «Дорожниктің» құрамымен Англияға барып, Дүниежүзілік универсиадада қола жүлдегер атандық. Қазақстан кубогын ұтып, КСРО-ның соңғы біріншілігінде сол құраммен екінші орыннан көріндік. Бұл жаттығудан бастап бәрін дұрыс жолға қоя білсек, жоғары нәтижеге жетуге болатынын көрсетеді.
— Отбасыңыз Францияда болғанымен, сіздің анаңыз осы Орал қаласында тұрады екен, бірінші жанкүйеріңіз шығар?
— Анам жуырда 85 жасқа толады. Маған үнемі жаны ашып, қолдау көрсетіп отырады. Жаттығудан кейін әр нәрсені ойлап, көңілім түссе, «Өзіңді күт» дейді. Әрдайым өзіңді періштедей қорғайтын ананың орны бөлек қой.
— Әңгімеңізге рахмет! Жаттықтырушылық қызметіңізге табыс тілеймін.
Еске сала кетейік, бұдан бұрын «Жайық» волейбол клубы жүлделі орындарға таласа ала ма, соны жазған болатынбыз.
