Жиырма жылдық ынтымақтастық баянды байланыстармен ұштасып отыр - Апталық шолу

АСТАНА. 12 қазан. ҚазАқпарат -  Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдың ең басты жұмысы - ту тігіп, жаңа шаңырақ көтерген ел ретінде Қазақстанның әлемдік қауымдастықпен белсенді байланысқа шығуы болатын. Өз тізгінін өз қолына алған тәуелсіз Қазақстан алыс-жақынмен дипломатиялық қарым-қатынасты қолға алды.
None
None

Ендеше биыл Қазақ елінің көптеген мемелкеттермен дипломатиялық байланыс орнатқанына 20 жыл толып отыр. Ал осынау халықаралық қауымдастық ішінде қазаққа етене жақын екі ел бар. Оның бірі - түбі бір, діні мен ділі бір Түркия болса, екіншісі тарих-талайымыз ортақ, теріскей көршілесіміз Ресей. Осы аптада Мемлекет басшысы Н. Назарбаев алдымен көршілес Ресейде жұмыс сапарымен, сосын бауырлас ел Түркияда ресми сапармен болды.

Қазақстан-Ресей: 20 жылда сауда-экономикалық байланыс 20 миллиард доллардан асты

1991 жылы Ресей Қазақстан­­ның мемлекеттік егемендігін та­нып, 1992  жылы елдер арасында дипломатиялық қа­­тынастар орнады. Сонымен қатар, Қазақстан мен Ресей арасындағы Достық, ынты­мақ­тастық және өзара көмек туралы шартқа 1992 жылдың 25 мамырында қол қойылып, бұған да 20 жыл толып отыр. Осы 20 жыл ішінде теріскейдегі алып көрші Қазақстанның ең ірі сауда-экономикалық және саяси әріптесіне айналды. Мәселен, екіжақты сауда айналы­мы­ның үлесі Қазақстанның бүкіл сыртқы сауда көлемінің 10 пайыздан астамын құрап отыр. Елдер арасында мәдени-гуманитарлық байланыс та бәсеңдеген жоқ. Қайта өршіді. Сондықтан да, осындай 20 жылдықтар мерейтойлығымен ұштастырылған Мемлекет басшысы Н. Назарбаевтың Ресейге сапары толайым табысты өтті. Бұл жолы тараптар энергетика сала­сын­дағы байланыстарды кеңейтуге ерекше назар аударумен қатар, Солтүстік Каспий көмірсутегін игеру бойынша жобаларды іске асыру жайын талқылады.

Айтпақшы, Елбасы сапары Ресей басшысы Владимир Путиннің туған күні қарсаңында өтіп, Кремльдің Үлкен сарайындағы кездесуді Нұрсұлтан Әбішұлы әріптесін құттықтаудан бастаған болатын. «Биыл біздің елдеріміз ара­сындағы Достық, ынтымақ­тас­тық және өзара көмек туралы шартқа қол қойыл­ғанына 20 жыл толды. Сонымен қатар, біз дипломатиялық қатынастардың орнағанына 20 жыл толуын атап өтудеміз. Қа­зіргі уақытта, бүгінгі заманның талабын ескере отырып, Шарт тиісті бейімдеуді және жаңар­туды қажет етеді. Өзара іс-қимылдың барлық саласы бойынша ынтымақтастық ны­ғайып ке­леді. Біз, әсіресе, өз та­рапымыздан құрылған Біртұ­тас экономикалық кеңістік ая­сындағы экономикалық ықпал­дастықтың барлық мәселесіне одан әрі мұқият және салмақты қарауымыз қажет», - деді Нұрсұлтан Назарбаев. Өз кезегінде Ресей Президенті Владимир Путин екі елдің сауда-экономикалық байланыстарының құрылымы әртүрлілігімен ерекшелене­ті­нін және 20 миллиардтан астам АҚШ долларын құрайтынын айтып өтті. «Ресейге жұмыс сапарымен келу туралы менің ұсыны­сым­ды қабыл алғаныңыз мен үшін өте қуанышты жәйт. Біздің екі­жақты саяси, сауда-экономи­калық байланыстарды дамыту жөнінде пікір алмасуды жал­ғас­тыруға және біздің елдері­міздің арасында ғана емес, жалпы алғанда, барлық пост­ке­ңестік кеңістікте ықпалдас­тық­ты тереңдетуге байланысты мәселені талқылауға мүмкін­ді­гіміз бар», - деді В.Путин.

