Жергілікті тұрғындар АЭС құрылысын қолдайды – Үлкен ауылының әкімі
АСТАНА. KAZINFORM – Алматы облысының Үлкен ауылында болашақта атом электр стансасы бой көтеруі мүмкін. Бірақ, АЭС-тың салыну не салынбау тағдыры 6 қазанда өтетін референдумнан кейін анық болмақ. Kazinform агенттігі тілшісіне сұхбат берген Үлкен ауылдық округының әкімі Кенжемұрат Кесенов жергілікті тұрғындар АЭС құрылысы жайында не ойлайтындығын және ауылдың бүгінгі тыныс-тіршілігі туралы айтып берді.
Үлкен ауылы Жамбыл ауданының солтүстік-шығыс бөлігінде, аудан орталығынан 289 шақырым, Алматы облысының орталығы саналатын Қонаев қаласынан 330 шақырым қашықтықта, Балқаш көлінің жағалауында орналасқан. Ауылдың жалпы ауданы 7,7399 гектарды, ал елдің мекеннің ауданы 217 гектарды құрайды.
80 жылдардың ортасында іргесі қаланған шағын ауыл кезінде Қазақстан энергетикасы орталықтарының біріне айналуы тиіс еді. Дәл осы ауылда Екібастұз көмірімен жұмыс істейтін қуаты 4 000 МВт-тық Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік аудандық электр стансасын салу жоспарланған болатын. Алайда, жоба өнеркәсіптік өндірістің күрт қысқаруына және электр энергиясын тұтыну көлемінің төмендеуіне байланысты тоқтатылды. 1986 жылы елді мекен Жамбыл облысының Мойынқұм ауданының құрамынан Алматы облысының Күрті ауданы құрамына беріліп, жұмысшылар ауылы санатына жатқызылды.
Ауылдық округ әкімі Кенжемұрат Кесеновтің атап өтуінше, бүгінде елді мекенде тұратын халықытң ресми саны 1 673 адамды құрайды. Бірақ, іс жүзінде шамамен 3 мың адам тұрып жатыр.
«Адамдардың көңіл-күйі жақсы. Жергілікті тұрғындардың көпшілігі АЭС құрылысын қолдайды және аталған жобаның жүзеге асырылуын тағатсыздана күтіп жүр. Соңғы жылдары бұл мәселе еліміздің жан-жақты талқыланып жатыр. Ауылымыз бастапқыда-ақ электр энергетикасының орталығы ретінде ойластырып, сол үшін іргетасы қаланған болатын. 1984 жылы осы жерде Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік аудандық электр стансасын, кейіннен Балқаш жылу электр орталығын салу жоспарланған еді. Алайда, екі жоба да жүзеге аспай қалды. Енді міне үшінші мәрте АЭС салуға талпыныс бар. Егер халық АЭС қажет деп шешім қабылдаса және ол Үлкенде салынуы тиіс болса, онда ауылды айтарлықтай өоң өзгерістер күтіп тұр», - деді ауыл әкімі.
Оның атап өтуінше, АЭС құрылысы тек ауылдың ғана емес, сонымен бірге бүкіл елдің экономикасын дамытуға тың серпін береді.
«Бізге МАГАТЭ-ден және Ұлттық зерттеу орталығынан мамандар келіп, түрлі АЭС салынуы мүмкін жерде түрлі сараптамалар мен зерттеулер жүргізді. Ол орын көлдің жағалауында, ауылымыздан шамамен 2 шақырым жерде орналасқан», - деп қосты әкім.
Үлкен ауылының тұрғындары негізінен балық өнімдерін қайта өңдеумен және саудалаумен, сондай-ақ таяу және алыс шет елдерге экспорттаумен айналысады. Тұрғындар Балқаш көлінен балық аулап, оны өңдейді. Ауылда екі балық кәсіпорны жұмыс істеп тұр.
Мұнан бөлек, ауылда энергетикалық «KEGOC» АҚ компаниясының филиалы орналасқан. Оның мамандары жергілікті трансформаторлар мен шағын стансаларға қызмет көрсетеді. Мұнан бөлек, ауылда бір орта мектеп, учаскелік полиция, дәрігерлік амбулатория, дәріхана, мектеп кітапханасы мен пошта бөлімшесі бар. Сонымен қатар екі тұтынушылық кооператив, 23 дүкен, 5 асхана, дәмхана, жанар-жағармай құю стансасы, демалыс аймағы, фотосалон, екі қонақ үй, екі шаруа қожалығы жұмыс істейді.
1 176 орынға шақталған орта мектеп 1987 жылы ашылған. Бүгінде онда 268 бала білім алады. Ал мектеп жанындағы шағын орталықта 50 бала тәрбиеленеді. Оларға 45 педагог сабақ береді.
«Ауылымызда жеке тұрғын үй жоқ, көпқабатты 31 үй бар. Оның 24-і ауыл округының балансында тұр. 22 үйде адамдар тұрады. Ал қалған үйлерде ешкім тұрмайды. Айта кетерлігі, бұл үйлер 1984-1990 жылдары аралығында салынған. Сондықтан қазіргі уақытта күрделі жөндеу жмұыстарын қажетсінеді. Үйлерде жеке-жеке электр қазандықтары орнатылған. Пәтерлерге сол арқылы жылу беріледі. Ауылда табиғи газ жоқ. Тұрғындар газ балонын қолданады», - деді Кенжемұрат Кесенов.
Кенжемұрат Кесенов соңғы 3,5 жылда ауыл әкімі қызметін атқарып келеді. Осы уақыттың ішінде ол ауылдың ішін ретке келтіріп, инфрақұрылымын өзгертуге тырысып жүр. Соңғы уақытта аллея мен шағы футбол алаңы бой көтерді. Оның атап өтуінш, ауылда интернетпен және электр энергиясымен байланысты еш мәселе жоқ. Ауыз су да іркіліссіз беріледі. Бүгінде Үлкени ауылының су құбыры желісінің жалпы ұзындығы 17,5 шақырымды, ал кәріз желісі 4 шақырымды құрайды.
Ауыл ішіндегі жолдардың ұзындығы – 6 шақырым. Елді мекендеге бір бағдар қатынайды. Ол Үлкен ауылы тұрғындарын Алматы қаласымен байланыстырады.
Әкімдік ұсынған деректерге сәйкес, 2024 жылдың басында ауыл тұрғындарының орташа жалақысы 193 800 теңге болды және атаулы мәнде 2 пайызға өсті.