Кездесудің қорытындысы бойынша ХХІ ғасырда тату көршілестік және одақтастық туралы жаңа шартты әзірлеу және қабылдау қажеттілігі туралы уағдаластықты бекіткен Бірлескен мәлімдеме қабыл­дан­ды. Онда Қазақстан мен Ре­сейдің мәңгі достық қағидатын берік ұстанатыны, ал оның ұлт­тық қауіпсіздік, саяси тұ­рақтылық және ұлтаралық ке­лі­сім мен өркендеудің кепілі екендігі атап көрсетілген.

Қазақстан мен Түркия: Стратегиялық әріптестіктің жаңа даңғылына көтерілмек    

Қазақ елінің тәуелсіздігін әлемде ең бірінші мойындаған мемлекет - Түркия. Сонау өткен ғасырдың басындағы алмағайып заманда КСРО құрамында қалған түбі бір жұрттар туралы Ататүрік Түркия халқының алдына зор  аманат жүктеген еді. Қазақ елінің тәуелсіздігін алғаш болып мойындау да сол түркінің ұлы көшбасшысы һәм қолбасшысының аманатына адалдықты білдірсе керек-ті. Ал дипломатиялық қатынастар орнаған өткен жылдар ішінде бауырластар  бір бірін мақтанышпен қарсы алып, бір-біріне қуаныш құшағын әрқашан жаятындай деңгейде байланыстар орната алды. Айтпақшы, Қазақстан мен Түркия арасындағы дипломатиялық қа­ты­настар 1992 жылғы 2 наурыздан бас­тау алған болатын.

Түбі бір түркі жұртының достығын жаңғыртуда, оны жаңа даңғылмен көтеруде әсіресе екі елдің басшылары көп еңбек сіңірді. Тәуелсіздіктің әуел басынан-ақ Қазақ елінің Басшысы Нұрсұлтан Назарбаев ресми Түркияға көп мойын бұрса, Түркия билігі де өзінің Атажұртындағы қазақ еліне қолдауды ұдайы жасап келді.  Оның ішінде де Қазақстанның халықаралық бастамалары Түркия тарапынан жылы қабылданды. Мәселен, 1992 жылы Президент Нұр­сұлтан Назарбаевтың Азия құр­лы­ғында бір-біріне деген сенімді арттыруда, ортақ мәселелерді бірігіп ақылдасуға қажет ұйым құру турасында бастама көтер­ген­де оған Түркия қолдау көрсет­кен. Ал АӨСШК жұмысы жолға қойылғанда Кеңеске Қазақстан­нан басқа шет мемлекеттердің ішінен тұңғыш рет төрағалықты да Түркия атқарды. Осындай ынтымақтастық басқа да ұйымдар шеңберінде белсенді аңғарылатыны айқын. Бұдан басқа, Түркия Қазақстанның Түр­кі кеңесін құру идеясын іске асырудағы маңызды рөлін, сон­дай-ақ Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен Түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастық кеңесі, Парламенттік Ассамблея, Ақса­қал­дар алқасының құрылуын, Ас­танада Түркі академиясы ашыл­ғанын жоғары бағалады әрі Елбасын түрік әлемінің көшбас­шы­сы ретінде санайды. Соның дәлелі ре­тін­де ел астанасында ескерткішін қойды.

Ал сауда-экономикалық байланыстарға келсек, 2010 жыл­дың қорытындысы бойынша екі ел арасындағы сауда айналымы 1,85 миллиард АҚШ долларын құраған. 2011 жылдың қоры­тын­дыcында бұл көрсеткіш 3,303 миллиард долларға жетсе, биылдың бірінші жартысында 2,460 миллиард доллар шамасында болып отыр. Дегенмен, бұл да саудалық байланыстың шегі емес. Әлі де әлеуетті арттыра түсетін тұстар баршылық. Ендеше Елбасының Түркияға сапары осындай байланыстар қатарын арттыруға тың серпін беретіні айқын.

Анкараға сапарын Елбасы түріктер аса ілтипатпен құрметтейтін Ататүрік мемориалды кешеніне келіп, Мұстафа Кемал Ататүрік мавзолейіне гүл се­бетін қою рәсімінен бастады. Ке­сенені аралау барысында Мемлекет басшысы Құрметті қонақтар кітабына қолтаңба қалдырып, онда Нұрсұлтан Назарбаев Мұста­фа Кемал Ататүріктің Түрік Рес­публикасын мықты және беделді мемлекет ретінде дамытуға қос­қан үлесін атап өтті. Сапар аясында Президент Н. Назарбаев Түрік Республи­касы­ның Президенті Абдулла Гүлмен кездесті. Оның барысында екі ел басшылары 20 жыл­дық кезеңдегі ынтымақтас­тық­тың қорытындысын шығарып, одан әрі дамыту мәселесін тал­қылады.

Бұдан бөлек, Президент Н.Назарбаев пен Түркия Үкіметінің басшысы Режеп Ердоған екеуара кез­десті. Сонан соң Жоғары деңгейдегі стратегиялық ынтымақтастық ке­ңесінің бірінші отырысы өтіп, онда Мемлекет басшысы сөз сөйлеген болатын. Елбасы өз сөзін алда келе жатқан мерекемен - Түрік Республикасы күнімен құттықтап бастады. «Өткен 20 жылда біздің елдеріміз айтарлықтай даму кезеңінен бірге өтті. Осы уақыт ішінде біз бір-бірімізден көп нәрсені үйрендік, зор та­быс­қа қол жеткіздік. Менің 2009 жылы Анкараға сапарым ке­зінде қол қойылған Стра­те­гиялық серік­тес­тік туралы шарт біздің бірлескен жұмысы­мыз­дың базалық негізі саналады. Бүгінде Қазақстан мен Түркия арасындағы тиімді ын­ты­мақ­тас­тық жоғары деңгейде дамуда.
Әртүрлі халықаралық және өңір­аралық ұйымдар аясында біздің байланысымыз кеңеюде», - деді Нұр­сұл­тан Назарбаев.  Бұдан бөлек, президент Түркия Қазақ­станның ма­ңызды экономикалық серіктестерінің бірі екенін,  екі елдің арасындағы эко­но­микалық өзара іс-қимыл жоғары қарқынмен даму үстінде екеніне назар аударды.
Қазақстанның тәуелсіздігі жыл­­дарында Түркияның Қазақстанға салған инвестициясы 2 миллиард АҚШ долларына жақын­да­ған. Елбасы  2015 жылға қарай екі елдің арасындағы тауар айналымын 10 миллиард долларға дейін жеткізу жоспарланып отырғанына да баса назар аударды.  

Қазақстан мен Түркия арасындағы Жоғары деңгейлі стратегиялық ынтымақ­тас­тық кеңесінің бірінші отыры­сы­ның қорытындысы бойынша бірлескен мәлімдемеге Президент Н.Назарбаев пен Р.Ердоған қол қойды. Бұдан соң, Президент Н. Назарбаев екі елдің арасындағы әріптестік қарым-қатынасты, достықты, ын­тымақтастықты дамытуға сіңір­ген зор еңбегі үшін Қазақ­стан­ның мемлекеттік жоғары наградасы - «Алтын қыран» орденімен Түркия Премьер-Министрі Реджеп Тайып Ердоғанды марапаттады.

«Біздің еліміз Қазақстан тәуел­іздігін алғаш мойындаған бо­­латын. Сол күннен бері қарым қа­тынас деңгейі жоғарылаумен ке­леді. Кеңес барысында екіжақты қатынастардың биікке шыққа­ны­на тағы да көзіміз жетті. Ал бү­гінгі өткізілген шара осы әріп­тес­тіктің одан жоғары деңгейге көте­рілуінің бастауы болды», - деді Түрік Премьері.  Бұдан соң, Р. Ердоған Президент Н. Назарбаевтың ресми сапар барысында екіжақты қарым-қаты­нас­тар жаңа деңгейге көтерілетінін, ол үшін болашақ қа­дамдар пысықталып,  стратегиялық әріптестік дамыту қарастырылғанын жеткізді. «Қазіргі күні Пре­зидент Нұрсұлтан Назарбаев түркі дүниесінің ақсақалы дәре­же­сінде. Тиімді, сындарлы ішкі және сыртқы саясатының арқа­сын­да Қазақстан өз аймағында да, әлемде де абыройлы елдер қа­тарынан орын алды», - деді Реджеп Ердоған.  

«Түркия бүгінде Қазақ­стан­ның ең жақын стратегиялық әріптесі болып табылады. Тәуел­сіздікпен бірге біз жоғалтып ал­ған қарым-қатынасымызды қай­тадан тауып, түркі әлеміне қайтып келдік. Бір бірімізді танитын болдық. Кеңісіміз кеңейді, достарымыз көбейді, күшіміз тасыды. Түркия мен Қазақстанның арасында шешілмеген ешбір проб­лема жоқ. Саяси-экономикалық жағынан болсын, басқа жағынан болсын әр уақытта біз ақылдасып мәселелерді шешіп аламыз. Бір бірімізге қалтқысыз құрметіміз ретінде Астанада Есіл өзенінің жағасында Мұстафа Кемал Ата­тү­рікке еңселі ескерткіш орнаттық», - деді өз сөзінде Президент Н. Назарбаев. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы өз сөзінде екі елдің сауда-саттық көлемін 10 млрд. долларға жеткіземіз деген меженің таяу арада орында­ла­тындығын зор сеніммен атап өтті.

Бұдан кейін Президент сапары Стамбұлда жалғасып, онда іскер топтардың, минис­тр­лердің кездесулері аясында 2 млрд. 400 млн. доллар тұратын бизнес-келі­сімдерге қол қойылды.

Үкімет «сақалды» қарыздарды құртатын болды  

Осы аптадағы Үкімет отырысында екі маңызды мәселе қаралды. Оның бірі қысқы жылу маусымына дайындық жұмыстары болса, екіншісі - су тасқыны оқиғаларына қарсы іс-шаралар. Келтірілген мәліметтерге қарағанда алдағы жылу маусымына дайындық жаман емес. Дегенмен, біршама проблемалар да көлденеңдейтіні айқын болды. Соның бірі дебиторлық қарыз. Оның мөлшері жыл өткен сайын азаюдың орнына көбейіп отыр. Үкімет отырысында жылу маусымына дайындық мәселелері бойынша бірқатар жауапты тұлғаларды тыңдаған соң,  Премьер-Министр Серік Ахметов ең алдымен осыған баса назар аударды.  «Әкімдермен тікелей жұмыс жасауымыз қажет. Қазір жылу маусымына байланысты қарыздарды өтеу кезеңі жүріп жатыр. Ме­ніңше, әкімдер қарыздарды екі есеге дейін төмендете алады. Жаңа жылға дейін бұл қа­рыздарды барынша қысқарту жөнінде әкім­дердің алдына нақты талап қою керек. Қырымбек Елеуұлы, Серік Нокин екеуіңіз «са­қалды» берешектер мәселесін қолға алып, әкімдермен жұмыс жасаңыздар. Ендігіде жинап ала алмайтын қарыздар мәселесін кәсіпорындармен келісе отырып шешу керек. Қарыздарды барынша қыс­қар­тып, жаңа жылдан бастап оның статистикасын жаңаша бастау қажет. Жыл сайын бұл қарыздардың көлемі миллиард тең­ге­ге ұлғайып жатыр. Осы мәселені шеші­ңіздер», - деп тапсырма берді Үкімет бас­шысы.

Соңғы жаңалықтар